Η κακοδιαχείρηση των τραπεζών, τα απανωτά σκάνδαλά τους, η κερδοσκοπία των τραπεζιτών και η συνεχιζόμενη κρίση και στασιμο-χρεοκρατία εντείνουν τον φαύλο κύκλο και το σκοτεινό αδιέξοδο στην πορεία του τραπεζικού συστήματος, που μόνο το εθνικό νόμισμα και η εθνικοποίηση – κοινωνικοποίηση των τραπεζών στο πλαίσιο μιας ριζοσπαστικής κυβέρνησης μπορεί να σπάσουν.
Κ.Τ
Του Marcello Minenna*
Ο επικεφαλής της μονάδας ποσοτικής ανάλυσης στην Consob, της ιταλικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Marcello Minenna, δημοσίευσε ένα άρθρο-φωτιά με… παραλήπτη την ΕΚΤ αλλά με “όπλο” την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, και με σκοπό την (εκ νέου) επίθεση στην νέα οδηγία για τα NPLs που θα ισχύσει από το 2018.
Ο Minenna κάνει λόγο για “εκκωφαντική σιωπή της Αθήνας” σχετικά με τον νέο κανονισμό, εξηγώντας ότι η ελληνική κυβέρνηση και η ΤτΕ αναγκάστηκαν να υποταχθούν στην ΕΚΤ, τονίζει ότι η κατάσταση για τις ελληνικές τράπεζες είναι πολύ χειρότερη από ό,τι φαίνεται, ότι χωρίς πραγματική ανάκαμψη της οικονομίας τα NPLs θα συνεχίσουν να αυξάνονται, ότι έως το 2019 οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να βρουν 35 δισ. ευρώ, ενώ προβλέπει μία νέα καταιγίδα στην Ελλάδα με αναγκαστική νέα ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.
Όπως σημειώνει ο Μinenna, δεδομένης της σύγκρουσης μεταξύ της Ιταλίας και της ΕΚΤ, φαίνεται εκπληκτικό ότι από την Αθήνα και άλλες πρωτεύουσες της νότιας Ευρώπης, η μόνη απάντηση ήταν μια εκκωφαντική σιωπή. Ωστόσο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα παραμένει το πιο εκτεθειμένο στο πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων: τον Ιούνιο εξακολουθούσαν να εκκρεμούν επισφαλή δάνεια ύψους 72,4 δισ. ευρώ (ακαθάριστα) στους ισολογισμούς των ελληνικών τραπεζών, έχοντας μειωθεί οριακά από την κορυφή των 79 δισ. ευρώ στις αρχές του 2016 ή στο 35% των συνολικών δανείων.
Το απόθεμα των NPLs των ελληνικών τραπεζών προκαλεί τρόμο, σημειώνει χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τον φιλόδοξο “οδικό χάρτη” που συμφωνήθηκε με τις Βρυξέλλες, η Αθήνα θα πρέπει να μειώσει το απόθεμά της για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια κατά 12 δισ. ευρώ (16,5%) το 2018 και κατά 13 δισ. ευρώ το 2019 (21%), κυρίως μέσω επιτάχυνσης της πώλησής τους και της αναδιάρθρωσης.
Η παρακολούθηση των εποπτικών αρχών της ΕΚΤ σε σχέση με τις ελληνικές τράπεζες είναι ιδιαίτερα σφιχτή, με τριμηνιαίες εκθέσεις και απειλή δραστικών “διορθωτικών μέτρων”. Μέχρι στιγμής, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα κατάφερε να επιτύχει τους στόχους του μειώνοντας τα αποθέματα μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά 7 δισ. ευρώ, αλλά η επιτάχυνση που θα επιβληθεί το 2018 θα είναι μία διαφορετική τάξη μεγέθους, προσθέτει.
Αλλά τα πράγματα δεν τελειώνουν εκεί. Η κατάσταση για τις τράπεζες είναι πολύ χειρότερη από ό, τι φαίνεται από τα αριθμητικά στοιχεία του προγράμματος μείωσης, παρά το καλό ποσοστό κάλυψης (47% και κοντά στο 50% των ιταλικών τραπεζών). Υπάρχουν κρυφές παγίδες τις οποίες η νέα οδηγία της ΕΚΤ θα φέρει στην επιφάνεια, όπως επισημαίνει ο Minenna.
Βεβαίως, ένα πρόβλημα φαίνεται να είναι αναπόφευκτο: πάνω από το ήμισυ του ελληνικού αποθέματος NPLs αποτελείται από μη εξασφαλισμένα (δηλαδή μη εγγυημένα) δάνεια σε επιχειρήσεις του μεταποιητικού κλάδου που δραστηριοποιούνται στις εγχώριες αγορές, οι οποίες ήταν αρκετά μη ανταγωνιστικές στην αρχή της κρίσης. επακόλουθο της εξαετούς ύφεσης.
Πρόκειται για μια δυσάρεστη κατάσταση που υποδηλώνει ότι οι εκτιμώμενοι ρυθμοί κάλυψης θα κινηθούν κοντά στο μηδέν. Για να κατανοήσουμε την κλίμακα: στην Ιταλία το 41% του επισφαλούς χρέους συνδέεται με τον τομέα των κατασκευών, όπου οι ρήτρες υποθήκης επιτρέπουν την επίτευξη ενός αποδεκτού ποσοστού ανάκτησης, ενώ μόνο το 22% έχει να κάνει με δανεισμό στον μεταποιητικό τομέα.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΚΤ, το 100% των νέων μη εξασφαλισμένων μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει να καλυφθεί με νέο κεφάλαιο εντός δύο ετών. Χωρίς πραγματική ανάκαμψη της οικονομίας (η Ελλάδα δεν αναμένεται να σημειώσει ανάπτυξη άνω του 0,8% του ΑΕΠ το 2017), το ποσοστό δημιουργίας νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων θα παραμείνει πολύ υψηλό: 10% των συνολικών δανείων, δηλαδή περίπου 3 δισ. ευρώ ετησίως την τριετή περίοδο 2017-2019. Στην Ιταλία, βρισκόμαστε σε μια πιο φυσιολογική τιμή 2,3%.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το 2019 το τραπεζικό σύστημα στην Αθήνα θα πρέπει να βρει όχι μόνο τα 25 δισ. ευρώ που απαιτούνται για να καθαρίσουν πάνω από το 30% του προϋπάρχοντος αποθέματος NPLs από τους ισολογισμούς, άλλα επιπλέον 10 δισ. ευρώ που σχετίζονται με τη νέα οδηγία της ΕΚΤ. Συνολικά, πάνω από 35 δισ. ευρώ πρόσθετης ρευστότητας.
Φυσικά, το γεγονός ότι το ελληνικό δικαστικό σύστημα κινείται με τον πιο αργό ρυθμό στην Ευρώπη δεν βοηθά. Από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών προκύπτει ότι χρειάζονται 1580 ημέρες για να επιλυθεί μια ασήμαντη εμπορική διαφορά με την έκδοση απόφασης κατά της δωροδοκίας, την στιγμή που στην Ιταλία χρειάζονται 1120 ημέρες και στην Γαλλία 395 ημέρες.
Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις ελληνικές τράπεζες μετατρέπει μια δύσκολη αποστολή σε μια αδύνατη. Η νέα οδηγία της ΕΚΤ, η οποία θα επηρεάσει επίσης το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (αναμένεται από ορισμένους αξιωματούχους της ΕΚΤ για την άνοιξη του 2018), θα μπορούσε να αποβεί μοιραία. Τον Μάιο του 2018 έχουν ήδη προγραμματιστεί να έχουν ολοκληρωθεί τα stress tests των ελληνικών τραπεζών για την αξιολόγηση της κεφαλαιακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζών.
Ο εφιάλτης για τον Τσίπρα και την Τράπεζα της Ελλάδος θα είναι να αντιμετωπίσουν έναν ακόμη γύρο αναγκαστικών ανακεφαλαιοποιήσεων μετά τους τρεις που προηγήθηκαν το 2012, το 2013 και το 2015, καθώς η Αθήνα πρέπει να αντιμετωπίσει το τέλος του προγράμματος διάσωσης με μια ξαφνική διακοπή της ροής των δανείων που προέρχονται από τις Βρυξέλλες. Η απειλή αυτή θα μπορούσε να εξηγήσει την υποταγή της ελληνικής κυβέρνησης και των θεσμικών οργάνων στην αυστηρότερη ρύθμισης της ΕΚΤ. Βεβαίως, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι οι ιδιώτες επενδυτές, ιδιαίτερα οι ξένοι, θα ενδιαφέρονται για έναν τέτοιο οικονομικό εφιάλτη που χαρακτηρίζεται από τον υψηλότερο κίνδυνο και την πολύ χαμηλή κερδοφορία.
Μια καινούργια οικονομική καταιγίδα πλησιάζει την Ελλάδα, καταλήγει ο Minenna. Το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο: μια παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας στην για την περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος και τη συνέχιση του προγράμματος μείωσης των NPLs.
Φυσικά, θα μπορούσαν να υπάρξουν άλλες βαριές “διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις” που θα εφαρμοστούν για το καλό της ελληνικής οικονομίας. Ένα τυφλό μονοπάτι που θα αποδυναμώσει περαιτέρω την πίστη των Ελλήνων πολιτών στο ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημειώνει ο Minenna.
*Ο Marcello Minenna είναι επικεφαλής της μονάδας ποσοτικής ανάλυσης της ιταλικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (Consob).