“Ουδείς ποτ΄ ηυτύχησεν έκδικος γεγώς,
εν τω δικαίω δ΄ ελπίδες σωτηρίας”
Ευριπίδης, Ελένη (1030-1031)
Μεταφράζω τους τελευταίους μήνες το δίτομο έργο του Αυστριακού φιλοσόφου Walter Seitter “Ιστορία της νύχτας” (“Geschichte der Nacht”). Πρόκειται για την τρίτη κατά σειράν μετάφραση έργου του συγκεκριμένου διανοητή που επιχειρώ: οι δύο πρώτες ήταν το βιβλίο “Φυσική της ύπαρξης” (“Physik des Daseins”) – η οποία έγινε σε διαρκή συνεννόηση με τον ίδιο τον W. Seitter μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας – και το κείμενο “Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: ο Έλληνας στα ξένα” (“Domenikos Theotokopoulos:Der Grieche in der Fremde”), το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο Multiple Existenzen (“Πολλαπλές υπάρξεις”) και κυκλοφόρησε στα ελληνικά ξεχωριστά σε ένα καλαίσθητο τομίδιο από τις εκδόσεις “Ένεκεν” της Θεσσαλονίκης, το Νοέμβριου του 2015. Ένα έτος νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει από τις ίδιες εκδόσεις και το βιβλίο “Φυσική της ύπαρξης”. Η “Ιστορία της νύχτας” είναι ένα ενδιαφέρον βιβλίο -αν κρίνω από τις αντιδράσεις στην ομάδα των “φιλοσοφικών νυνκτηγοριών” όταν παρουσίασα, την χειμερινή περίοδο 2017/17, ένα τμήμα του, που αφορούσε στην χρονική περίοδο από την πρώιμη νεωτερικότητα έως και την πρώτη εκατονταετία της βιομηχανικής εποχής- το οποίο δίδει, μεταξύ άλλων, μια εμπεριστατωμένη εικόνα για τον σχηματισμό στον σύγχρονο κόσμο του φαινομένου της “νύκτας”. Στα εισαγωγικά κεφάλαια του έργου, ο Walter Seitter, κατά την προσφιλή πρακτική του, γνωστής και από κείμενα τα οποία εμπεριέχονται στην “Φυσική της ύπαρξης”, αναφέρει τις αφυπνίσεις του εν μέσω της νυκτός, κατά τη διάρκεια των οποίων, κατέληγε στις τελικές μορφές των προτάσεων με τις οποίες οριστικοποιούσε τους φιλοσοφικούς συλλογισμούς του.
Η εισαγωγή αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το κείμενο που ακολουθεί είναι προϊόν μιας τέτοιας αφύπνισης και συγγράφεται τις πρώτες πρωινές ώρες της σημερινής ημέρας (Παρασκευή 13 Ιουλίου 2017). Το θέμα μου, ωστόσο, δεν είναι η “ιστορία της νύκτας”, αλλά, όπως δείχνουν τα πράγματα αφορά, πλέον, στην εν Ελλάδι ιστορία της Coca Cola. Αυτή την περίοδο “γράφεται” ιστορία και “γράφουμε” ιστορία, υπό την έννοια, ότι παρέχουμε με τα κείμενά μας το αρχειακό υλικό, επί του οποίου, μεταξύ άλλων, θα στηριχτούν οι ιστορικοί και επιστήμονες, άλλων κλάδων, για να αντιληφθούν τι ακριβώς συνέβη αυτή τη μεταβατική περίοδο για την ελληνική οικονομία, για τη στάση των πολιτικών κομμάτων, των κοινωνικών ομάδων, τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Οι κινητοποιήσεις των απεργών της Coca Cola και το Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola”, είναι ένα μέρος αυτής της ιστορίας. Μικρό ή μεγάλο, δεν έχει σημασία. Έχουμε να κάνουμε με ιστορικά συμβάντα: από τη διάρκεια, την ένταση και τα οικονομικά αποτελέσματα του μποϊκοτάζ, την άνοδο των ελληνικών επιχειρήσεων του κλάδου, έως τη συμβολική παρουσία του Μανόλη Γλέζου στην πύλη του εργοστασίου της Coca Cola μαζί με τους απεργούς και την είσοδο του γνωστού μπαλονιού με το σύνθημα “Ούτε γουλιά Coca Cola” στην αίθουσα της Βουλής – πλούσιο υλικό για τον μελλοντικό ερευνητή. Δίπλα στα αρχεία των συνδικάτων και της πολυεθνικής που θα αποτελέσουν πρωτογενείς πηγές για τους ερευνητές, σημαντικό ρόλο θα παίξουν και τα κείμενα (συν το οπτικοακουστικό υλικό) που εμφανίζονται στον τύπο: από τα σπάνια κείμενα που περιγράφουν τους αγώνες και τους στόχους των εργαζομένων, έως τα προπαγανδιστικά κείμενα της Coca Cola που εμφανίζονται τακτικώς στον ημερήσιο και ηλεκτρονικό τύπο. Εδώ και εάν ευρισκόμαστε στα βαθειά της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας: χειραγώγηση του τύπου σε μια δημοκρατική χώρα σε συνθήκες διαρκούς κρίσεως και εν μέσω μιας απεργιακής – κοινωνικής σύγκρουσης εναντίον μιας πολυεθνικής.
