Η αμερικανική πολυεθνική Coca Cola εφάρμοσε από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας ένα σχέδιο για το κλείσιμο όλων των εργοστασίων της στην Ελλάδα και τη μεταφορά της παραγωγικής δραστηριότητάς της και όλων των υπηρεσιών της στην Βουλγαρία. Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας των αλλεπάλληλων “λουκέτων” ολοκληρώθηκε με επιτυχία με το κλείσιμο του εργοστασίου της Αθήνας (προηγήθηκε το κλείσιμο των εργοστασίων της Κέρκυρας, του Μεσολογγίου και της Ρόδου) , ενώ το δεύτερο στάδιο (κατά τη διάρκεια του οποίου έκλεισαν το εργοστάσιο στα Μάλλια της Κρήτης, της Πάτρας και του Βόλου) σκόνταψε στη σθεναρή αντίσταση των εργαζομένων της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι κήρυξαν αρχικώς απεργιακές κινητοποιήσεις (αρχές Οκτωβρίου 2013) και λίγο αργότερα (τέλη Οκτωβρίου-αρχές Νοεμβρίου 2013) γενικό μποϊκοτάζ στα προϊόντα της Coca Cola με κεντρικό σύνθημα τη φράση “Ούτε γουλιά Coca Cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”. [Βλ. αναφορικά με τούτη τη συνάφεια τα άρθρα στο Διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Έτσι ύπουλα φεύγει η Coca Cola για τη Βουλγαρία]
Η καινοτόμος αυτή – σχέση με την έως τότε – συνδικαλιστική πρακτική ευνόησε αρχικώς τα μέγιστα στις πωλήσεις αναψυκτικών ιδιωτικής ετικέτας στις διάφορες αλυσίδες σούπερ-μάρκετ της Θεσσαλονίκης. Παρόμοια ήταν και η διαδικασία διάδοσης του μποϊκοτάζ στις άλλες πόλεις και περιοχές της Μακεδονίας-Θράκης, όπου οι απεργοί επεξέτειναν τις δραστηριότητες ενημέρωσης του καταναλωτικού κοινού, συνεπικουρούμενο πλέον και από διάφορους υποστηρικτές τους, αρχικώς από τον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο και αργότερα από διάφορους συμπαθούντες που συγκρότησαν το λεγόμενο Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola”.
Η αλυσίδα των σούπερ-μάρκετ “Μασούτης” ίσως να ήταν εκείνη μεταξύ των υπολοίπων ανταγωνιστών της, η οποία ωφελήθηκε τα μέγιστα, κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης περιόδου, όπου είδε να αυξάνονται σημαντικά τα δικά της αναψυκτικά ιδιωτικής ετικέτας. Η αύξηση των πωλήσεων ιδιωτικής ετικέτας συνεχίσθηκε, έως ότου να κατασταλάξει η πλειονότητα των καταναλωτών, οι οποίοι απομακρύνονταν με σταθερούς ρυθμούς από την επιλογή των προϊόντων της Coca Cola, στην επιλογή των προϊόντων ελληνικών εταιριών. Και οι πωλήσεις ιδιωτικής ετικέτας άρχισαν να υποχωρούν και να επιστρέφουν στα φυσιολογικά ποσοστά τους, στην πριν το μποϊκοτάζ περίοδο, όταν παγιώθηκαν στην αγορά και άρχισαν να γίνονται διακριτές από τις άλλες οι σημερινές επώνυμες ελληνικές εταιρίες αναψυκτικών με διευρυμένη εμβέλεια στην ελληνική αγορά: η “Λούξ” από την Πάτρα, η ΕΨΑ από τον Βόλο, η Green Cola από την Αθήνα, η “Βίκος” από τα Ιωάννινα, η Frutop από την Αθήνα, η Nectar από τις Σέρρες και οι κρητικές εταιρίες, “Γεράνι”, “Φήμη”, “Τεμένια” κ.α.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης των κινητοποιήσεων οι εργαζόμενοι διένειμαν σε ημερήσια, σχεδόν βάση, φυλλάδια με τα οποία καλούσαν μπροστά στις εισόδους των σούπερ-μάρκετ και κυρίως των σούπερ-μάρκετ “Μασούτης”, τους καταναλωτές να μην αγοράζουν προϊόντα της Coca Cola, τα οποία η αμερικανική πολυεθνική έφερνε από την Βουλγαρία. Πολλοί καταναλωτές, μη δυνάμενοι αυτή την περίοδο, να διακρίνουν όλα τα προϊόντα της Coca Cola, κατέφευγαν στην εύκολη λύση του προϊόντος ιδιωτικής ετικέτας με το σήμα του σούπερ μάρκετ, στην προκειμένη περίπτωση με το σήμα της εταιρείας “Μασούτης”.
Εξ ανάγκης παραθέτω σχηματικώς μια διαδικασία που κινήθηκε με πιο αργούς ρυθμούς και είχε πολλές καμπές και “γυρίσματα”, διότι όλη αυτή την περίοδο διεξαγόταν συγχρόνως και ένας σκληρός πόλεμος της Coca Cola κατά των απεργών: αναφέρω μόνο τις αγωγές εναντίον τους για ηθική βλάβη, μέσω των οποίων απαιτεί από τους εργαζόμενους συνολική αποζημίωση ενός εκατομμυρίου διακοσίων πενήντα (1.250.000) χιλιάδων ευρώ.
Από την έναρξη του μποϊκοτάζ και την εντατικοποίησή του μέσω του Κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola” έως τώρα οι τεράστιες απώλειες στις πωλήσεις των αναψυκτικών της αμερικανικής πολυεθνικής παρατηρούνται στο χώρο των “σούπερ-μάρκετ”. Η λεγόμενη “κρύα αγορά” άργησε να ακολουθήσει τους ρυθμούς της πτώσεως των πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ: πέρυσι παρατηρήθηκαν οι πρώτες θεαματικές πτώσεις των πωλήσεων των αναψυκτικών της Coca Cola στα ψυγεία των περιπτέρων, στα σουβλατζίδικα, τις πιτσαρίες και στα άλλα καταστήματα εστίασης, ενώ φέτος η τάση αυτή άρχισε να κλιμακώνεται, δείχνοντας, πλέον, ότι η κυριαρχία της αμερικανικής πολυεθνικής και σε αυτή την αγορά καταρρέει με σταθερούς ρυθμούς. Η Coca Cola προσπαθεί να αντεπιτεθεί με τους γνωστούς “παραδοσιακούς” τρόπους της, του εκβιαστικού αποκλεισμού των αντιπάλων της από τα σημεία πώλησης μέσω των ψυγείων της – και αυτό βαίνει προς το τέλος του με τη φετινή μαζική διάθεση ψυγείων από ελληνικές εταιρίες (“Green Cola”, “Βίκος”, “Λούξ”) στα σημεία της λιανικής στην αγορά της Θεσσαλονίκης και των άλλων πόλεων της χώρας – και αυξάνοντας το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων της.
Το μεγάλο όπλο της αμερικανικής πολυεθνικής είναι το ελληνικό σύστημα πληροφόρησης, το οποίο είναι στην κυριολεξία υποταγμένο στα κελεύσματά της: η Coca Cola αποκλείει κάθε αρνητική είδηση για αυτήν, περιορίζει τις θετικές ειδήσεις και πληροφορίες για τους αντιπάλους της, αποκλείει κάθε συζήτηση για την ανάπτυξη του κλάδου των χυμών και αναψυκτικών από τη δημοσιότητα και, ακόμη, περισσότερο έχει εξαφανίσει κάθε κριτική φωνή και κάθε δημόσια ένσταση δια του τύπου και των ηλεκτρονικών μέσων για τις πρακτικές της στην ελληνική αγορά τα τελευταία τριάντα χρόνια – απομένουν νησίδες ελεύθερης δημοκρατικής ενημέρωσης στα Διαδίκτυο και στα social media.
Εκφοβισμός και προσπάθεια ποινικοποίησης του αγώνα των απεργών από τη μια μεριά και επιβολή σιγής στο σύστημα πληροφόρησης από την άλλη αποτελούν την τακτική της Coca Cola για να διασφαλίσει τα νώτα της. Από την άλλη προσπαθεί να ελέγξει τη διανομή, τους χονδρεμπόρους, τα σημεία πώλησης και ότι άλλο συνιστά δίκτυο για την προώθηση, ότι δηλαδή συνεχίζει να “παράγει” το προϊόν. Αυτή η προσπάθεια, ωστόσο, αρχίζει να έχει αρνητικά παραποτελέσματα. Μέχρι τούδε οι αλυσίδες των σούπερ μάρκετ φαίνεται να μην είχαν έντονη ανάμειξη στη σύγκρουση απεργών και Coca Cola, τώρα, ωστόσο, που μέστωσαν οι ελληνικές επιχειρήσεις και αποτελούν σοβαρό ανταγωνιστή των συμφερόντων της πολυεθνικής διαμορφώνονται συμμαχίες: ευδιάκριτες και σαφείς. Μια τέτοια είναι εκείνη της Coca Cola με την αλυσίδα σούπερ-μάρκετ “Μασούτης”.
Η εικόνα που παρουσιάζουν τα ράφια τοποθέτησης των αναψυκτικών της συγκεκριμένης αλυσίδας σούπερ-μάρκετ, φανερώνουν ανάγλυφα το εύρος αυτής της ιδιότυπης “συμμαχίας”: τα προϊόντα των ελληνικών εταιριών, οι οποίες διαθέτουν η καθεμιά μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο από την Coca Cola, δεν καταλαμβάνουν περισσότερο από το ένα τρίτο του χώρου στα ράφια, τα υπόλοιπα δύο τρία καταλαμβάνουν τα προϊόντα της αμερικανικής πολυεθνικής – παράνομη πρακτική, αλλά ασκείται από τη διεύθυνση της συγκεκριμένης αλυσίδας σούπερ μάρκετ.
