Η Ευρώπη, η «κυριαρχία» και η Αριστερά

Ο Τραμπ επι­τέ­θη­κε δη­μό­σια στον πρω­θυ­πουρ­γό του Κα­να­δά, Τζά­στιν Τρι­ντό, χα­ρα­κτη­ρί­ζο­ντάς τον «ανέ­ντι­μο και αδύ­να­μο», γε­γο­νός που προ­κά­λε­σε μια επί­σης σκλη­ρή απά­ντη­ση της κυ­βέρ­νη­σης του Κα­να­δά, που κάνει λόγο για «αντί­ποι­να» του Κα­να­δά απέ­να­ντι στους τε­λω­νεια­κούς δα­σμούς των ΗΠΑ στον χά­λυ­βα και στο αλου­μί­νιο. Οι Ευ­ρω­παί­οι δή­λω­σαν ότι «συ­νε­χί­ζουν να στη­ρί­ζουν τη συμ­φω­νία, που απο­τύ­πω­νε το κοινό ανα­κοι­νω­θέν των G7», όμως είναι κα­θα­ρό ότι η συμ­φω­νία αυτή είναι ήδη νεκρή, πριν στε­γνώ­σει το με­λά­νι στην υπο­γρα­φή της.

Πρό­κει­ται για μια θε­α­μα­τι­κή εξέ­λι­ξη που δεί­χνει ότι πρέ­πει να πά­ρου­με πολύ πιο σο­βα­ρά τις σκέ­ψεις και τις προ­ο­πτι­κές για τη στρο­φή στον «προ­στα­τευ­τι­σμό» και το πέ­ρα­σμα της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης σε μια νέα φάση, πολύ πιο οξυ­μέ­νων αντα­γω­νι­σμών, στα όρια του οι­κο­νο­μι­κού πο­λέ­μου με­τα­ξύ των με­γά­λων κέ­ντρων της.

Είναι επί­σης φα­νε­ρό ότι η εξέ­λι­ξη αυτή απο­τε­λεί την υλική βάση για την ενί­σχυ­ση των ιδε­ο­λο­γι­κών και πο­λι­τι­κών «πλαι­σί­ων» στρο­φής προς τον εθνι­κι­σμό, το ρα­τσι­σμό και το μι­λι­τα­ρι­σμό, με­τα­ξύ των κα­θε­στω­τι­κών δυ­νά­με­ων διε­θνώς.

Την ίδια ώρα στην καρ­διά της Ευ­ρώ­πης, στην Ιτα­λία, συ­γκρο­τή­θη­κε τε­λι­κά η κυ­βέρ­νη­ση που στη­ρί­ζε­ται στη συμ­μα­χία της ακρο­δε­ξιάς Λέ­γκας του Ματέο Σαλ­βί­νι και των «λαϊ­κι­στών» του Κι­νή­μα­τος των 5 Αστέ­ρων (M5S). Μια από τις πρώ­τες πρά­ξεις της νέας κυ­βέρ­νη­σης ήταν η από­φα­ση να κλεί­σει όλα τα λι­μά­νια της Ιτα­λί­ας για τους πρό­σφυ­γες, υπο­γραμ­μί­ζο­ντας την πρό­θε­σή της να κάνει πράξη την πο­λι­τι­κή «μη­δε­νι­κής ανο­χής» απέ­να­ντι στους πρό­σφυ­γες και τους με­τα­νά­στες, όπως έχει υπο­σχε­θεί ο ρα­τσι­στής Σαλ­βί­νι.

Αυτές οι εξε­λί­ξεις «επι­κοι­νω­νούν» με­τα­ξύ τους; Πριν λίγες μέρες ολο­κλή­ρω­σε την πε­ριο­δεία του στην Ευ­ρώ­πη (όπου επι­σκέ­φτη­κε τις Ιτα­λία, Ελ­βε­τία, Γερ­μα­νία, Γαλ­λία και Ουγ­γα­ρία) ο ακρο­δε­ξιός πρώην σύμ­βου­λος και «μέ­ντο­ρας» του Τραμπ, Στί­βεν Μπά­νον. Ο Μπά­νον, που έπαι­ξε κα­θο­δη­γη­τι­κό ρόλο στην εκλο­γι­κή νίκη του Τραμπ, υπο­στή­ρι­ξε στη συ­νέ­χεια τόσο «ακραί­ες» πο­λι­τι­κές, που υπο­χρέ­ω­σε το αμε­ρι­κα­νι­κό establishment να απαι­τή­σει από τον Τραμπ την απο­μά­κρυν­σή του. Κατά την ευ­ρω­παϊ­κή πε­ριο­δεία του ο Μπά­νον χα­ρα­κτή­ρι­σε τον Βί­κτορ Ορ­μπάν ως «τον πιο ση­μα­ντι­κό ηγέτη αυτή τη στιγ­μή στην Ευ­ρώ­πη», υπο­στή­ρι­ξε ανοι­χτά το σχη­μα­τι­σμό κυ­βέρ­νη­σης Σαλ­βί­νι-M5S στην Ιτα­λία, έγινε δε­κτός με τυ­μπα­νο­κρου­σί­ες από τη Μαρίν Λεπέν και δή­λω­σε πλήρη υπο­στή­ρι­ξη στο ακρο­δε­ξιό κόμμα AfD στη Γερ­μα­νία και στο ξε­νο­φο­βι­κό UKIP στη Βρε­τα­νία. Δή­λω­σε θερ­μός υπο­στη­ρι­κτής μιας στρα­τη­γι­κής επι­στρο­φής στην «εθνι­κή κυ­ριαρ­χία» και προ­α­νήγ­γει­λε την πλού­σια χρη­μα­το­δό­τη­ση στα «εθνι­κι­στι­κά και λαϊ­κι­στι­κά sites» που, κατά την πρό­βλε­ψή του, θα «κλέ­ψουν την πα­ρά­στα­ση» μέσα στο 2019 –τη χρο­νιά των ευ­ρω­ε­κλο­γών στην Ευ­ρώ­πη. Ο Μπά­νον τάσ­σε­ται υπέρ της «συμ­φι­λί­ω­σης» με τη Ρωσία του Πού­τιν, υπέρ της «ανο­χής» απέ­να­ντι στον Άσαντ, υπέρ της συ­γκέ­ντρω­σης δυ­νά­με­ων κατά της Κίνας και του «άξονα» των ισλα­μι­στών (Ιράν, Τουρ­κία), που «απει­λούν» τους χρι­στια­νι­κούς-λευ­κούς λαούς στην Ευ­ρώ­πη και στον κόσμο.

Ασφα­λώς δεν υπο­στη­ρί­ζου­με κά­ποια θε­ω­ρία «συ­νω­μο­σί­ας». Άλ­λω­στε αυτός ο ανορ­θο­λο­γι­σμός απο­τε­λεί χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό γνώ­ρι­σμα των ακρο­δε­ξιών σαν τον Μπά­νον και τους Ευ­ρω­παί­ους ομο­λό­γους του. Όμως, ταυ­τό­χρο­να, αυτές οι πο­λι­τι­κές θέ­σεις, που επι­τί­θε­νται στην «πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση» από τα δεξιά, από μια σκο­πιά εθνι­κι­στι­κής και συ­νά­μα νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης στρα­τη­γι­κής «εθνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας» έχουν ήδη πλη­θύ­νει αρ­κε­τά και είναι λάθος να μην αντι­με­τω­πί­ζο­νται συ­νε­κτι­κά από τη ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά.

Ασφα­λώς, επί­σης, η τάση αυτή δεν είναι μο­να­δι­κή, ούτε και κυ­ρί­αρ­χη. Στην Ευ­ρώ­πη η τάση που επι­μέ­νει στη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, η τάση που συ­γκλί­νει στο «ακραίο κέ­ντρο», η τάση που συμ­βο­λί­ζουν η Μέρ­κελ και ο Μα­κρόν, πα­ρα­μέ­νει ως τάση απο­φα­σι­στι­κής ισχύ­ος, παρά τα αυ­ξη­μέ­να προ­βλή­μα­τα και τις αμ­φι­σβη­τή­σεις που αντι­με­τω­πί­ζει μετά το Brexit και την άνοδο του ρεύ­μα­τος του ευ­ρω­σκε­πτι­κι­σμού.

Στην Ισπα­νία άλ­λω­στε –σε μια χώρα με ανά­λο­γο μέ­γε­θος και ση­μα­σία με την Ιτα­λία– εί­χα­με μια δια­φο­ρε­τι­κή εξέ­λι­ξη. Η κυ­βέρ­νη­ση της Δε­ξιάς έπεσε, κάτω από τις απο­κα­λύ­ψεις για τη δια­φθο­ρά του κόμ­μα­τος του Ραχόι, και το κα­θε­στώς εμπι­στεύ­τη­κε τη δια­χεί­ρι­ση της χώρας σε μια κυ­βέρ­νη­ση μειο­ψη­φί­ας των σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τών. Οι σο­σιαλ­φι­λε­λεύ­θε­ροι του Σάν­τσεζ κα­λού­νται να βγά­λουν τα κά­στα­να από τη φωτιά της κρί­σης, μπρο­στά στην οποία απέ­τυ­χε ο Ραχόι, ελ­πί­ζο­ντας να απαι­τή­σουν «ανοχή» από τους πο­τα­μί­σιους Ciudadanos, αλλά και από την ηγε­σία του Πο­δέ­μος. Κατά τον ισπα­νι­κό Τύπο, η πτώση του Ρα­χό­ρι, μετά από μια πρό­τα­ση μομ­φής, συ­νι­στά «τη σο­βα­ρό­τε­ρη πο­λι­τι­κή κρίση στην Ισπα­νία, μετά το θά­να­το του Φράν­κο».

Αυτό είναι το ση­μείο που πρέ­πει να κρα­τή­σου­με. Οι δι­χα­σμοί, οι τα­λα­ντεύ­σεις, οι στρα­τη­γι­κές απο­κλί­σεις μέσα στο εσω­τε­ρι­κό των κυ­ρί­αρ­χων τά­ξε­ων, είναι το αδιά­ψευ­στο ση­μά­δι ότι η κρίση που ξέ­σπα­σε το 2008 συ­νε­χί­ζει αμεί­ω­τα να ρο­κα­νί­ζει τις προ­ο­πτι­κές του συ­στή­μα­τος διε­θνώς, έχο­ντας πε­ρά­σει ήδη από το επί­πε­δο της οι­κο­νο­μί­ας στο πεδίο της πο­λι­τι­κής. Η «πε­ρι­πέ­τεια» της απο­στα­θε­ρο­ποί­η­σης που άρ­χι­σε το 2008, που ήδη έχει αλ­λά­ξει τον πο­λι­τι­κό χάρτη σε με­γά­λα τμή­μα­τα του κό­σμου, συ­νε­χί­ζε­ται με επι­τα­χυ­νό­με­νο ρυθμό, οδη­γώ­ντας τα μα­ζι­κά κι­νή­μα­τα και τις δρα­στή­ριες δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς (όσες του­λά­χι­στον δεν επι­λέ­γουν να απο­συρ­θούν στην ηρε­μία της ιδε­ο­λο­γι­κής κρι­τι­κής) μπρο­στά σε δύ­σκο­λα δι­λήμ­μα­τα και κρί­σι­μες απο­φά­σεις.

Κυ­ριαρ­χία;

Από την ελ­λη­νι­κή εμπει­ρία, από το κα­λο­καί­ρι της υπο­τα­γής της ηγε­σί­ας του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ το 2015, έχει γίνει σαφές ότι το βάρος του συν­θή­μα­τος για «λαϊκή κυ­ριαρ­χία» πρέ­πει να ενι­σχυ­θεί μέσα στην προ­γραμ­μα­τι­κή συ­γκρό­τη­ση και την πο­λι­τι­κή πρα­κτι­κή των δυ­νά­με­ων της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς διε­θνώς. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πρό­κει­ται για τη θε­με­λιώ­δη διεκ­δί­κη­ση δη­μο­κρα­τι­κών ελευ­θε­ριών: για το δι­καί­ω­μα ενός λαού να απο­φα­σί­ζει ο ίδιος για τις προ­ο­πτι­κές και το μέλ­λον του. Δεν είναι τυ­χαίο, άλ­λω­στε, ότι τα μνη­μό­νια και το κουαρ­τέ­το έχουν θέσει όλες τις σο­βα­ρές οι­κο­νο­μι­κές και κοι­νω­νι­κές απο­φά­σεις στην έγκρι­ση μη-εκλεγ­μέ­νων «σω­μά­των», όπως η Κο­μι­σιόν, το ΔΝΤ και η ΕΚΤ.

Όμως αυτό το θε­μι­τό και ανα­γκαίο προ­γραμ­μα­τι­κό και πο­λι­τι­κό «βήμα» δεν ταυ­τί­ζε­ται με τις στρα­τη­γι­κές «εθνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας». Γιατί εδώ, η έν­νοια της «κυ­ριαρ­χί­ας» διευ­ρύ­νε­ται και στα ζη­τή­μα­τα που αφο­ρούν τον αντα­γω­νι­σμό με­τα­ξύ κυ­ρί­αρ­χων τά­ξε­ων και κρα­τών. Γιατί εδώ, η έν­νοια της «κυ­ριαρ­χί­ας» οδη­γεί σε μια υπο­θε­τι­κή ενο­ποί­η­ση των συμ­φε­ρό­ντων και των προ­ο­πτι­κών του «έθνους», σε βάρος της ανα­γκαί­ας ανε­ξαρ­τη­σί­ας των κυ­ριαρ­χού­με­νων τά­ξε­ων στο εσω­τε­ρι­κό της κάθε χώρας, απέ­να­ντι στις δυ­νά­μεις του κε­φα­λαί­ου. Και μετά από αρ­κε­τά χρό­νια μνη­μο­νια­κής εμπει­ρί­ας, θα έπρε­πε να είναι σαφές ότι τα αι­τή­μα­τα και οι ελ­πί­δες του κό­σμου μας δεν έχουν τί­πο­τα το κοινό με την πο­λι­τι­κή της ντό­πιας αστι­κής τάξης, που ταυ­τί­στη­κε πλή­ρως με τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη λι­τό­τη­τα και τις μνη­μο­νια­κές αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σεις.

Το πιο εν­δει­κτι­κό είναι ότι οι στρα­τη­γι­κές «εθνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας» οδη­γούν τους οπα­δούς τους σε επι­κίν­δυ­νο απο­προ­σα­να­το­λι­σμό σε σχέση με τις διε­θνείς εξε­λί­ξεις. Οι συγ­χύ­σεις που εκ­δη­λώ­θη­καν σχε­τι­κά με τις εκτι­μή­σεις για το Brexit, για τη νίκη του Τραμπ, για τις συ­νέ­πειες της νίκης του Σαλ­βί­νι κ.ο.κ ήταν απλά προει­δο­ποι­ή­σεις. Όταν σε αρι­στε­ρά sites φτά­νουν να δη­μο­σιεύ­ο­νται φρά­σεις όπως: «Είναι ελά­χι­στες έως ανύ­παρ­κτες οι επα­να­προ­ω­θή­σεις στην Τουρ­κία(!) κυ­ρί­ως λόγω ιδε­ο­λη­ψιών της κυ­βέρ­νη­σης(!), καθώς δεν θέλει να βλέ­πει αλ­λο­δα­πούς να επι­στρέ­φουν πίσω στην Τουρ­κία και μά­λι­στα σε με­γά­λους αριθ­μούς(!)», τότε γί­νε­ται φα­νε­ρό ότι οι λο­γι­κές της «εθνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας» μπο­ρεί να φτά­σουν και σε απα­ρά­δε­κτη υπο­βάθ­μι­ση ταυ­το­τι­κών στοι­χεί­ων της Αρι­στε­ράς, όπως ο αντι­ρα­τσι­σμός. Και αυτές είναι πραγ­μα­τι­κά επι­κίν­δυ­νες ιδε­ο­λη­ψί­ες που πρέ­πει να ανα­σκευα­στούν.

Στην εποχή μας η πάλη για δη­μο­κρα­τία, η πάλη για αυ­θε­ντι­κά λαϊκή κυ­ριαρ­χία, είναι άμεσα συν­δε­δε­μέ­νη με το κοι­νω­νι­κό υπό­βα­θρό της, με την πάλη για την ανα­τρο­πή της λι­τό­τη­τας. Που πάει να πει ότι ο ορί­ζο­ντας αυτής της πάλης είναι η γε­νι­κό­τε­ρη σο­σια­λι­στι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση και όχι η επι­στρο­φή στο επι­κίν­δυ­νο έδα­φος των εθνι­κών αντα­γω­νι­σμών.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά