Το τυχαίο και συμπτωματικό δήλωσε την παρουσία του: το πρωί της Δευτέρας 27 Μαρτίου 2017 άρχισε να αναρτάται στο Διαδίκτυο το κείμενό μου με τον τίτλο “Η Coca Cola υποφέρει από τον εφιάλτη της στέβια” και την επόμενη ακριβώς ημέρα, Τρίτη 28 Μαρτίου, η αμερικανική πολυεθνική με δημόσια δήλωσή της, η οποία αναρτήθηκε σε διάφορες ιστοσελίδες, ανακοίνωσε την παραγωγή ενός προϊόντος τύπου cola με βασικό υλικό γλύκανσης το εκχύλισμα του φυτού στέβια. Στο άρθρο μου αναφερόμουν στις επικοινωνιακές προσπάθειες της αμερικανικής πολυεθνικής να ελέγξει την πληροφόρηση στον τύπο και στα άλλα συμβατικά μέσα ενημέρωσης για να μην ακουστεί το σύνθημα των απεργών-εργαζομένων της Θεσσαλονίκης (“Ούτε γουλιά Coca Cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”) και κατέληγα στο εξής: “Και σε μεγάλο βαθμό η πολυεθνική Coca Cola πέτυχε τούτο το στόχο της εκθέτοντας όλο το σύστημα πληροφόρησης της χώρας ως διάτρητο, ελεγχόμενο και αφερέγγυο. Κανείς δεν θα είχε γνώση για τις πρακτικές αυτές της αμερικανικής πολυεθνικής, οι οποίες συνεχίζονται και σήμερα, εάν δεν υπήρχαν πρώτον οι απεργοί, οι οποίοι με τις κινητοποιήσεις τους, τις αφίσες, τα μεγάφωνα των αυτοκινήτων και τις αυτοκινητοπομπές σε όλη την Ελλάδα και, πολλές άλλες, εναλλακτικές πρακτικές ενημέρωσης και, κατά δεύτερον, τα social media και το Διαδίκτυο, από όπου οι απεργοί ενημερώνουν για το αίτημά τους να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”.
Για τους λόγους αυτούς από το ξεκίνημα των απεργιακών κινήσεων και του κινήματος “Ούτε γουλιά” – στην αρχή δοκιμάστηκε και το σύνθημα “Κόκκινη κάρτα στα προϊόντα της Coca Cola” του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, αλλά στη συνέχεια για λόγους επικοινωνιακής τακτικής αφέθηκε ως εφεδρεία δια παν ενδεχόμενο – η Coca Cola επιδόθηκε σε μια προσπάθεια δικαστικού εκφοβισμού, τρομοκράτησης των εργαζομένων και ποινικοποίησης του αγώνα τους. Συγχρόνως προσπαθούσε να συγκρατήσει το διογκούμενο κύμα εγκατάλειψης των προϊόντων της από τους καταναλωτές, προσπαθώντας να ακυρώσει όλα τα “επιχειρήματα”, τα οποία άρχισαν να αναδύονται στη “συμπιεσμένη” ελληνική δημοσιότητα: από τα επιχειρήματα των απεργών για τη δουλειά τους και το αντικοινωνικό πρόσωπο της πολυεθνικής ως εκείνα που αφορούσαν τη βλάβη που επέφερε αυτή στην εθνική οικονομία με την απόφασή της να κλείσει εννιά μονάδες (εργοστάσια, εμφιαλωτήρια και αποθήκες) σε όλη τη χώρα, με κυριότερες εκείνες στην Αθήνα, τη Ρόδο, το Μεσολόγγι, τον Βόλο, την Πάτρα και την Θεσσαλονίκη. Στην ιστοσελίδα της Coca Cola αναφέρεται ότι η πολυεθνική διατηρεί επτά αποθήκες στην ελληνική επικράτεια, χωρίς να κατονομάζει τις περιοχές, διότι η πληροφορία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και αποσκοπεί στην παραπλάνηση του κοινού. Η αναφορά σε επτά αποθήκες δεν είναι τυχαία, αλλά σχετίζεται με το “επιχείρημα” των απεργών ότι “έκλεισε επτά εργοστάσια”. Οι “μισές αλήθειες” είναι ο κλασσικός τρόπος παραπλάνησης της Coca Cola: αν θέλει να γίνει πιστευτή, ας κατονομάσει, επισήμως, στην ιστοσελίδα της μία προς μία τις περιοχές στις οποίες είναι εγκατεστημένες οι επτά αποθήκες της.
Αλλά οι “μισές αλήθειες” και η παραπλάνηση είναι μέρος της στρατηγικής της αμερικανικής πολυεθνικής Coca Cola, δεδομένο στο οποίο αναφερθήκαμε στο προαναφερθέν άρθρο μας: “ … οι προσπάθειες της αμερικανικής πολυεθνικής για πλήρη έλεγχο της ενημέρωσης συνεχίζεται με διάφορες πρακτικές, οι οποίες εκκινούν από τις οικονομικές χορηγίες και τις υπέρογκες διαφημιστικές δαπάνες και φθάνουν μέχρι και σε πρακτικές επικοινωνιακής παραπλάνησης του καταναλωτικού κοινού. Η τελευταία είναι μια πάγια και δοκιμασμένη παγκοσμίως πρακτική, πολύ προσφιλής στα golden boys και στο σύστημα της αμερικανικής πολυεθνικής, η οποία χρησιμοποιήθηκε και στην περίπτωση των απεργιακών κινητοποιήσεων στην Ελλάδα. Η πρακτική αυτή συνίσταται στην παραπλάνηση του καταναλωτικού κοινού μέσω “αντικειμενικών επιστημονικών” μελετών, τις οποίες εκπονούν “ουδέτεροι” επιστήμονες. Στην πραγματικότητα πρόκειται για επιστήμονες που βρίσκονται σε άμεση συνεργασία με την Coca Cola και τα συμφέροντά της. Σε χώρες με ισχυρά και οργανωμένα καταναλωτικά κινήματα, δεν είναι λίγες οι φορές που αποκαλύπτεται η άθλια αυτή πρακτική της αμερικανικής πολυεθνικής. Για παράδειγμα στην Γερμανία – το θέμα σχετίζεται και με την επέκταση της Green Cola στην συγκεκριμένη αγορά – το καταναλωτικό κίνημα σε μια προσπάθεια να αποδείξει τις αθλιότητες των κατευθυνόμενων “επιστημονικών μελετών”, που αποδείκνυαν ότι “για την παχυσαρκία δεν ευθύνεται η κατανάλωση ζάχαρης” – περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες στην Coca Cola και τα άλλα προϊόντα της αμερικανικής πολυεθνικής – , αλλά “το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν κινούνται”, παραποίησε τη διαφημιστική αφίσα της Coca Cola Live σε Coca Cola Lie. H Coca Cola Live είναι ένα προϊόν, με το οποίο η αμερικανική πολυεθνική θέλει να επιδείξει οικολογική ευαισθησία και να καλύψει τη ζήτηση σε πιο υγιεινά αναψυκτικά: σε αντίθεση με την Green Cola, η οποία χρησιμοποιεί αποκλειστικά φυσικά γλυκαντικά από στέβια, η Coca Cola Live περιέχει μόνο κατά 50% γλυκαντικά από στέβια και το υπόλοιπο είναι ζάχαρη! Προφανώς για αυτό το λόγο η αμερικανική πολυεθνική δεν εμφανίζει το συγκεκριμένο κατά το “ήμισυ υγιεινό προϊόν” της με την πράσινη ετικέτα στην Ελλάδα: η σύγκριση με την αυθεντική πράσινη cola, δηλαδή την Green Cola θα ήταν αναπόφευκτη και, φυσικώς, εις βάρος της Coca Cola!”
Τη μία ημέρα αναρτιόταν στο Διαδίκτυο αυτό το κείμενό μου και την επόμενη ακολούθησε η επίσημη ανακοίνωση της Coca Cola ότι θα κυκλοφορήσει νέο προϊόν που θα βασίζεται, όπως η Green Cola και άλλα ελληνικά αναψυκτικά, ΕΨΑ, Βίκος, “Λούξ”, στη στέβια. Αυτό και αν ήταν ευτυχής σύμπτωση! Η τωρινή εκδοχή της νέα cola θα ήταν αποκλειστικώς με γλυκαντικές ουσίες από στέβια και θα ξεκινούσε από την Ελλάδα με υποτιθέμενο στόχο, αν πετύχει το εγχείρημα, να μεταφερθεί και σε άλλες χώρες: και αυτό σε αντίθεση με την Coca Cola Live, η οποία περιείχε κατά το ήμισυ ζάχαρη και έχει αποτύχει πλήρως με την προσπάθεια παραπλάνησης του καταναλωτικού κοινού. Η ανακοίνωση αυτή της αμερικανικής πολυεθνικής επιβεβαίωσε με πανηγυρικό τρόπο τον τίτλο του άρθρου μου: “H Coca Cola υποφέρει από τον εφιάλτη της στέβια”. Νομίζω ότι δικαιούμαι κάποιες δόσεις δημόσιου κομπασμού, εφόσον αρθρογραφώ διαρκώς από το 2011 στο Διαδίκτυο αναφορικώς με την πολυεθνική από την Ατλάντα των ΗΠΑ: πρόκειται για ένα σώμα δεκάδων άρθρων διάχυτο σε διάφορες ιστοσελίδες του Διαδικτύου, το οποίο αποτελεί ένα είδος χρονικού της καθοδικής πορείας της Coca Cola Τρία Έψιλον στην ελληνική αγορά και της ανάδυσης των ελληνικών εταιριών στο προσκήνιο – τα άρθρα αυτά συνέβαλλαν, στο μέτρο που τους αναλογούσε, στο άνοιγμα της δημοσιότητας η οποία ελεγχόταν απολύτως από το σύστημα της Coca Cola.
Σημειώνω, ωστόσο, ότι δε θα είχα τη δυνατότητα να αρθρογραφήσω, με αυτήν την ένταση και σε αυτή την έκταση, εάν δεν υπήρχαν οι απεργοί της Θεσσαλονίκης και οι διαρκείς κινητοποιήσεις τους, οι οποίοι άθελά τους μετέτρεψαν την πόλη τους σε μια θερμοκοιτίδα καταναλωτικής αντίστασης, εξυγίανσης του ανταγωνισμού, ανοίγματος της αγοράς για τις ελληνικές επιχειρήσεις και για την είσοδο των ελληνικών προϊόντων σε αυτήν. Η στροφή στα “ελληνικά προϊόντα” δεν έπεσε από τον ουρανό: κατά καιρούς υπήρξαν εκκλήσεις για μποϊκοτάζ ξένων προϊόντων από διάφορες οργανώσεις, αλλά δεν είχαν αποτέλεσμα. Δε θα αναλύσω εδώ τους λόγους: εκείνο που γνωρίζω είναι ότι ο αγώνας των απεργών της Θεσσαλονίκης είχε, και φαίνεται να έχει ακόμη, εκείνο το στρατηγικό βάθος που απουσιάζει από όλα τα άλλα εγχειρήματα. Η στροφή στα ελληνικά προϊόντα – που δεν είναι βέβαιο ότι θα συνεχιστεί ες αεί αν εκλείψουν οι απεργοί – είναι αποτέλεσμα και της δικής τους έκκλησης για μποϊκοτάζ στα προϊόντα coca cola, amita, frulite, νερό Αύρα, Fanta, Sprite, Nestea… Οι πολυεθνικές άρχισαν ήδη να συντονίζουν τα βήματά τους: σε αυτή τη συνάφεια υπενθυμίζω, επίσης, τη δικαστική επίθεση της Coca Cola για το ζήτημα της ελληνικότητας κατά της πατρινής επιχείρησης αναψυκτικών “Λουξ” και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται να ξεκαθαρίσει την αγορά η αμερικανική πολυεθνική εάν φύγουν από τη μέση οι απεργοί της Θεσσαλονίκης και η διαρκής έκκλησή τους για μποϊκοτάζ των προϊόντων της.
Η ανακοίνωση της Coca Cola ότι θα προωθήσει στην αγορά προϊόν τύπου cola με βάση τη στέβια, το οποίο θα παράγεται στην Ελλάδα, αφενός δηλώνει τη δεινή θέση στην οποία έχει περιέλθει η αμερικανική πολυεθνική στην πατρίδα μας, αφετέρου ότι τα στελέχη της και εδώ και στην Ατλάντα αρχίζουν να δείχνουν το πραγματικό πρόσωπο της εταιρίας: αν διαβάσει κανείς με προσοχή τις ανακοινώσεις και τις ειδήσεις -οι οποίες προέρχονται ατόφιες από το επικοινωνιακό εργαστήριο της Coca Cola και επιβάλλονται στους δημοσιογράφους και στη δημοσιότητα- διακρίνει ήδη το απειλητικό ύφος στο λόγο, απειλή που στρέφεται εναντίον όλης της ελληνικής κοινωνίας. [“Η Coca Cola απειλεί την ελληνική κοινωνία” – επί τη ευκαιρία αναγγέλλω και τον τίτλο επόμενου άρθρου σχετικού με αυτή τη συνάφεια.] Μέχρι τώρα η αμερικανική πολυεθνική επιτηρούσε τους απεργούς και την ελληνική κοινωνία, τώρα άρχισε να απειλεί και για αυτό χωρίς πολλούς ενδοιασμούς προκύπτει το συμπέρασμα: η Coca Cola “στριμώχτηκε” για τα καλά.
Μια μέρα πριν η Coca Cola ανακοινώσει την παραγωγή προϊόντος με στέβια, στο προαναφερθέν άρθρο μου σημείωνα σχετικώς με το ζήτημα της επιτήρησης και του ελέγχου και τη σχέση τους με τη στέβια τα εξής: “… η Coca Cola δεν επιτηρεί μόνο τις κινήσεις των απεργών, τα επιχειρήματα και τα συνθήματά τους, επιτηρεί και κάθε τι που θα μπορούσε να περιορίσει την παρουσία της στην ελληνική αγορά. Ένα από αυτά είναι και τα αναψυκτικά με στέβια: αλλά αυτό που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα βήμα για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της αμερικανικής πολυεθνικής. Ήδη η διεύρυνση της γκάμας των προϊόντων στον κλάδο των αναψυκτικών με τη χρήση της στέβια, έχει προκαλέσει τεράστια προβλήματα στους ιθύνοντες της πολυεθνικής στην Ελλάδα. Και βρισκόμαστε μόνο στην αρχή. Το σύστημα Coca Cola το γνωρίζει αυτό – όσο και αν προσπαθούν τα μεγαλοστελέχη της να καθησυχάσουν τους επενδυτές – και προσπαθεί να περιορίσει το ραγδαίως αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα προϊόντα που περιέχουν στέβια. Η λέξη στέβια κινδυνεύει να θεωρηθεί απαγορευμένη για τα ελληνικά μέσα μαζικής επικοινωνίας και αυτό τη στιγμή που το επιχειρείν στον κλάδο των τροφίμων, αναψυκτικών και ποτών ερευνά νέα πεδία εφαρμογών: σπιτικά γλυκά, σοκολάτες, παγωτά, αναψυκτικά και, φυσικώς, παραγωγή στέβιας σε ελληνικά αγροκτήματα και επεξεργασία της σε ελληνικές αγροτο-βιομηχανικές μονάδες.
Είναι αξιοπερίεργο, ότι μέσα στον κοινωνικό ορυμαγδό και την απελπισία εντός της οποίας ρέει η καθημερινότητα των Ελλήνων και των Ελληνίδων, όπου κάθε είδηση για κάτι καινούργιο που θα βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της χώρας, είναι και ένα ηρεμιστικό απέναντι στη διαρκή πίεση που ασκεί η αβεβαιότητα στους πολίτες της χώρας, δεν υπάρχει σχεδόν καμία αναφορά για τα βήματα που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση και στη συμβολή της στέβιας στην οικονομική ανάπτυξη περιοχών και κλάδων. Υπάρχουν ήδη ιδιωτικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί με εξαγωγικό προσανατολισμό και σύγχρονες εγκαταστάσεις, που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, σε σχέση με το φυτό στέβια, ενώ συγχρόνως δημιουργούνται σε σταθερή βάση νέες θέσεις εργασίας – και το σημαντικότερο είναι ότι σε ορισμένες περιοχές αντιστρέφεται η διαδικασία παραγωγικής και πληθυσμιακής αποψίλωσης της υπαίθρου. Και, όμως, για αυτές τις προσπάθειες το επιτηρούμενο ελληνικό σύστημα πληροφόρησης σιωπά. Και η σιωπή αυτή είναι εγκληματική, αλλά έχει την εξήγησή της. Και είναι η απάντηση στο ερώτημα, ποιος φοβάται την συχνή αναφορά και μόνο της ονομασίας στέβια στα μέσα μαζικής ενημέρωσης;”
Ακριβώς την επόμενη ημέρα, τυχαίως και συμπτωματικώς, η Coca Cola ανακοίνωσε την παραγωγή νέου προϊόντος τύπου cola με τη χρήση γλυκαντικών ουσιών από το φυτό στέβια. Και ξαφνικά εκτινάχθηκαν οι αναφορές στο φυτό και στη χρήση του στα site: αυτοί που σιωπούσαν όλο το διάστημα, έγιναν λαλίστατοι – το σύστημα coca cola, επί τω έργω!
Μια εκτίμηση και μια πρόβλεψη: το προϊόν με στέβια, το οποίο ανακοίνωσε η Coca Cola δεν είναι αποτέλεσμα επιχειρηματικών υπολογισμών, αλλά επινοήθηκε απλώς για να καθυστερήσει την εκρηκτική άνοδο των ελληνικών αναψυκτικών, να συγκρατήσει τους επαγγελματίες (χονδρέμπορους, μαγαζάτορες κ.α.) που παραμερίζουν σε μεγάλους αριθμούς τα προϊόντα της συγκεκριμένης εταιρίας και να δημιουργήσει την αίσθηση στους καταναλωτές ότι η διεύθυνση της αμερικανικής πολυεθνικής ελέγχει την κατάσταση και διατηρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια κίνηση απελπισίας, μια κλασική “φυγή προς τα εμπρός”, η οποία στηρίζεται σε ρηχές εκτιμήσεις της κατάστασης και εγκλωβίζει ακόμη περισσότερο τα στελέχη της πολυεθνικής στην αυταρέσκεια του πανίσχυρου παίκτη: έχω αναφέρει και σε άλλα άρθρα μου, ότι κάποια στιγμή θα δημιουργηθεί εκείνη η κρίσιμη μάζα στο καταναλωτικό κοινό, που δε θα είναι αναστρέψιμη και θα επιφέρει την πλήρη κατάρρευση του συστήματος Coca Cola στην Ελλάδα. Ήδη έχουμε τις πρώτες ενδείξεις: το κρίσιμο, ωστόσο, ερώτημα δεν αφορά στο ενδεχόμενο ή όχι της κατάρρευσης του συστήματος Coca Cola, αλλά εάν και κατά πόσο θα παρασύρει μαζί του και άλλες πολυεθνικές εταιρίες – γιατί δεν υπάρχει απλώς κινητικότητα στην αγορά των αναψυκτικών, όπως διατείνονται τα ελεγχόμενα μέσα πληροφόρησης, αλλά εισερχόμαστε, γενικώς, σε φάση έντονης “σεισμογενούς δραστηριότητας” στο υπέδαφος του ελληνικού επιχειρείν.
Και για να μην υπάρξουν παρανοήσεις: “κατάρρευση” δε σημαίνει και ολοσχερή εξαφάνιση – κατάρρευση για παράδειγμα μπορεί να είναι και η πτώση της Coca Cola, κατά τη διάρκεια της φετινής θερινής περιόδου, κάτω από το ψυχολογικώς κρίσιμο 50% στο μερίδιο αγοράς. Ούτως ή άλλως δεν απέχει και πολύ, εφόσον, αυτή τη στιγμή ευρίσκεται κοντά στο 53%. Έχω αναφερθεί σε αυτό το ενδεχόμενο σε παλαιότερό μου άρθρο, όταν ακόμη η θέση της Coca Cola θεωρούνταν ακλόνητη στην αγορά. Η Coca Cola άρχισε, εδώ και πολύ καιρό, να “τρώει” τις σάρκες της. Αυτά, ως προς τις εκτιμήσεις.
Απομένει το ζήτημα της πρόβλεψης: η αναγγελία της παραγωγής coca cola με στέβια είναι παραπλανητική κίνηση της αμερικανικής πολυεθνικής και το συγκεκριμένο προϊόν δε θα προωθηθεί ουσιαστικώς στην αγορά. Ο λόγος είναι πολύ απλός: κανείς δεν προωθεί στην αγορά ένα προϊόν εις βάρος ενός άλλου δικού του. Η Coca Cola επιδιώκει την προσωρινή σύγχυση των καταναλωτών και, ουσιαστικά, θα αποσύρει το προϊόν από την αγορά πριν καν το κυκλοφορήσει σε μεγάλη έκταση. Δέκα μέρες τώρα μετά την ανακοίνωση και στα ράφια των σούπερ μάρκετ της Θεσσαλονίκης υπάρχει μόνο μια cola με στέβια: η ελληνική Green Cola. Την ίδια στιγμή το μήνυμα των απεργών εξακολουθεί να είναι ηχηρό: “Ούτε γουλιά Coca Cola, Fanta, Sprite, Monster, Amita, Frulite, NESTEA, νερό ΑΥΡΑ”.
H Θεσσαλονίκη εύχεται “ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ” και “ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ” στους απεργούς της Coca Cola και στις οικογένειές τους και απαιτεί την επαναλειτουργία του εργοστασίου στη Θέρμη.
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
