Ερντογάν:«Τελειώνει» την συνθήκη του Μοντρέ-Ξεκινά η κατασκευή του Καναλιού της Κωνσταντινούπολης

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έβαλε σήμερα Σάββατο 26.6 τον θεμέλιο λίθο ενώ δήλωσε ότι το έργο θα είναι έτοιμο μέσα σε 6 χρόνια. Διαφημίζει το έργο και την επίσημη παρουσίασή του από το 2011 και θεωρητικά από σήμερα μπαίνει σε εφαρμογή όπου εκτός των άλλων θα φέρει και γεωστρατηγική αναθεώρηση της περιοχής.

Θα είναι το έργο που μπορεί να ανατρέψει κάθε παλαιά συνθήκη διατήρησης του status quo στην περιοχή (ο τουρκικός αναθεωρητισμός) και οι γεωπολιτικές επιπτώσεις θα είναι ανυπολόγιστες.

Να θυμηθούμε ότι ήταν η Συνθήκη του Μωντρέ αυτή που δεν επέτρεψε το ΝΑΤΟ να “εισβάλει’ μαζικά με πολεμικά σκάφη το 2014 όταν έγινε η απόσχιση της Κριμαίας. Με ένα τέτοιο έργο στα χέρια ο Τούρκος πρόεδρος θα θεωρεί ότι θα ελέγχει την ροή κάτι που κανείς δεν μπορεί να γνωρίσει μετά που θα καταλήξει από πλευράς ΗΠΑ και Ρωσίας.

Ο Ερντογάν μιλάει για τα Στενά του Βοσπόρου, τα νέα γιοτ, το λιμάνι εμπορευματοκιβωτίων και τις νέες κομψές κατοικίες με θέα το κανάλι, το οποίο έχει πλάτος τουλάχιστον 275 μέτρα.

Η υδάτινη οδός μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Μαρμαρά είναι μέρος μιας σειράς φιλόδοξων έργων υποδομής για την Κωνσταντινούπολη και κοστίζει πάνω από επτά δισεκατομμύρια ευρώ.

Αλλά αν όμως ολοκληρωθεί, θα έχει και άλλα πολιτικά και οικονομικά οφέλη για την κυβέρνηση στην Άγκυρα.

Το τουρκικό εκλογικό σώμα είναι ιστορικά ενθουσιασμένο με μεγάλα έργα υποδομής, θεωρώντας τα ως σημάδια ανάπτυξης και διεθνούς κύρους αν και εδώ υπάρχει σφοδρή αντίδραση στο εσωτερικό με πρώτον τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμαμόγλου που είναι ίσως ο πιο μεγάλος πολέμιος της κατασκευής του καναλιού. Αποκαλεί το κανάλι «εφιάλτη» για την τουρκική μεγαλούπολη. Η κυβέρνηση ασχολείται με το κανάλι μόνο και μόνο για να κερδίσει χρήματα, ισχυρίζεται.

Το Κανάλι και η Συνθήκη του Μοντρέ

Υπάρχει επίσης αντίθεση με το κανάλι από το εξωτερικό. Το σχέδιο εγείρει αβεβαιότητες σχετικά με το μέλλον της Συνθήκη του Μοντρέ του 1936, η οποία καθιέρωσε το διεθνές καθεστώς για τα τουρκικά στενά – τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια.

Η Συνθήκη του Μοντρέ, ηλικίας 84 ετών, διασφαλίζει τον έλεγχο της Τουρκίας στον Βόσπορο, μαζί με τα Δαρδανέλια και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, κάτι που παρέχει αποκλειστική πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα από τη Μεσόγειο και το Αιγαίο. Το Μοντρέ εγγυάται την ειρήνη, την ελεύθερη διέλευση μη στρατιωτικών σκαφών και ναυτικών πλοίων, που ανήκουν στα έξι κράτη της Μαύρης Θάλασσας, ενώ περιορίζει τη ροή πλοίων από άλλες χώρες.

Ο υπουργός Μεταφορών του Καχίτ Τουράν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι το κανάλι θα δημιουργήσει ετήσια έσοδα από τα πλοία ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, ποσό το οποίο προοδευτικά θα φτάσει τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2050. Αυτά τα αναμενόμενα έσοδα θα στηρίξουν το επενδυτικό μοντέλο του έργου.