Αρκετά φλυάρησα – αν και ήταν αναπόφευκτη αυτή η επεξηγηματική εισαγωγή – επί του γενικού, ας έλθουμε τώρα στα επί του… κώλου. Με τον τίτλο “Survivor μεταξύ σχολείων με έπαθλο… την ανακαίνιση” ανάρτησε η εφημερίδα “Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”, την Πέμπτη 12 Ιουλίου 2017, στην online έκδοσή της ένα “ρεπορτάζ”, το οποίο υπέγραφε η δημοσιογράφος της εφημερίδας Λίνα Γιάνναρου. Το ρεπορτάζ αφορούσε το φετινό διαγωνισμό της Coca Cola για τα “μερεμέτια” και τα “βαψίματα” που κάνει, τα τελευταία χρόνια λόγω των κινητοποιήσεων των εργαζομένων, σε διάφορα σχολεία επιλογής της. Διαγωνισμοί, οι οποίοι πέρασαν και περνούν απαρατήρητοι από την πλειονότητα της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης. Το “ρεπορτάζ” έχει συνταχθεί – δε λέω γραφεί – κατά παραγγελία της Coca Cola από την κ. Λίνα Γιάνναρου: οι “περιγραφές”, το ύφος, και η “επιχειρηματολογία” του κειμένου παραπέμπουν στο προπαγανδιστικό εργαστήριο της αμερικανικής πολυεθνικής.
Από την έναρξη του άρθρου με την παράθεση των στοιχείων του “αδιάβλητου”, κατά τα άλλα διαγωνισμού, είναι φανερό ότι η “συντάκτρια” του κειμένου προσπαθεί να δημιουργήσει κλίμα για συμμετοχή και να ανυψώσει τον υποτιθέμενο “ανταγωνιστικό” πυρετό των γονέων και των μαθητών, που συμμετέχουν υποτίθεται “μαζικά” στους δρόμους της Θεσσαλονίκης προς άγραν υπογραφών. Η Coca Cola προσπάθησε φέτος να οργανώσει ένα event με το παιδομάζωμα που επιχείρησε μέσω κάποιων συλλόγων γονέων και κηδεμόνων – πως και με ποιες μεθοδεύσεις είναι μια άλλη ιστορία που θα εξιστορήσουμε από βδομάδα – για να αποδείξει ότι δεν έχει αποξενωθεί από την κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Πέραν, λοιπόν, της “κινητοποίησης” και της ηλεκτρονικής καταγραφής – και αυτή ελεγχόμενη και κατευθυνόμενη προς συγκεκριμένα σχολεία για λόγους που θα περιγραφούν και αυτοί εν ευθέτω χρόνω – έπρεπε το event να αποκτήσει εικονικές διαστάσεις. Και επιστρατεύτηκε για άλλη μια φορά ο ελεγχόμενος από το σύστημα Coca Cola ημερήσιος τύπος. Δεν αρκούσαν μόνο οι ανακοινώσεις της εταιρίας από την επίσημη ιστοσελίδα της, ούτε και η επιμήκυνση φέτος – για πρώτη φορά – της χρονικής περιόδου του διαγωνισμού, δεν έφταναν οι ανακοινώσεις από “φίλα προσκείμενες” ιστοσελίδες, έπρεπε να υπάρχουν και τα “σοβαρά” και “έγκριτα” δημοσιογραφικά φύλλα, όπως “Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” [βλ. σχετικώς το άρθρο στο Διαδίκτυο, Όμηρος Ταχμαζίδης, Ο Ελληναράς Cocaλωσε μπροστά στον δημοσιογράφο] που θα έδιναν “χρώμα” με τις περιγραφές τους στην “αυθόρμητη” συμμετοχή γονέων, παιδιών και πολιτών της Θεσσαλονίκης. Και αυτή την προπαγανδιστική αθλιότητα προσπαθεί να υπηρετήσει το “ρεπορτάζ” της κ. Λίνας Γιάνναρου. Επειδή η Coca Cola δεν αφήνει ποτέ τίποτε στην τύχη να σημειώσω, ότι η συγκεκριμένη δημοσιογραφική υπογραφή έχει και αυτή την ιδιαίτερη σημασία της.
