Για τα κριτήρια στη συζήτηση της Αριστεράς σχετικά με την Καταλονία

Η προει­δο­ποί­η­ση στρέ­φει την προ­σο­χή σε έναν κρί­σι­μο πα­ρά­γο­ντα: ο μα­ζι­κός πο­λι­τι­κός αγώ­νας –και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο οι αυ­θε­ντι­κές λαϊ­κές εξε­γέρ­σεις– συ­γκρο­τού­νται από «με­γά­λα» γε­γο­νό­τα, από πρά­ξεις πλα­τιών τμη­μά­των του πλη­θυ­σμού, από την ορ­μη­τι­κή εί­σο­δο εκα­τομ­μυ­ρί­ων απλών αν­θρώ­πων στο προ­σκή­νιο, όπου παίρ­νουν την ιστο­ρία στα χέρια τους. Ακρι­βώς επει­δή δεν πρό­κει­ται για ασκή­σεις επί χάρ­του, επει­δή δεν πρό­κει­ται για πει­ρά­μα­τα μέσα σε απο­στει­ρω­μέ­νες συν­θή­κες ερ­γα­στη­ρί­ου (ή μέσα στο μυαλό μι­κρών ομά­δων «πρω­το­πο­ρί­ας»), τα με­γά­λα πο­λι­τι­κά γε­γο­νό­τα, οι εξε­γέρ­σεις και οι επα­να­στά­σεις, δεν χα­ρα­κτη­ρί­ζο­νται από μια «χη­μι­κή κα­θα­ρό­τη­τα» στα αι­τή­μα­τα και στην πο­λι­τι­κή τους, του­λά­χι­στον στο ξε­κί­νη­μα της δια­δι­κα­σί­ας της σύ­γκρου­σης.
Με­γά­λες «πλη­γές» για την πλειο­νό­τη­τα του πλη­θυ­σμού, ζη­τή­μα­τα κλη­ρο­νο­μη­μέ­να από το κοι­νω­νι­κό και πο­λι­τι­κό πα­ρελ­θόν, ζη­τή­μα­τα στα οποία «υπό κα­νο­νι­κές συν­θή­κες» (υ.κ.σ.) η άνο­δος της αστι­κής τάξης στην εξου­σία θα έπρε­πε να έχει δώσει λύ­σεις προ πολ­λού, παί­ζουν συχνά ένα πολύ ση­μα­ντι­κό ρόλο. Γιατί ο κα­πι­τα­λι­σμός δεν ανα­πτύσ­σε­ται «υπό κα­νο­νι­κές συν­θή­κες»: η αστι­κή τάξη πα­ρα­μέ­νει μια μικρή αριθ­μη­τι­κά μειο­ψη­φία, η οποία εκ­με­ταλ­λεύ­ε­ται –και γι’ αυτό οφεί­λει να μπο­ρεί και να κα­τα­πιέ­ζει– μια κατά πολύ με­γα­λύ­τε­ρη κοι­νω­νι­κή πλειο­ψη­φία, την οποία φρο­ντί­ζει να κρατά διαι­ρε­μέ­νη και αδρα­νή στις με­γά­λες χρο­νι­κά πε­ριό­δους της «ομα­λό­τη­τας».