Αλλά η Συνθήκη του Μοντρέ αναγνωρίζει το δικαίωμα ελεύθερης διέλευσης από τα στενά: η Τουρκία δεν μπορεί να χρεώσει τέλος διαμετακόμισης από εμπορικά πλοία που χρησιμοποιούν το Βόσπορο. Το νέο κανάλι μπορεί να παραγάγει έσοδα μόνο αν τα χρησιμοποιούν οι ναυτιλιακές εταιρείες – και γιατί να το κάνουν, ενώ το πέρασμα του Βοσπόρου παραμένει ελεύθερο;

Η Τουρκία μπορεί να θέλει να επιβάλει τέλη στη διέλευση από την παλαιότερη πλωτή οδό, γεγονός όμως που απαιτεί τροποποίηση της Συνθήκης. Αυτό, με τη σειρά του, θα απαιτούσε την έγκριση τουλάχιστον επτά από τις δέκα χώρες που είναι συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης: Τουρκία, Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία, ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Ελλάδα, Ιαπωνία και η πλέον μη υφιστάμενη Γιουγκοσλαβία. Είναι δύσκολο να φανταστούμε γιατί θα συμφωνούσαν σε μια τέτοια αλλαγή.

Το Kanal İstanbul -μια πλωτή οδός 45 χιλιομέτρων που συνδέει το Μαρμαρά και τη Μαύρη Θάλασσα, που εκτείνεται παράλληλα με το Βόσπορο- θα μπορούσε να είναι η μονομερής δράση που καθιστά άκυρη τη σύμβαση, που θα εξοργίσει περιφερειακά κράτη και ακόμη ίδως και να πυροδοτήσει συγκρούσεις.

Αντιδράσεις για το περιβάλλον και ο… σεισμός

Ο Νιχάζ Τεμίζ Ατάς από την Greenpeace προειδοποιεί επίσης για το υψηλό κόστος. «Οι ειδικοί λένε ότι το νερό από τη Μαύρη Θάλασσα θα περάσει από το κανάλι και θα ρέει με μεγαλύτερη ορμή στη Θάλασσα του Μαρμαρά καταστρέφοντας εκεί το οικοσύστημα». Η περιεκτικότητα του νερού σε οξυγόνο θα μειωθεί και «μόλις το οξυγόνο εξαντληθεί, δεν υπάρχει επιστροφή». Το αποτέλεσμα ακόμα θα είναι μια πολύ δυσάρεστη οσμή στον αέρα που θα θυμίζει χαλασμένο αυγό.

Η Θάλασσα του Μαρμαρά είναι σήμερα πολύ μολυσμένη. Τα τηλεοπτικά κανάλια παρουσιάζουν εικόνες μιας βλέννας που προέρχεται από την κακή επεξεργασία λυμάτων και τις αυξανόμενες θερμοκρασίες. Αυτό δεν απειλεί μόνο τους ψαράδες που ζουν στις πληγείσες περιοχές και δεν μπορούν να ψαρέψουν, αλλά και την ίδια τη ζωή στη θάλασσα. Ένα δεύτερο κανάλι θα μπορούσε να κάνει την κατάσταση χειρότερη σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες.

Σε μια έκθεση υπό την αιγίδα του δήμου της Κωνσταντινούπολης γίνεται λόγος για ζημιές στο πόσιμο νερό, τη χλωρίδα και την πανίδα. Η κυβέρνηση αντικρούει αυτές τις απόψεις. Το περιβάλλον δεν θα πάθει καμία ζημιά, αναφέρεται στα σχετικά δελτία Τύπου.

Ο Ερντογάν θεωρεί επίσης πως το κανάλι θα είναι μια ανακούφιση για τον Βόσπορο. Τα πλοία μειώνονται, ωστόσο αυξάνεται το μέγεθος και ο όγκος τους αντιτείνουν οι πολέμιοι και προσθέτουν πως η κατασκευή του νέου καναλιού συνιστά και κίνδυνο για την εκδήλωση σεισμού. Οι φήμες για ένα μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη οργιάζουν ούτως ή άλλως εδώ και χρόνια. «Εάν το κανάλι καταρρεύσει εξαρτάται από τον τρόπο που θα κατασκευαστεί» δηλώνει ο Μάρκο Μπόνχοφ από το γερμανικό Ινστουτούτο Γεωδυναμικής στο Πότσνταμ.