Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2015, η ανθρωπότητα συγκλονιζόταν από το άψυχο κορμί του τρίχρονου Σύρου Αϊλάν Κουρντί, στην ακτή της Αλικαρνασσού. Στη δραματική κορύφωση της προσφυγικής κρίσης, η Aγκελα Μέρκελ εμφανιζόταν ως ηρωίδα των ευρωπαϊκών αξιών με την απόφασή της να ανοίξει τα γερμανικά σύνορα και να δεχτεί 890.000 μετανάστες. Τρία χρόνια αργότερα, μια άλλη, εξασθενημένη Μέρκελ συνθηκολόγησε δύο φορές μέσα σε τέσσερις ημέρες. Την πρώτη φορά, στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών που, όπως δήλωσε ο επικεφαλής των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο, Φιλίπ Λαμπέρ, ουσιαστικά ενταφιάζει την πολιτική ασύλου. Η στιγμή της αλήθειας ήρθε τη Δευτέρα, όταν η Γερμανίδα καγκελάριος υπέκυψε στις απαιτήσεις του κυβερνητικού της εταίρου, του Βαυαρού υπουργού Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ, για στρατόπεδα επαναπροώθησης προσφύγων στα γερμανοαυστριακά σύνορα.
Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι το μεταναστευτικό αποσταθεροποιεί την Ευρώπη όταν το ίδιο το πρόβλημα βρίσκεται σε ύφεση. Σε σύγκριση με το 2015, οι μεταναστευτικές ροές είναι φέτος μειωμένες κατά 90%, ενώ στη Γερμανία το ποσοστό των μεταναστών είναι της τάξης του 1%. Για μια σφύζουσα οικονομία με σχεδόν μηδενική ανεργία (3,5%), η διαχείριση του μεταναστευτικού θα έπρεπε να είναι σχετικά εύκολη. Ωστόσο, τα δαιμόνια της ξενοφοβίας και του εθνικισμού έχουν απελευθερωθεί από καιρό και καμία στατιστική δεν είναι ικανή να τα ξανακλείσει στο μπουκάλι τους.
Κατά κάποιον τρόπο παρακολουθούμε τη δεύτερη πράξη του δράματος που θα μπορούσε να περιγραφεί ως η σταδιακή αποδιάρθρωση του φιλελεύθερου Κέντρου. Στην πρώτη πράξη, μετά την κρίση του 2008, κλονίστηκαν τα ιστορικά κόμματα της Σοσιαλδημοκρατίας, λόγω των πολιτικών λιτότητας και της συγκυβέρνησης με τις συντηρητικές δυνάμεις. Το γερμανικό SPD βυθίστηκε στα χαμηλότερα επίπεδα από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα σχεδόν διαλύθηκε εκ δεξιών από τον Μακρόν και εξ αριστερών από τον Μελανσόν, ενώ η Ελλάδα χάρισε μια καινούργια λέξη-φόβητρο στο διεθνές πολιτικό λεξιλόγιο, την «ΠΑΣΟΚοποίηση». Στη δεύτερη φάση, που βρίσκεται σε εξέλιξη, η παραδοσιακά φιλελεύθερη Κεντροδεξιά αμφισβητείται από μια σκληρή, εθνικιστική Δεξιά, που ενδύεται τη λεοντή της «αντισυστημικότητας» και ξιφουλκεί εναντίον της παγκοσμιοποίησης. Στη Γαλλία, η ακροδεξιά Λεπέν υπερσκέλισε τον γκωλικό Φιγιόν, ενώ στην Ιταλία ο ξενοφοβικός Σαλβίνι υπερίσχυσε του Μπερλουσκόνι. Στη Γερμανία, ο Ζεεχόφερ φιλοδοξεί όχι μόνο να αμυνθεί αποτελεσματικά απέναντι στην ακροδεξιά AfD, αλλά και να αυξήσει το ειδικό βάρος του κόμματός του, του βαυαρικού CSU. Μάλιστα, οι New York Times έγραφαν ότι ενδεχομένως θα προσπαθήσει να το μετατρέψει σε πανεθνική δύναμη –κατά το πρότυπο της ιταλικής Λέγκας του Βορρά, του Σαλβίνι, που έγινε Λέγκα σκέτη– διεκδικώντας την ηγεμονία από το CDU της Μέρκελ.
«Συντηρητική επανάσταση»
Ηδη, το CSU υψώνει τη σημαία μιας «συντηρητικής επανάστασης», αντιγράφοντας τη φρασεολογία της γερμανικής Ακροδεξιάς του Μεσοπολέμου, διακηρύσσει ότι «το Ισλάμ δεν έχει θέση στη Γερμανία» και τοποθετεί χριστιανικούς σταυρούς σε όλα τα δημόσια κτίρια της Βαυαρίας. Βρίσκεται δηλαδή στο ίδιο μήκος κύματος με την Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν και την Αυστρία του Σεμπάστιαν Κουρτς – θιασώτες μιας λευκής, χριστιανικής και κλειστής Ευρώπης. Ο Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε για τη «λέπρα που διογκώνεται στην Ευρώπη, τον εθνικισμό που αναγεννάται, τα κλειστά σύνορα». Την ίδια στιγμή όμως, καυτηρίαζε και «εκείνους που δεν καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούμε να δεχθούμε όλο τον κόσμο», ενώ ο υπουργός Εσωτερικών Ζεράρ Κολόν δήλωνε ότι «η χώρα βουλιάζει από το κύμα των ανθρώπων που ζητούν άσυλο».
Εν τέλει, η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά λειτουργεί ως ο «λαγός» που παρασύρει σε αντιδραστικότερες κατευθύνσεις το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού φάσματος: πίσω από την AfD τρέχει το CSU, πίσω από το CSU το CDU, πίσω από το CDU το SPD. Σε αυτό το κλίμα, όπου ο εθνικισμός αναδεικνύεται σε αναπόδραστο συστατικό κάθε επιτυχημένης εκλογικής στρατηγικής, αναρωτιέται κανείς τι μέλλον μπορεί να έχουν οι προτάσεις για μεταρρυθμίσεις της Ευρωζώνης και της ίδιας της Ε.Ε., με περισσότερη ενότητα και αλληλεγγύη, όπως εκείνες που μάταια, μέχρι τώρα, προσπαθεί να προωθήσει ο Εμανουέλ Μακρόν. Το παράθυρο ευκαιρίας φαίνεται να κλείνει και οι ευρωεκλογές της ερχόμενης άνοιξης προοιωνίζονται μεγάλης κλίμακας –και μάλλον όχι ευχάριστες– ανατροπές.
*Πηγή: Καθημερινή