Στην Ισπα­νία το «πέ­ρα­σμα» από την παλιά αυ­το­κρα­το­ρία στο σύγ­χρο­νο κα­πι­τα­λι­σμό δεν έγινε με τον κατά τα εγ­χει­ρί­δια τρόπο, με τη νίκη μιας αστι­κής-δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης σε βάρος του «πα­λιού κα­θε­στώ­τος». Η ήττα της κοι­νω­νι­κής επα­νά­στα­σης του 1936-39 (με με­γά­λο προ­πύρ­γιο ερ­γα­τι­κής-λαϊ­κής αντί­στα­σης την Κα­τα­λο­νία) και η επι­βο­λή της πο­λυ­ε­τούς στρα­τιω­τι­κής δι­κτα­το­ρί­ας του Φράν­κο, «συ­μπύ­κνω­σαν» μέσα στο νέο Κρά­τος της Ισπα­νί­ας τα πιο αρ­χαϊ­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά (τη μο­ναρ­χία, την πο­λι­τι­κή δύ­να­μη της Εκ­κλη­σί­ας, την κα­τα­πί­ε­ση των εθνο­τή­των κ.ά.), μαζί με τα πιο σύγ­χρο­να (την ανά­πτυ­ξη μιας δυ­να­μι­κής αστι­κής τάξης, με ση­μα­ντι­κό ρόλο στις πα­γκό­σμιες συ­νερ­γα­σί­ες/αντα­γω­νι­σμούς του διε­θνούς συ­στή­μα­τος).
Είναι απα­ραί­τη­το να θυ­μό­μα­στε ότι η δι­κτα­το­ρία του Φράν­κο στην Ισπα­νία «έπεσε» με έναν τρόπο πολύ δια­φο­ρε­τι­κό από την αντί­στοι­χη στην Πορ­το­γα­λία, αλλά ακόμα και στην Ελ­λά­δα, μέσα από ένα συμ­βι­βα­σμό «φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σης» του κα­θε­στώ­τος, με ηγε­τι­κό ρόλο της μο­ναρ­χί­ας στη δια­δι­κα­σία «με­τά­βα­σης» και με ση­μα­ντι­κές ευ­θύ­νες του ΚΚ που απο­δέ­χθη­κε και συ­νυ­πέ­γρα­ψε τις συμ­φω­νί­ες του 1978.
Αυτή η «αλ­λα­γή» υπήρ­ξε πολύ πιο συ­ντη­ρη­τι­κή από τη Με­τα­πο­λί­τευ­ση στην Ελ­λά­δα και ασύ­γκρι­τα λι­γό­τε­ρο προ­ο­δευ­τι­κή από τις κα­τα­κτή­σεις της επα­νά­στα­σης του 1974-75 στην Πορ­το­γα­λία: Με­γά­λα τμή­μα­τα του φραν­κι­σμού δια­σώ­θη­καν μέσα στο κρά­τος, ο ρόλος της μο­ναρ­χί­ας επι­βί­ω­σε, η δύ­να­μη της Εκ­κλη­σί­ας ανα­δι­πλώ­θη­κε αλλά δια­τη­ρή­θη­κε, οι «αυ­το­νο­μί­ες» στις εθνό­τη­τες ανα­γνω­ρί­στη­καν, αλλά υπό τον όρο της δια­τή­ρη­σης της «ενό­τη­τας του Κρά­τους της Ισπα­νί­ας» που πε­ρι­φρου­ρή­θη­κε αυ­στη­ρά στο Σύ­νταγ­μα.
Απέ­να­ντι σε αυτό το κα­θε­στώς, η διε­θνής Αρι­στε­ρά γνώ­ρι­ζε (κυ­ρί­ως) τον αγώνα των Βά­σκων για απε­λευ­θέ­ρω­ση, γιατί αυτός υπο­γραμ­μι­ζό­ταν από τις «έν­δο­ξες» (αλλά και απο­λύ­τως ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κές) ένο­πλες ενέρ­γειες της ΕΤΑ. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό το γε­γο­νός ότι το αί­τη­μα για αυ­το­διά­θε­ση της Χώρας των Βά­σκων «ξε­ση­κώ­νει» πολύ λι­γό­τε­ρες αμ­φι­σβη­τή­σεις από το ανά­λο­γο αί­τη­μα στην Κα­τα­λο­νία. Όμως το 2016 η ΕΤΑ απο­φά­σι­σε (μο­νο­με­ρώς) να κα­τα­θέ­σει τα όπλα, έχο­ντας φτά­σει προ και­ρού σε ένα πο­λι­τι­κο-στρα­τιω­τι­κό αδιέ­ξο­δο. Την ίδια πε­ρί­ο­δο κλι­μα­κώ­θη­κε (από τον «άλλο δρόμο», μέσω της λαϊ­κής κι­νη­το­ποί­η­σης και του μα­ζι­κού πο­λι­τι­κού αγώνα) το αί­τη­μα για την αυ­το­διά­θε­ση στην Κα­τα­λο­νία.