Η κ. Λίνα Γιάνναρου καθήμενη επί του κώλου της, είτε στην πολυθρόνα του σπιτιού της ή στην αντίστοιχη κάποιου γραφείου στην Αθήνα, άρχισε να μας περιγράφει με τη “δική της ματιά” αυτά που εμείς βλέπουμε καθημερινά, τις τελευταίες ημέρες, στην ευρύτερη γειτονιά μας και προφανώς δεν τα αντιλαμβανόμαστε και τα αντιλαμβάνεται καλύτερα εκείνη εξ αποστάσεως, ίσως τηλεπαθητικώ τω τρόπω…
Σε κάθε πρόταση του κειμένου διακρίνεται η λογική του εργαστηρίου προπαγάνδας της Coca Cola. Δεν αναφέρομαι στα “πραγματολογικά στοιχεία”, τα οποία άντλησε η συντάκτρια από την ιστοσελίδα και τις ανακοινώσεις της ίδιας της εταιρίας – δημοσιογραφία επί του κώλου και αυτή – αλλά για εκείνα τα σημεία που υποτίθεται είναι προϊόν δημοσιογραφικής έρευνας. Για παράδειγμα η δήλωση του προέδρου ενός συλλόγου γονέων και κηδεμόνων, η οποία είναι διατυπωμένη στην ιδιόλεκτο της Coca Cola. Είναι προφανές ότι την τελική διατύπωση της “δήλωσης” την επιμελήθηκαν οι επαγγελματίες της αμερικανικής πολυεθνικής. Μέσω της δήλωσης δίδεται αληθοφάνεια σε μια κατασκευασμένη πραγματικότητα, η οποία θέλει να εισαγάγει τον αναγνώστη/στρια σε ένα εορταστικό και πανηγυρικό κλίμα. Ωσάν να μη ζούμε εμείς σε αυτή τη γειτονιά, να μην βλέπουμε τι ακριβώς γίνεται, να μην αφουγκραζόμαστε τις αγωνίες των φίλων μας. Ο πρόεδρος του σχολείου – για την τεράστια ευθύνη των γονέων και κηδεμόνων, καθώς και των δασκάλων για αυτή την αντιπαιδαγωγική συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά θα έχουμε από εβδομάδα χρόνο, για να μη χαλάσουμε τώρα το “αδιάβλητο” του διαγωνισμού – φαίνεται ότι είναι εξασκημένος στην ιδιόλεκτο της Coca Cola, όταν φέρεται να δηλώνει: “Φυσικά όλα τα σχολεία έχουν ανάγκες, δεν πρόκειται όμως για ανταγωνισμό, αλλά για ευγενή συναγωνισμό”.
Το “ρεπορτάζ” παγιδεύεται το ίδιο στο σημείο αυτό στο δόκανο που επιχειρεί να στήσει για τον αναγνώστη και την αναγνώστρια: ενώ γίνεται λόγος για “ευγενή συναγωνισμό” προκύπτουν στη συνέχεια τα “παρατράγουδα” – η λέξη βρίσκεται ως υπότιτλος μέσα στο “ρεπορτάζ” – που ούτε λίγο, ούτε πολύ παρουσιάζονται οι γονείς σαν παλιμπαιδίζοντες “καθυστερημένοι” που ευρίσκονται σε κατάσταση πολέμου εξαιτίας… των σχολείων. Τα οποία, ειρήσθω εν παρόδω, ευρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση σε σύγκριση με την πραγματικότητα που επικρατεί γενικώς στον τομέα της σχολικής στέγης στην Θεσσαλονίκη.