Σε μια περίοδο κατά την οποία η ζήτηση στα προϊόντα της Coca Cola “αποθνήσκει” η διεύθυνση των σούπερ μάρκετ “Μασούτης” αποφάσισε να συμβάλλει στην “ανάστασή” τους παραχωρώντας τους μεγαλύτερο χώρο στα ράφια τοποθέτησης από αυτόν που δικαιούνται. Έτσι τα συγκεκριμένα ράφια παρουσιάζουν εκείνη τη θλιβερή εικόνα που εμφάνιζαν, πριν λίγα χρόνια, διάφορα “περίπτερα – τσαντίρια” τα οποία ήταν κατάφορτα με ποικίλα “κλαμπατσίμπανα” της Coca Cola (οι Θεσσαλονικείς μπορούν να ανασύρουν στη μνήμη τους αυτή την τρισάθλια εικόνα που δημιουργούσαν (και δημιουργούν σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη) οι παρανομίες της αμερικανικής πολυεθνικής στα περίπτερα των κεντρικών δρόμων της πόλης, μοναδικό φαινόμενο στην Ελλάδα – κάτι σαν το διπλό παρκάρισμα). Κοντά σε αυτό να προσθέσω την “εισβολή” των νέων ψυγείων της Coca Cola για την πώληση κρύων αναψυκτικών που έκαναν την εμφάνισή τους στη συγκεκριμένη αλυσίδα σούπερ μάρκετ, καθώς και τις ιδιαίτερες προσφορές του (π.χ. κρέας “Μασούτη” + Coca Cola με έκπτωση κλπ.). Αυτά δε θα μείνουν χωρίς παραποτελέσματα: η Coca Cola θα συμπαρασύρει στη δίνη του μποϊκοτάζ και τα σούπερ μάρκετ “Μασούτης” – δεν το εύχομαι, αλλά το διαβλέπω, αφουγκραζόμενος τον “κοινωνικό ψίθυρο”. Στην απόφασή της να συγκρουστεί κατά μέτωπον με την κοινωνία της Θεσσαλονίκης, η Coca Cola, δε θα διστάσει να αφήσει πίσω της επιχειρήσεις “κουφάρια” και ενώ αυτή, πολυεθνική ούσα, μπορεί να αντέξει και άλλες ζημίες, όσοι τοπικοί τη συνοδεύσουν σε αυτή την πορεία δε θα έχουν την πολυτέλεια της επιβίωσης: θα μείνουν στη μέση του δρόμου και θα έλθουν άλλοι να τους προσπεράσουν. Και ο “κοινωνικός ψίθυρος” των τελευταίων ημερών, μετά τη γελοία παράσταση της Coca Cola με τα “μερεμέτια” και τα “βαψίματα” στα σχολεία, συμπεριλαμβάνει στα σχόλιά του και την επιχείρηση “Μασούτης”. Vox populi, vox dei!
Έχω χαρακτηρίσει σε πλείστα όσα άρθρα μου την αγορά της Θεσσαλονίκης ως “θερμοκοιτίδα του μποϊκοτάζ” – η αγορά της πόλης λειτουργεί, πλέον, σαν σεισμογράφος, που καταγράφει τάσεις και συμπεριφορές των καταναλωτών εν τη γενέσει τους. Σε μια εποχή που ο νέος ανταγωνιστής της αλυσίδας “Μασούτης” στην Θεσσαλονίκη τοξοβολεί την ελληνική κοινή γνώμη με την κοινωνική και οικολογική ευαισθησία του, η διεύθυνση της τοπικής αλυσίδας σούπερ μάρκετ αποφάσισε να ακολουθήσει τον υποτιθέμενο ισχυρό και να ιππεύσει στην αλαζονεία της Coca Cola: όταν πουλάς, ωστόσο, ισχυρός δεν είσαι εσύ, αλλά αυτός που αγοράζει – τον χρειάζεσαι, δε σε χρειάζεται.
Και κάτι τέτοια αφουγκράζομαι να μεταφέρει, τις τελευταίες ημέρες ο “κοινωνικός ψίθυρος” στη γειτονιά μου, ο οποίος σχολιάζει τα “χαΐρια” της Coca Cola …
Υ.Γ.: Στο μεταξύ η πτώση των πωλήσεων της πολυεθνικής – σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της ίδιας της Coca Cola στον ημερήσιο τύπο – συνεχίσθηκε και το 2016 σε σχέση με το 2015, αλλά το πιο σημαντικό στοιχείο που δεν τολμά να δώσει στη δημοσιότητα η αμερικανική εταιρία είναι το ποσοστό της απώλειας σε μερίδια αγοράς.
Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