Είναι κρί­σι­μο το ερώ­τη­μα: γιατί τώρα; Και η απά­ντη­ση δεν μπο­ρεί παρά να ανα­ζη­τη­θεί στις συν­θή­κες της κρί­σης του διε­θνούς κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος που δη­μιουρ­γούν «απει­θαρ­χί­ες» σε πολ­λές πε­ριο­χές, αλλά και στην άνοδο των μα­ζι­κών κοι­νω­νι­κών αγώ­νων στα προη­γού­με­να χρό­νια (κυ­ρί­ως στα 2011-13) που σπρώ­χνουν πλα­τιές λαϊ­κές μάζες στο να αμ­φι­σβη­τούν τους κα­θε­στω­τι­κούς «συμ­βι­βα­σμούς» μέσα στους οποί­ους μέχρι σή­με­ρα έζη­σαν. Όχι τυ­χαία, η Βαρ­κε­λώ­νη υπήρ­ξε μια από τις «πρω­τεύ­ου­σες» του αντι­νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου κι­νή­μα­τος, των δρά­σε­ων αλ­λη­λεγ­γύ­ης στους πρό­σφυ­γες και με­τα­νά­στες, του κι­νή­μα­τος κατά των εξώ­σε­ων κ.ο.κ.
Ισχυ­ρι­ζό­μα­στε ότι αυτό που τώρα συμ­βαί­νει στην Κα­τα­λο­νία είναι μια βαθιά, μα­ζι­κή, και γι’ αυτό εξαι­ρε­τι­κά επι­κίν­δυ­νη για το κα­θε­στώς, αμ­φι­σβή­τη­ση του στά­τους κβο του 1978, της με­τα­φραν­κι­κής Ισπα­νί­ας. Μέσα σε αυτή τη μα­ζι­κή κί­νη­ση ενυ­πάρ­χει το βαθύ στοι­χείο του κοι­νω­νι­κού (οι αγώ­νες ενά­ντια στη λι­τό­τη­τα και το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό), αλλά και το βαθύ αί­τη­μα για δη­μο­κρα­τία, για το δι­καί­ω­μα των πλη­θυ­σμών να απο­φα­σί­ζουν οι ίδιοι για τη μοίρα τους. Δεν είναι τυ­χαίο ότι ενά­ντια στη λαϊκή κι­νη­το­ποί­η­ση στην Κα­τα­λο­νία έχουν τα­χθεί απο­φα­σι­στι­κά όλες οι πτέ­ρυ­γες των οπα­δών της «τάξης»: οι κα­πι­τα­λι­στές, το κρά­τος, η κυ­βέρ­νη­ση και ο Τύπος της Μα­δρί­της, η ΕΕ και όλες οι ευ­ρω­παϊ­κές κυ­βερ­νή­σεις, ο Τραμπ και η Τε­ρέ­ζα Μέι, όλη η διε­θνής ακρο­δε­ξιά, αλλά και ο Πρ. Παυ­λό­που­λος και η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ δια της επί­ση­μης το­πο­θέ­τη­σης του Ν. Κο­τζιά.