Μεταφέρω την εικόνα που βλέπει τηλεπαθητικώς η κ. Λίνα Γιάνναρου στη γειτονιά μας: “Στην ανατολική Θεσσαλονίκη τις τελευταίες ημέρες, σε καφετέριες, συναυλίες, κάθε είδους εκδηλώσεις, γονείς ή μαθητές μοιράζουν φυλλάδια, πολίτες κυκλοφορούν με διαφημιστικά μπλουζάκια, κολλούν αφίσες”. Στην πρόταση αυτή γίνεται φανερό σε τι ακριβώς δεδομένα θέλει να απαντήσει το εργαστήριο προπαγάνδας της Coca Cola με την υπογραφή μιας δημοσιογράφου: η περιγραφή αντιστοιχεί στους τρόπους με τους οποίους οι απεργοί της Coca Cola όλα αυτά τα χρόνια ενημέρωναν και ενημερώνουν το καταναλωτικό κοινό της Θεσσαλονίκης και της υπόλοιπης Ελλάδας. Η Coca Cola προσπαθεί να αντιστρέψει την πραγματικότητα…
Η αθλιότητα, όμως, δεν σταματάει εδώ. Η συνέχεια είναι ακόμη πιο αποκαλυπτική και αναστρέφει πλήρως τα περί “ευγενούς συναγωνισμού” – η αντίφαση στην σπονδύλωση της αφηγήσεως και της επιχειρηματολογίας διάλαθε της προσοχής του επικοινωνιακού επιτελείου της Coca Cola – εφόσον η δημοσιογράφος διαπιστώνει, εξ Αθηνών πάντοτε, ότι: “Δεδομένου ότι τα δύο σχολεία είναι γειτονικά και πολλοί από τους γονείς γνωρίζονται μεταξύ τους ή είναι φίλοι, οι παρεξηγήσεις δίνουν και παίρνουν”. Και η δημοσιογράφος παραπέμπει σε έναν άλλο συνάδελφό της από ένα δωρεάν διανεμόμενο φύλλο, ο οποίος αποφαίνεται, ότι “ορισμένοι γονείς γειτονικών σχολείων που συμμετέχουν στο διαγωνισμό πρέπει να έχουν κόψει και την καλημέρα”. Η συντάκτρια ή ακριβέστερα η Coca Cola επιχειρώντας να “παρακινήσει” για “συμμετοχή” στο διαγωνισμό, ανατρέπει το βασικό ψέμα της, ότι αυτά γίνονται “για καλό σκοπό” και πως υπάρχει “ευγενής συναγωνισμός”.
Ολίγα για την ευρύτερη περιοχή και γιατί μεθοδεύτηκε από την Coca Cola η “εικονική σύγκρουση” των σχολείων της γειτονιάς μας, υπό την πλήρη άγνοια των γονέων και των γειτόνων: η περιοχή είναι μια από εκείνες στην Θεσσαλονίκη με πολύ υψηλά ποσοστά συμμετοχής στο μποϊκοτάζ κατά των προϊόντων της Coca Cola, ίσως, μάλιστα, να είναι εκείνη με την υψηλότερη συμμετοχή. Από πέρυσι το καλοκαίρι δεν υποχωρούν μόνο οι πωλήσεις των προϊόντων της Coca Cola στα σούπερ μάρκετ της περιοχής, αλλά και στη λεγόμενη “κρύα αγορά”, το προπύργιο της αμερικανικής πολυεθνικής. Η κ. Λίνα Γιάνναρου, μπορεί να έλθει στην Θεσσαλονίκη και να την πάρω από το χέρι για να την ξεναγήσω στα καταστήματα εστίασης, τα περίπτερα και τα ψιλικατζίδικα της περιοχής, να ιδεί τι ακριβώς αναψυκτικά πουλούν και να ρωτήσει τους καταστηματάρχες από πότε συμπλήρωσαν τα ψυγεία τους με ελληνικά προϊόντα ή αντικατέστησαν πλήρως τα προϊόντα της Coca Cola με αντίστοιχα ελληνικά. Μόλις τις προάλλες ο γείτονας μου – ακριβώς στη διπλανή πολυκατοικία – ιδιοκτήτης γνωστού πανελληνίως ζαχαροπλαστείου, πέταξε στην κυριολεξία “έξω” το ψυγείο της Coca Cola διότι ο πωλητής της απαιτούσε να αντικατασταθούν τα κρητικά αναψυκτικά “Τεμένια” με αντίστοιχα της αμερικανικής πολυεθνικής. Όσον αφορά τις αφίσες στην γειτονιά δεν είμαι βέβαιος αν συμπληρώνουν τον αριθμό των δακτύλων μιας ανοικτής παλάμης: για να πω την αμαρτία μου, εγώ δεινός περιπατητής και πλάνης, μέτρησα τρεις και μια χθες το βράδυ τέσσερις αφίσες όλο κι όλο.
Και τώρα τα πραγματικά παρατράγουδα και όχι τα εικονικά και κατασκευασμένα: υπάρχει “ελεγχόμενη ένταση” στη γειτονιά – εδώ βλέπουμε στο ίδιο μαγαζί ποδοσφαιρικούς αγώνες με Ολυμπιακούς και δεν υπάρχουν προβλήματα, θα τσακωθούμε για τις αθλιότητες της Coca Cola! – αλλά όχι εξ αιτίας του ανταγωνισμού των γονέων των δύο σχολείων. Υπάρχει ένταση για την άθλια προσπάθεια της Coca Cola να διχάσει την κοινωνία των πολιτών. Προσωπικώς έχω δεχτεί “επίθεση” από φίλους γείτονες με παιδιά στο σχολείο, γιατί κρατάω, κατά τη γνώμη τους, “χλιαρή” στάση. Ο ένας, μάλιστα, ηρέμησε, μόλις χθες το βράδυ, όταν του διαβεβαίωσα ότι μετά τη λήξη της γελοίας αυτής παράστασης της Coca Cola, θα υπάρξει σειρά δημοσιευμάτων επί του θέματος που θα εξηγούν πως η αμερικανική πολυεθνική προσπάθησε να στήσει αυτό το συμβολικό παιδομάζωμα των παιδιών της γειτονιάς μας.
Γιατί όλοι αντιλαμβάνονται ότι η Coca Cola θέλει να διχάσει τους γονείς και να δημιουργήσει αντιπαλότητα στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Αλλά τα golden boys της αγνοούν λιγουλάκι τους Θεσσαλονικείς, γι΄ αυτό και χάνουν διαρκώς στα… σημεία. Και η κ. Λίνα Γιάνναρου, θύμα και αυτή της Coca Cola και των μεθοδεύσεών της, φαίνεται πως αγνοεί τους Θεσσαλονικείς και το φιλότιμό τους… “Ούτε γουλιά Coca Cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο” – και οι καταναλωτές της Θεσσαλονίκης απέδειξαν ότι η πόλη τώρα δε δικαιούται απλώς και μόνο το εργοστάσιο πίσω, αλλά και μια τεράστια δημόσια συγνώμη από την αμερικανική πολυεθνική… αλλιώς στα τσακίδια…
Υ.Γ.: Έχουν διατυπωθεί και έχω ακούσει αρκετές αξιόλογες σκέψεις για την άθλια προσπάθεια της Coca Cola να εργαλειοποιήσει ακόμη και τις ανάγκες στον τομέα της σχολικής στέγασης και κατ΄ επέκταση τους ίδιους τους μαθητές – στην ουσία αποικίζοντας τη μελλοντική ανάμνηση των παιδικών τους χρόνων – ξεχώρισα εκείνη του δασκάλου Νίκου Μοσχόπουλου – ευχαριστώ δημοσίως τη φίλη Εύη Χ.,, δασκάλα και αυτή, που με παρέπεμψε στη σελίδα του facebook της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας – η οποία, πέραν, των πολλών εύστοχων παρατηρήσεών της, θέτει ευθέως και χωρίς υπεκφυγές το ζήτημα της ευθύνης του κάθε μεμονωμένο πολίτη και, κυρίως. του εκπαιδευτικού για την πορεία της χώρας. Στην κ. Λίνα Γιάνναρου, αφιερώνω τους δύο στίχους του Ευριπίδη που ευρίσκονται στην αρχή του κειμένου… αν έχει το θάρρος θα καταλάβει… επίσης αν κάπου έχω “πέσει έξω” και την αδικώ, είμαι έτοιμος να ζητήσω συγνώμη και να αποκαταστήσω την αλήθεια δημοσίως…
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του ΕΓ της «Σοσιαλιστικής Προοπτικής».
