Τον γύρο του κόσμου έκανε η δήλωση της κυβέρνησης Μπάιντεν, πως οι Ηνωμένες Πολιτείες σκοπεύουν να υποστηρίξουν την ελάφρυνση των κανόνων περί διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τα εμβόλια Covid-19.
Εν μέσω μιας πανδημίας που έχει κοστίσει 3,4 εκατομμύρια καταγεγραμμένους θανάτους, η αναστολή της πατέντας για τα φαρμακευτικά προϊόντα που σχετίζονται με την ανοσοποίηση και την αντιμετώπιση της ασθένειας, είναι αναγκαία συνθήκη για την αντιμετώπιση του ιού, σύμφωνα με μια σειρά διεθνείς οργανισμούς και ομάδες δικαιωμάτων.
Ο εθνικισμός των εμβολίων
Τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν ότι το 75% του εμβολιασμού πραγματοποιήθηκε στις μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου, ενώ περίπου 130 έθνη δεν έχουν καταφέρει καν να ξεκινήσουν κάποιο πρόγραμμα εμβολιασμού. Ο Παγκόσμιος Βορράς, με λιγότερο από το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού, έχει εξασφαλίσει τρεις φορές περισσότερα εμβόλια από τον πληθυσμό του, ενώ οι φτωχότερες χώρες προβλέπεται δεν θα μπορέσουν να έχουν πρόσβαση σε εμβόλια πριν από το 2023. Μέχρι σήμερα, μόνο το 1,5% του παγκόσμιου πληθυσμού των 7,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων έχουν εμβολιαστεί, με το 80% να προέρχεται από μόνο δέκα χώρες του Παγκόσμιου Βορρά.
Η βάση του εθνικισμού των εμβολίων έγκειται στο ότι τα υψηλής ανάπτυξης έθνη κατέχουν πλέον έως και το 53% της παγκόσμιας προσφοράς εμβολίων. Αυτό ισοδυναμεί με το 100% της προσφοράς εμβολίων Moderna και το 96% των δόσεων του εμβολίου Pfizer-BioNTech.
Η ανισόμετρη ανάπτυξη του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος αποτυπώνεται στον εθνικισμό των εμβολίων. Τα κράτη της G7, σε μερικά εκ των οποίων εδρεύουν οι βιομηχανίες της Big Pharma, συσσωρεύουν τα εμβόλια και τα μοιράζουν κατά το δοκούν μέσω διακρατικών συμφωνιών. Ακολουθούν οι χώρες μέσου επιπέδου ανάπτυξης, ενώ τελευταίες έρχονται οι αναπτυσσόμενες χώρες όπου το 80% των ανθρώπων δεν θα έχουν λάβει τον εμβολιασμό μέχρι το τέλος του 2021.
Ο Καναδάς, για παράδειγμα, έχει ήδη εξασφαλίσει αρκετά για να εμβολιάσει ολόκληρο τον πληθυσμό του εννέα φορές, ενώ οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία και η Ιαπωνία μπορούν να εμβολιάσουν τους πληθυσμούς τους μεταξύ 2-8 φορές. Το σιωνιστικό προτεκτοράτο λαμβάνει την μερίδα του λέοντος, ενώ έχει επιβάλλει ένα εμβολιαστικό απαρτχάιντ στον λαό της Παλαιστίνης.
«Όσους περισσότερους ανθρώπους μολύνει, τόσο πιο πιθανό είναι να προκύψουν περαιτέρω μεταλλάξεις και είναι αναπόφευκτο να εμφανιστεί τελικά μια μετάλλαξη διαφυγής», γράφει ο Δρ Amir Khan , γιατρός της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας, για το Al Jazeera. «Η νέα μετάλλαξη είναι τότε πιθανό να γίνει το κυρίαρχο στέλεχος και θα βρει το δρόμο της πίσω στις ακτές μας, προκαλώντας ένα εντελώς νέο σύνολο λοιμώξεων σε αυτούς που εμβολιάστηκαν μόνο για τις παλιές παραλλαγές», συνεχίζει ο Khan . «Ο εθνικισμός εμβολίων, επομένως, είναι απίστευτα κοντόφθαλμος».
Γιατί είναι αναγκαία η αναστολή της πατέντας;
Αυτή η «καταστροφική ηθική αποτυχία» , όπως την χαρακτήρισε ο επικεφαλής του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, απειλεί την παγκόσμια πάλη κατά της πανδημίας.
Οι δολοφονικές πολιτικές του κεφαλαίου, φαίνονται με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο στην περίπτωση της Ινδίας, η οποία αντιμετωπίζει μια ανθρωπιστική καταστροφή. Η Νότια Αφρική και η Ινδία έχουν προτείνει την άρση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και άλλων περιορισμών πνευματικής ιδιοκτησίας (IP) που σχετίζονται με τα φάρμακα και τα εμβόλια Covid-19, όσο διαρκεί η πανδημία. Μια χούφτα κράτη και ολοκληρώσεις, όπως η ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Αυστραλία κα. εμπόδισαν την πρόταση, υποστηρίζοντας ότι ο περιορισμός των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας θα καταπνίξει τη μελλοντική καινοτομία. Αντίθετα η ΛΔ Κίνας , παρότι και η ίδια παραγωγός εμβολίων για το COVID-19, υποστήριξε το αίτημα άρσης των εμπορικών περιορισμών.
Παράλληλα, η αναρχία της παραγωγής του καπιταλιστικού συστήματος περιορίζει τις δυνατότητες μαζικής κεντρικά σχεδιασμένης παραγωγής. Η παγκόσμια κρίση υγείας επιτάσσει την ανάθεση του μάνατζμεντ από τις διαφορετικές εταιρείες στην παγκόσμια κοινότητα, την έκλειψη του επιχειρηματικού ανταγωνισμού και της κερδοσκοπίας από τα σχετικά φαρμακευτικά προϊόντα.
Αντ’ αυτού, η συγκέντρωση των εμβολίων και οι ελλείψεις στην αγορά εξυπηρετούν το παιχνίδι των τιμών προς όφελος των πολυεθνικών του φαρμάκου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επεκτείνει τις αμφιλεγόμενες «επιλογές απαγόρευσης» που επιτρέπουν στα κράτη-μέλη να αποκλείσουν τις εξαγωγές εμβολίων σε χώρες εκτός ΕΕ. Χώρες όπως η Νότια Αφρική και η Ουγκάντα πληρώνουν δύο έως τρεις φορές περισσότερα για εμβόλια από την ΕΕ. Ακόμα, αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής εκβιάζονται από τις μεγάλες φαρμακευτικές της δύσης, με αποικιοκρατικές συμβάσεις.
Η διεθνής πρωτοβουλία υποστήριξης του εμβολιασμού των αναπτυσσόμενων χωρών (COVAX), δεν έχει λάβει καμία συνεισφορά από φαρμακευτικές εταιρείες. Αντίθετα η Big Pharma έπνιξε την πρόταση του ΠΟΥ, να συντονίσει εκείνος τις τοποθεσίες δοκιμής σε πολλές χώρες, ώστε να εξασφαλιστεί η διαφάνεια και οι δοκιμές σε πολλαπλούς πληθυσμούς. Παρά τις υποσχέσεις των G7 για ενίσχυση του COVAX, η πρωτοβουλία έχει πληγεί από τις ελλείψεις που δημιουργούν οι διακρατικές συμφωνίες. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αυτές «οι διμερείς ρυθμίσεις διατρέχουν τον κίνδυνο να εξαφανιστούν στις φλόγες της ανισότητας των εμβολίων».
Ο πόλεμος των εμβολίων
Σε πλήρη αντίθεση με την κερδοσκοπία των ιδιωτικών μονοπωλιακών ομίλων της Big Pharma, τα εμβόλια της Sinovac, Sinopharm και Gamaleya, τα οποία παράγονται από τις κρατικές βιομηχανίες της Ρωσίας και της ΛΔ Κίνας είναι η μοναδική πηγή για τις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχοντας μπει ενεργά στον ανταγωνισμό των εμβολίων, έστρεψε την συμμαχία Quad (ΗΠΑ, Ινδία, Ιαπωνία και Αυστραλία) στην ανατροπή των ρωσικών και κινέζικων εμβολίων από τις χώρες ASEAN.
Η Ινδία πλήρωσε την επιλογή της κυβέρνησης Μόντι με το αίμα του λαού της, με την Βραζιλία ακολουθεί τα ίδια βήματα. Ο Τζο Μπάιντεν να δηλώνει ότι το πλεόνασμα εμβολίων των ΗΠΑ θα δίνεται κατά προτεραιότητα στην Ινδία, σημαντικό εταίρο στο Quad, με στόχο να ανασχέσει την κινέζικη βοήθεια. Το παραπάνω εντείνει το πρόβλημα ελλείψεων στην Βραζιλία, όπου ερευνητές έχουν εκφράσει φόβους για μέχρι και 1 εκατομμύριο θύματα από COVID-19 έως τον Οκτώβριο του 2021.
Ωστόσο, η ακροδεξιά κυβέρνηση του Μπολσονάρο αρνείται για πολιτικούς λόγους να εισάγει το ρωσικό εμβόλιο, ενώ ο υπουργός Οικονομικών του δήλωσε ότι η Κίνα «δημιούργησε τον ιό και τα εμβόλια της είναι λιγότερο αποτελεσματικά από αυτά που παράγονται από αμερικανικές εταιρείες» . Χωρίς απάντηση, ο πρέσβης του Πεκίνου υπενθύμισε στο Twtter ότι η Κίνα είναι ο κορυφαίος πάροχος εμβολίων της Βραζιλίας.
Το μακροπρόθεσμο κόστος της αναρχίας της παραγωγής
Οι καπιταλιστές από την φύση τους επιδιώκουν το άμεσο κέρδος. Με τις πατέντες εισηγμένες στο χρηματιστήριο και το παιχνίδι των τιμών που γίνεται με την συσσώρευση των εμβολίων, οι Pfizer, Moderna και Johnson & Johnson κέρδισαν συνολικά 125,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα το 2020. Τα συνολικά έσοδα της Moderna να αυξάνονται 13 φορές σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η Moderna και η Pfizer αναμένεται να φέρουν 33,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021. Η Pfizer αναμένει περιθώριο κέρδους άνω του 20%.
Ωστόσο, η ίδια στρατηγική που τους αποκόμισε αυτά τα τεράστια κέρδη, ενδέχεται να αποβεί αυτοκαταστροφική gγια το ίδιο το σύστημα. Ειδικοί προειδοποιούν ότι ο εθνικισμός των εμβολίων και η δομική ανισότητα μπορεί να καθυστερήσουν την επίτευξη της παγκόσμιας ανοσίας της αγέλης κατά 4,5 χρόνια. Η πιο αργή διάθεση των εμβολίων στις αναπτυσσόμενες χώρες πρόκειται να πλήξει την παγκόσμια οικονομία σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, με την παγκόσμια ακραία φτώχεια να αναμένεται να αυξηθεί για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια. «Η συνεχιζόμενη αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία, μέσω των αλυσίδων εφοδιασμού και της ασθενέστερης ζήτησης θα συνεχίσει να επιβαρύνει όλα τα έθνη», γράφει ο Χάρι Κρέτσερ για το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η οικονομική καταστροφή των φτωχότερων εθνών δεν μπορεί να αφήσει αφήσει τα πλούσια κράτη στο απυρόβλητο. Σύμφωνα μελέτη από το Ίδρυμα Ερευνών του ICC, η παγκόσμια οικονομία θα χάσει έως και 9,2 τρισεκατομμύρια δολάρια εάν οι κυβερνήσεις αποτύχουν να διασφαλίσουν την πρόσβαση των αναπτυσσόμενων οικονομιών σε εμβόλια COVID-19, το ήμισυ των οποίων θα πέσει στις προηγμένες οικονομίες. Ο πρόεδρος του ICC Research Foundation Terry McGraw καταλήγει:
«Αυτή η έκθεση αποδεικνύει την οικονομική αλληλεξάρτηση των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών και την ουσιαστική απαίτηση να εργαστούμε από κοινού για τον διεθνή συντονισμό της διανομής εμβολίων, τεστ και θεραπευτικών. Εμείς στην επιχειρηματική κοινότητα δεσμευόμαστε να αναλάβουμε το ρόλο μας για να διευκολύνουμε αυτήν την ηθική, ανθρωπιστική και οικονομική λύση στην πανδημία το συντομότερο δυνατό ».
Οι κύριες προηγμένες οικονομίες που πλήττονται περισσότερο περιλαμβάνουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβανομένου του Βελγίου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, των Κάτω Χωρών), την Νορβηγία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ, οι οποίες ενδέχεται να χάσουν έως και 3,9% του ΑΕΠ τους σε σχέση με έναν κόσμο όπου όλες οι χώρες θα εμβολιάζονται.
Ρυθμιστής των αντιθέσεων
Η αμερικάνικη κυβέρνηση σε ρόλο συλλογικού κεφαλαιοκράτη έρχεται να καταστείλει τις αντιθέσεις στο αστικό στρατόπεδο. Πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις που έχει η επιβράδυνση της αντιμετώπισης της πανδημίας, σε αυτό την ωθούν άλλοι δύο σημαντικοί παράγοντες:
α) Είναι οι πρώτη φορά μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, που κάνει την εμφάνιση του ένα συγκροτημένο αντίπαλο στρατόπεδο, που ανταγωνίζεται την αμερικάνικη πρωτοκαθεδρία οικονομικά και πολιτικά στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Το μη κερδοσκοπικό εμβόλιο της Sinopharm που ήδη χρησιμοποιείται σε μια σειρά χώρες των Βαλκανίων, της Αφρικής και της Λ. Αμερικής, έφτασε στον πυρήνα της ΕΕ που εξετάζει την πιθανή χρήση του. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χορήγησε έγκριση έκτακτης ανάγκης για το εμβόλιο της, ανοίγοντας ενδεχομένως την πόρτα για ευρεία διανομή σε χώρες χαμηλού εισοδήματος μέσω της πρωτοβουλίας COVAX.
β) Ο Μπάιντεν δέχτηκε πιέσεις από την ίδια την εκλογική του βάση, με την πλειοψηφία των βουλευτών του να υπογράφει τις προηγούμενες ημέρες σχετική επιστολή προς τον πρόεδρο.
Η παρέμβαση της αμερικάνικης κυβέρνησης επιχειρεί να τονώσει το γόητρο των ΗΠΑ, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, μετά από μια περίοδο υποχώρησης και προστατευτισμού. Η αυθόρμητη κίνηση του ατομικού κεφαλαίου έρχεται σε σύγκρουση με το συλλογικό, το οποίο επεμβαίνει διορθωτικά γνώμονα τα μακροπρόθεσμα καπιταλιστικά οφέλη.
«Εντούτοις, οι εργοστασιάρχες δεν επέτρεψαν αυτή την “πρόοδο” χωρίς κάποια ανταποδοτική “οπισθοχώρηση”» . (Μαρξ, Καρλ, Το Κεφάλαιο. τ. 1ος, 296)
To νέο κοινωνικό συμβόλαιο της κυβέρνησης Μπάιντεν φέρει τις νίκες της μεγάλης λαϊκής εξέγερσης του περασμένου έτους, σε μια εποχή που το αμερικάνικο εργατικό κίνημα έχει σηκώσει ξανά κεφάλι. Ταυτόχρονα, φέρει τα όρια της ανάθεσης εντός του ενός πόλου αστικού στρατοπέδου, ενώ παράλληλα επιδιώκει την ανοχή του αμερικάνικου λαού στα εγκλήματα που διαπράττουν οι ΗΠΑ στο εξωτερικό και την κλιμάκωση της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας.
Η Big Pharma προσαρμόζεται: Μέχρι που θα φτάσει η άρση της πατέντας;
Mετά την ανακοίνωση της κυβέρνησης Μπάιντεν, τα αποθέματα σημαντικών φαρμακευτικών προϊόντων που εμπλέκονται στην παραγωγή εμβολίων στις ΗΠΑ έχουν σημειώσει απότομη πτώση. Για παράδειγμα, η Pfizer ανέφερε μια επίπεδη ημέρα διαπραγμάτευσης, η αξία της μετοχής της Moderna έχασε πάνω από 6% και η Novavax έχασε σχεδόν το 5%.
Ωστόσο, οι εξελίξεις είναι περισσότερο περίπλοκες. Η πολιτική υποστήριξη της προσωρινής άρσης της πατέντας από την αμερικάνικη κυβέρνηση δημιουργεί πίεση στην φαρμακευτικές. Παραμένει ακόμα όμως μια γραφειοκρατική κίνηση, που στερείται των νόμιμων διοικητικών μέτρων εξαναγκασμού. Στην διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει, το πιθανότερο είναι να γίνουν αμοιβαίες υποχωρήσεις.
Ήδη η Moderna έχει πρόσφατα δεσμευθεί να μην εφαρμόσει «διπλώματα ευρεσιτεχνίας που σχετίζονται με το COVID- 19 εναντίον όσων παράγουν εμβόλια με σκοπό την καταπολέμηση της πανδημίας». Ωστόσο, δεσμεύει όσους υιοθετήσουν τώρα την κατοχυρωμένη τεχνολογία, να πληρώσουν άδειες για την συνέχιση της χρήσης της μετά το τέλος της πανδημίας. Δεδομένης της αβεβαιότητας για το πόσο διαρκεί η ανοσία από το εμβόλιο και της πιθανότητας να υπάρξει ανάγκη ετήσιου εμβολιασμού, αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο μπορεί να ενισχύσει τα μακροπρόθεσμα κέρδη για τη Moderna.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν επιδιώκει την σύγκρουση με τις φαρμακευτικές. Στις εκλογές του 2020, αντιστράφηκε η παραδοσιακή υποστήριξη της μερίδας του λέοντος των χορηγιών των φαρμακευτικών εταιριών προς το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, με το 51% των δωρεών της φαρμακοβιομηχανίας να πηγαίνει στην καμπάνια των Δημοκρατικών. Αυτό αποτυπώνεται στην διαβεβαίωση, του γραμματέας Τύπου του Λευκού Οίκου Jen Psaki πως ενώ ο Μπάιντεν υποστήριξε την παραίτηση κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, πιστεύει επίσης στη διαδικασία συζήτησης της εσωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης. Ακόμα, κορυφαίοι Δημοκρατικοί αποδέκτες των χορηγιών της φαρμακευτικής βιομηχανίας στο Κογκρέσο αρνούνται να εγκρίνουν εκκλήσεις για προσωρινή αναστολή διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
Για να επιτευχθεί και να εφαρμοστεί μια συμφωνία, χρειάζεται την υποστήριξη και των 164 μελών του ΠΟΕ, όπου η ΕΕ στην οποία εδρεύει μεγάλο μέρος των παγκόσμιων φαρμακευτικών εταιρειών, αποδοκιμάζει κάθε παραίτηση από τις πατέντες. Σε περίπτωση συμφωνίας θα ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις με τις φαρμακευτικές στην βάση του κοινού κειμένου του ΠΟΕ, για να καθορίσουν τα ανταποδοτικά οφέλη για τις εταιρείες. Καθώς κάθε εμβόλιο μπορεί έχει δεκάδες ή εκατοντάδες, IP που συνδέονται, πολλές από αυτές υπό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εν αναμονή δικαστικών διαφορών, οι διαπραγματεύσεις ενδέχεται να είναι περίπλοκες και χρονοβόρες. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να άρουν την απαγόρευση εξαγωγής πρώτων υλών εμβολίων. Ακόμα, η άρση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας έχει νόημα στον βαθμό που θα συνοδεύεται από δέσμευση των εταιριών για τεχνολογική υποστήριξη στην τοπική παραγωγή γενοσήμων.
Καπιταλιστική υποκρισία
Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε συμφωνία θα αυξήσει την προσβασιμότητα στα εμβόλια, είναι μια θετική εξέλιξη. Μια καμπάνια που σήκωσαν στους ώμους τους μια σειρά κοινωνικές οργανώσεις διεθνώς, φτάνει να συζητιέται στα παγκόσμια φόρα και να γίνεται αποδεκτή από την αμερικάνικη κυβέρνηση, έστω και καθυστερημένα.
Το παραπάνω είναι μια απόδειξη πως οι αντιφάσεις και η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, αφήνουν περιθώριο για τον λαϊκό παράγοντα να καταφέρει κάποιες νίκες.
Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να πανηγυρίζουμε. Η καπιταλιστική διαχείριση της πανδημίας και συνολικά οι πολιτικές υγείας του κεφαλαίου οδήγησαν σε ένα παγκόσμιο υγειονομικό ολοκαύτωμα. Η ανικανότητα αυτού του συστήματος να διαχειριστεί την πολυεπίπεδη κρίση, δεν μπορεί να καλυφθεί από μια καθυστερημένη συζήτηση για άρση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, όταν επί 1,5 χρόνο οι λαοί έχουν αφεθεί στο έλεος της Big Pharma.
Δεν αξίζει κανένα χειροκρότημα στους εκπροσώπους αυτού του συστήματος.
Όσοι κρατούσαν την αναπνοή τους για να μην θίξουν τα κέρδη των εταιρειών, χλευάζοντας την ανάγκη τα εμβόλια να καταστούν παγκόσμιο αγαθό, σπεύδουν σήμερα να χειροκροτήσουν την “μεγαλοψυχία” του Αυτοκράτορα. Ο αμερικάνικος εξαιρετισμός επιχειρεί να σβήσει από την κυρίαρχη αφήγησή, τόσο την δράση του λαϊκού παράγοντα όσο και ότι οι ΗΠΑ είναι μια από τις τελευταίες χώρες που τελικά υποστήριξαν την άρση της πατέντας.
Αν η αμερικάνικη κυβέρνηση θέλει να δείξει πως αλλάζει στάση, χρειάζονται πράξεις και όχι λόγια. Οι ΗΠΑ πρέπει να δράσουν για να εξάγουν τα εμβόλια τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, συμβάλλοντας στην παγκόσμια προσβασιμότητα των εμβολίων.