Και όμως, μέσα στην ελ­λη­νι­κή Αρι­στε­ρά ξε­ση­κώ­νο­νται διά­φο­ρες «ποι­κι­λί­ες» επι­χει­ρη­μά­των, που οδη­γούν σε αδρά­νεια ακόμα και μπρο­στά στα πιο αυ­το­νό­η­τα κα­θή­κο­ντα:
Ένα τμήμα της Αρι­στε­ράς μένει ψυχρό απέ­να­ντι στην Κα­τα­λο­νία, για λό­γους «εθνι­κού συμ­φέ­ρο­ντος»: αν νι­κή­σει η Βαρ­κε­λώ­νη, λένε, αυτό βάζει κακές ιδέες στους αν­θρώ­πους στην Κο­μο­τη­νή και ίσως στα χωριά της Φλώ­ρι­νας. Πρό­κει­ται για μια άποψη που με­τα­κο­μί­ζει στην ουρά του Ραχόι και της ΕΕ, μέσω της υπε­ρά­σπι­σης της… Συν­θή­κης της Λο­ζά­νης!
Ένα άλλο τμήμα, ξε­θά­βει κεί­με­να με­γά­λων μαρ­ξι­στών, όπως ο Τρό­τσκι, σχε­τι­κά με την Ισπα­νία της (επα­να­στα­τι­κής) δε­κα­ε­τί­ας του 1930, κα­τα­λή­γο­ντας να κα­ταγ­γέλ­λει τις ση­με­ρι­νές κι­νη­το­ποι­ή­σεις στη Βαρ­κε­λώ­νη ως… εθνι­κι­στι­κό πα­ρα­λή­ρη­μα (το οποίο, βε­βαί­ως, αδυ­να­τούν να εκτι­μή­σουν σωστά οι πραγ­μα­τι­κοί εθνι­κι­στές στην Ισπα­νία και σε όλη την Ευ­ρώ­πη). Προ­σο­χή: οι απα­ντή­σεις των κλα­σι­κών μαρ­ξι­στών έχουν πάντα ση­μα­σία, αρκεί να θυ­μά­ται κα­νείς την ερώ­τη­ση στην οποία απα­ντού­σαν. Αλ­λιώς μπο­ρεί κα­νείς να φτά­σει να ανα­ζη­τά το πλοίο για να ανέ­βει στην Πάρ­νη­θα… Δεν μπο­ρού­με στις ση­με­ρι­νές συν­θή­κες να χρη­σι­μο­ποιού­με ως «οδηγό» για τη σκέψη και τη δράση μας, μαρ­ξι­στι­κές ανα­λύ­σεις που, παρά τη λα­μπρό­τη­τά τους, γρά­φτη­καν κατά την τρο­με­ρή «δε­κα­ε­τία των πο­λέ­μων και επα­να­στά­σε­ων», προ­σπα­θώ­ντας να προ­σα­να­το­λί­σουν τους αγω­νι­στές-στριες της επο­χής στα κα­θή­κο­ντα που προ­έ­κυ­πταν στις πα­ρα­μο­νές της με­γά­λης κοι­νω­νι­κής επα­νά­στα­σης του 1936-39.
Ένα τρίτο τμήμα, ξε­κι­νώ­ντας από το υγιές κί­νη­τρο της ανα­ζή­τη­σης της ερ­γα­τι­κής ενό­τη­τας, δέ­χε­ται μεν το «δη­μο­κρα­τι­κό δι­καί­ω­μα» (υπο­στη­ρί­ζο­ντας το να αφε­θούν ελεύ­θε­ροι οι Κα­τα­λα­νοί να ορ­γα­νώ­σουν δη­μο­ψή­φι­σμα), αλλά προ­τεί­νει την απά­ντη­ση «Όχι» στο ερώ­τη­μα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας. Μόνο που έτσι, αντί να υπο­στη­ρί­ζει την ενό­τη­τα των κα­τα­πιε­σμέ­νων στην Κα­τα­λο­νία με τους αδελ­φούς/ές τους σε όλη την Ισπα­νία, κα­τα­λή­γει να ενι­σχύ­ει την απο­μό­νω­σή τους, εν μέσω της επί­θε­σης του κυ­ρί­αρ­χου εθνι­κι­σμού, δη­λα­δή του Κρά­τους της Ισπα­νί­ας, και να δίνει τε­λι­κά την ίδια πο­λι­τι­κή απά­ντη­ση με όλες τις αστι­κές κυ­βερ­νή­σεις και τα θε­σμι­κά κέ­ντρα της ΕΕ, που δή­λω­σαν και δη­λώ­νουν ότι δεν θα δε­χτούν ενο­χλη­τι­κές ανα­τρο­πές και αλ­λα­γές συ­νό­ρων στο έδα­φος της ΕΕ.
Το πο­λι­τι­κό απο­τέ­λε­σμα όλων αυτών των «ποι­κι­λιών» είναι η πο­λι­τι­κή αδρά­νεια, που οδη­γεί σε μια ελά­χι­στη κι­νη­το­ποί­η­ση αλ­λη­λεγ­γύ­ης, πα­ρό­λο που οι συ­γκρού­σεις στην Κα­τα­λο­νία έχουν πάρει προ­φα­νώς με­γά­λες πο­λι­τι­κές δια­στά­σεις.
Οι σύ­ντρο­φοί μας εκεί, το ρεύμα των Anticapitalistas μέσα στους Podemos αλλά και άλλες ση­μα­ντι­κές φωνές μέσα από την κα­τα­λα­νι­κή Αρι­στε­ρά ή την Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά, προει­δο­ποιούν ότι οι εξε­λί­ξεις στο Κρά­τος της Ισπα­νί­ας είναι ένα «ερ­γα­στή­ριο» όπου δο­κι­μά­ζο­νται αλλά και προ­ε­τοι­μά­ζο­νται πο­λι­τι­κές που θα αφο­ρούν σύ­ντο­μα το σύ­νο­λο της Ευ­ρώ­πης. Αν η Ελ­λά­δα υπήρ­ξε το «ερ­γα­στή­ριο» για την προ­ε­τοι­μα­σία της κοι­νω­νι­κο-οι­κο­νο­μι­κής λαί­λα­πας με τα μνη­μό­νια των τε­λευ­ταί­ων χρό­νων, η Ισπα­νία σή­με­ρα γί­νε­ται το «ερ­γα­στή­ριο» για μια αυ­ταρ­χι­κή στρο­φή, όπου οι λαϊ­κές τά­ξεις θα βρε­θούν αντι­μέ­τω­πες με την απαί­τη­ση να πει­θαρ­χή­σουν στη «συ­νταγ­μα­τι­κή τάξη και νο­μι­μό­τη­τα» και μά­λι­στα με την πιο συ­ντη­ρη­τι­κή και αυ­στη­ρή «ανά­γνω­ση» των συ­νταγ­μά­των που έχου­με γνω­ρί­σει στα τε­λευ­ταία 30-40 χρό­νια. Η ενερ­γο­ποί­η­ση των αυ­στη­ρό­τε­ρων δια­τά­ξε­ων, που, ως δι­κλί­δες ασφα­λεί­ας για το σύ­στη­μα, πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται σε όλα τα ευ­ρω­παϊ­κά συ­ντάγ­μα­τα, είναι αυτό που ήδη κάνει ο Ραχόι, έχο­ντας την πλήρη κά­λυ­ψη όλων των ευ­ρω­παϊ­κών κυ­βερ­νή­σε­ων, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του θλι­βε­ρού συ­να­σπι­σμού των ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ.
Η δη­μο­κρα­τι­κή αλ­λη­λεγ­γύη στους Κα­τα­λα­νούς είναι το πρώ­τι­στο κα­θή­κον και αφορά τις προ­ο­πτι­κές όλων μας.
Όμως πώς συν­δέ­ε­ται το ζή­τη­μα αυτό με το αί­τη­μα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας που ήδη δια­τυ­πώ­θη­κε με το δη­μο­ψή­φι­σμα της 1ης Οκτώ­βρη; Ασφα­λώς το ζή­τη­μα δεν είναι «ευ­κο­λά­κι»: Πα­ρό­τι με­γά­λα τμή­μα­τα της κα­τα­λα­νι­κής ελίτ έχουν τα­χθεί κατά της ανε­ξαρ­τη­σί­ας, η σύν­δε­ση του κοι­νω­νι­κού ζη­τή­μα­τος με το δη­μο­κρα­τι­κό-εθνι­κό, έχει ακόμα δρόμο να δια­νύ­σει. Πα­ρό­τι η απά­ντη­ση Si (Ναι) στο ερώ­τη­μα για την ανε­ξαρ­τη­σία, υπήρ­ξε την 1η Οκτώ­βρη ση­μα­ντι­κών δια­στά­σε­ων (αν συ­νυ­πο­λο­γι­στούν οι «ανώ­μα­λες» συν­θή­κες), είναι σαφές ότι ακόμα και στο εσω­τε­ρι­κό της Κα­τα­λο­νί­ας έχει ακόμα δου­λειά να γίνει για να συ­γκρο­τη­θεί μια λαϊκή συμ­μα­χία που θα μπο­ρεί να κα­θο­δη­γή­σει στις μάχες που έρ­χο­νται.
Μέσα σε αυτές τις δυ­σκο­λί­ες οι σύ­ντρο­φοι των Anticapitalistas μέσα στο Podemos δεί­χνουν ένα δρόμο: Υπο­στη­ρί­ζο­ντας το «Ναι» στο εσω­τε­ρι­κό της Κα­τα­λο­νί­ας, δί­νουν τη μάχη για τη συ­γκρό­τη­ση μιας λαϊ­κής συμ­μα­χί­ας που θα συν­δέ­ει τη δη­μο­κρα­τι­κή απά­ντη­ση στην εθνι­κή κα­τα­πί­ε­ση με το κοι­νω­νι­κό ζή­τη­μα, με την ανα­τρο­πή της λι­τό­τη­τας και τον νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό. Υπο­στη­ρί­ζο­ντας το ανε­μπό­δι­στο δι­καί­ω­μα των Κα­τα­λα­νών να απο­φα­σί­σουν για το μέλ­λον τους, δί­νουν τη μάχη σε όλες τις άλλες «αυ­το­νο­μί­ες» στο Ισπα­νι­κό Κρά­τος (στην Αν­δα­λου­σία, στη Γα­λι­κία, στη Χώρα των Βά­σκων κ.ο.κ.) ώστε να σπά­σει η απο­μό­νω­ση της Βαρ­κε­λώ­νης. Δια­δη­λώ­νο­ντας στην ίδια τη Μα­δρί­τη, εξη­γούν απο­φα­σι­στι­κά ότι αν ο κό­σμος επι­τρέ­ψει στο συ­να­σπι­σμό γύρω από τον Ραχόι να νι­κή­σει στην Κα­τα­λο­νία, η ήττα θα αφορά τους ερ­γα­ζό­με­νους και όλες τις λαϊ­κές δυ­νά­μεις. Σε αυτό το εν­δε­χό­με­νο το Κρά­τος της Ισπα­νί­ας θα είναι μια νέα πολύ πιο αντι­δρα­στι­κή –κα­τα­πιε­στι­κή και εκ­με­ταλ­λευ­τι­κή- πραγ­μα­τι­κό­τη­τα.
Σε αυτόν τον κρί­σι­μο αγώνα που (είτε το θέ­λου­με, είτε όχι) έχει ήδη ξε­κι­νή­σει, το διε­θνές κί­νη­μα και η διε­θνής Αρι­στε­ρά έχει ένα κρί­σι­μο κα­θή­κον: την αμέ­ρι­στη αλ­λη­λεγ­γύη στους αγω­νι­ζό­με­νους αν­θρώ­πους στην Κα­τα­λο­νία, την πάλη για να ητ­τη­θεί ο Ραχόι και οι διε­θνείς σύμ­μα­χοί του.
*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά