Από τη «φευγαλέα» Νίκη στη «σιωπηρή» Ήττα

Η «εποικοδομητική ανυπακοή»προκάλυμμα πρώιμης συνθηκολόγησης του Γιάνη Βαρουφάκη.

Το μοιραίο λάθος στη «διαπραγμάτευση» του Γιάνη Βαρουφάκη δεν ήταν ότι κατάλαβε πολύ αργά πως οι Δανειστές-Δυνάστες «δεν θέλανε να διαπραγματευτούν μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία, ενώ εμείς κάναμε συνεχώς πολύ μεγάλους συμβιβασμούς»¹, αλλά ότι τους προσέφερε πολύ νωρίς το άλλοθι για να μη διαπραγματευτούν καθόλου.

Μετά το πέρας της συνεδρίασης του Eurogroup της 20^ης Φεβρουαρίου 2015, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είχε υποχρεώσει τον Έλληνα ομόλογό του σε άτακτη υποχώρηση από τις αντιμνημονιακές «κόκκινες γραμμές» του ΣΥΡΙΖΑ, για χάρη των οποίων ο Γιάνης είχε θυσιάσει τα δύο πρώτα Eurogroup της 11^ης και 16^ης του μηνός.

Το Βερολίνο παραχώρησε επίσης τη περιβόητη «δημιουργική ασάφεια» στο τελικό ανακοινωθέν, ως επικοινωνιακή σανίδα σωτηρίας για να μπορεί η Αθήνα να κρατήσει για λίγο τα προσχήματα μιας δήθεν «μεγάλης επιτυχίας».

Αλλά ακόμα κι εκείνη η Πύρρειος «νίκη», αποδείχτηκε φευγαλέα, αφού δεν κράτησε παραπάνω από 4 μέρες. Μέχρι 25 Φεβρουαρίου, τον θρίαμβο είχε ήδη διαδεχτεί μια «μυστική» και άδοξη «ήττα», το «μεγαλύτερό μου λάθος», (“mea maxima culpa”²), μια «τραγωδία», για την οποία, ο ίδιος ο Βαρουφάκης έχει δηλώσει πως θεωρεί τον εαυτό του «υπόλογο».

Ήττα εκ προμελέτης

Σε συνέντευξη στον Πωλ Μέησον, για το ντοκιμαντέρ, This is a Coup³, το φθινόπωρο του 2015, ο Γιάνης εξομολογείται για πρώτη φορά την προσωπική του Ήττα και Συνθηκολόγηση στο παρασκήνιο, που κρατήθηκε «κρυφή» με τη βοήθεια της τρόικα:

«H συμφωνία στο Eurogroup της 20^ης Φεβρουαρίου ήταν μια εντυπωσιακή επιτυχία γιατί στο Ανακοινωθέν καταφέραμε να αντικαταστήσουμε το Μνημόνιο, με τη φράση ‘μια λίστα μεταρρυθμίσεων που θα κατέθετε η Ελληνική Κυβέρνηση’… Η τραγωδία είναι ότι, τέσσερεις μέρες μετά, ηττηθήκαμε – σιωπηρά, χωρίς να το μάθει κανείς – και, πρέπει να το ομολογήσω, ήμουν υπόλογος γι’ αυτό. Οι εκπρόσωποι των θεσμών στην τηλεδιάσκεψη της 24-2-2015 μου δήλωσαν πως η λίστα των μεταρρυθμίσεων που είχαμε ετοιμάσει στις δύο προηγούμενες μέρες, δεν θα αντικαθιστούσε το Μνημόνιο των προκατόχων μας.»⁴

Η αυθόρμητη αντίδρασή του εκείνη τη στιγμή περιγράφεται με σαφήνεια σε άλλη συνέντευξη, στην Ολλανδική εφημερίδα De Volksrand της 24^ης Δεκεμβρίου 2015:

«Το μεγαλύτερό μου λάθος έγινε σ’ εκείνη τη τηλεδιάσκεψη, όταν συμφώνησα στην παράταση του Μνημονίου, που είχε υπογράψει ο προκάτοχός μου, μαζί με όλους τους εξωφρενικούς του όρους. Ήταν εκείνη ακριβώς τη στιγμή που έπρεπε να τα είχα τινάξει όλα στον αέρα. Αυτό θα μπορούσε να είχε κρατήσει την κυβέρνηση ενωμένη. Αλλά εκείνη τη στιγμή καθόμουν μόνος στο γραφείο μου, σε τηλεφωνική σύνδεση με το υπόλοιπο Eurogroup – μια δύσκολη στιγμή για να τραβήξω τη σκανδάλη. Αμέσως κατάλαβα πως η τρόικα δεν είχε κανένα σκοπό να μας αποδεσμεύσει ποτέ. Το πραξικόπημά τους ήταν προσχεδιασμένο πριν ακόμα πάρουμε την εξουσία.»⁵

Έτσι ο Βαρουφάκης αναγνωρίζει απερίφραστα πως είχε – ήδη από το Φεβρουάριο – δεσμευτεί ρητά, για ολοκλήρωση των «ανεκτέλεστων» της 5^ης Αξιολόγησης του Μνημονίου 2 του Αντώνη Σαμαρά.

Ομολογεί επίσης πως ήταν η δική του «μυστική» συνθηκολόγηση το Φεβρουάριο που προκάλεσε τη μετέπειτα διάσπαση στο κυβερνητικό επιτελείο του Μαξίμου, και όχι οι δήθεν σκευωρίες «μοιραίων ανθρώπων» τύπου Χουλιαράκη, Δραγασάκη, Σαγιά, Παππά, Ρουμπάτη κλπ.

Μυστικές υπογραφές

Η πρώιμη ήττα κατοχυρώθηκε μάλιστα, όχι με μία, αλλά με δύο υπογραφές, οι οποίες δεσμεύουν το Γιάνη σε πολύ πιο «επίσημες» μνημονιακές υποχρεώσεις από αυτές που παραδέχεται. Υποχρεώσεις που στη συνέχεια επιχείρησε επιλεκτικά και ασυνάρτητα να αθετήσει, με έναν απεγνωσμένο επικοινωνιακό μαραθώνιο τεσσάρων μηνών.

Ο ίδιος το ονόμασε «εποικοδομητική ανυπακοή», παρόλο που γνώριζε πως η παραβίαση γραπτών «συμφωνιών» προσέφερε στους αντισυμβαλλόμενους μοχλό εκβιασμού και άλλοθι για τιμωρία ολόκληρης της χώρας του «παραβάτη». Η ανυπακοή κατέληξε σε αυτοκτονικό Game of Chicken, όπου οι εκβιαστές-δανειστές δεν είχαν λόγο να υποχωρήσουν πριν σπρώξουν τη καθημαγμένη Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού.

Η πρώτη επίσημη υπογραφή Βαρουφάκη που δημοσιοποιήθηκε «διακριτικά» ένα μήνα αργότερα, ήταν στη Σύμβαση Παράτασης της Δανειακής Σύμβασης του 2012 με ημερομηνία 26 Φεβρουαρίου 2015, η οποία αναρτήθηκε αρχικά στην www.enikos.gr⁶ μαζί με «αυστηρές» επιστολές ΔΝΤ, EFSF και ΕΚΤ ότι δίδεται παράταση «μόνο» για το Μνημόνιο 2.

Η δεύτερη επίμαχη υπογραφή Βαρουφάκη δεν είχε δημοσιοποιηθεί πουθενά, μέχρι την έκδοση των απομνημονευμάτων του Γιάνη, στο βιβλίο «Adults in the Room» τον Απρίλιο.

Επιστολές-παγίδες

Πρόκειται για μια άτυπη, αν όχι παράνομη, υπογραφή σε δεύτερη …«αίτηση παράτασης» του Μνημονίου στις 25 Φεβρουαρίου, την οποία επέβαλε στο Γιάνη να την υπογράψει, ο τοποτηρητής του Σόιμπλε στις Βρυξέλλες, Thomas Wieser, ως επικεφαλής του EuroWorking Group.⁷

Σύμφωνα με το βιβλίο, ο Wieser είχε στείλει στις 21 Φεβρουαρίου email με «πρότυπο επιστολής» για νέα αίτηση παράτασης που δήθεν έπρεπε υπογράψει και υποβάλει ο Βαρουφάκης μέχρι τις 23 Φεβρουαρίου, αν ήθελε να κάνει τροποποιήσεις στο κείμενο!

Μετά τη λήξη της «προθεσμίας», η επιστολή θα έφτανε στο Eurogroup, χωρίς τροποποίηση, όπως ακριβώς είχε γραφεί από τον Wieser, αλλά με υπογραφή Βαρουφάκη! Για να διασφαλίσει αυτή τη κατάληξη, ο Wieser έστειλε το email σε πέντε διαφορετικούς παραλήπτες, εκτός του …Βαρουφάκη που υποτίθεται πως έπρεπε να το υπογράψει!

Αντί δηλαδή να καταγγείλει αυτή τη προκλητική φαρσοκωμωδία που έστησαν σε βάρος του οι γραφειοκράτες Βρυξελλών και Βερολίνου, ο Γιάνης υπέγραψε ουσιαστικά «αίτηση» παράδοσης ενός ολόκληρου λαού στην ασυδοσία των δανειστών, χωρίς να έχει καν το θάρρος να δημοσιεύσει το περιεχόμενό της στο βιβλίο του.

Παράταση μέχρι θανάτου

Είχε όμως ήδη εκτεθεί με τη προηγούμενη «αίτηση παράτασης», στις 19 Φεβρουαρίου, όπου ο Βαρουφάκης επαναλάμβανε τη πρότασή για συμφωνία «γέφυρα» απεγκλωβισμού από τα δεσμά του Μνημονίου. Έτσι όμως αυτοεγκλωβιζόταν στη δικονομική λογική παράτασης «τρεχουσών δανειακών συμβάσεων και μνημονιακών υποχρεώσεων», της οποίας την κατάληξη – σε συνθήκες οικονομικού στραγγαλισμού – είχε ήδη προβλέψει:

«Η παράταση φαίνεται να είναι ένα τέχνασμα τακτικής: καθυστερώντας οποιοδήποτε αποτέλεσμα, απλώς [οι Δανειστές] περιμένουν μέχρι τη στιγμή που θα έχουν εξαντληθεί, τόσο η παρούσα δημοτικότητα της κυβέρνησης όσο και τα περιορισμένα αποθέματα ρευστότητας, ώστε φτάνοντας στη λήξη της παράτασης τον Ιούνιο να έχουν σιγουρέψει την ολοκληρωτική συνθηκολόγηση της εξουθενωμένης κυβέρνησής μας.»⁸

Αυτή η αχρείαστη «αίτηση παράτασης» έδωσε στο Σόιμπλε την ευκαιρία να «ξεμοναχιάσει» τον Yanis σε διαπραγμάτευση εκτός Εurogroup και έτσι να μπλοκάρει τις όποιες «συγκλίσεις» με άλλους ομολόγους του ή την Κομισιόν (Γιουνκέρ-Μοσκοβισί).

Το Βερολίνο έσπευσε αμέσως την ίδια μέρα να απορρίψει δημόσια τις προτάσεις της επιστολής Βαρουφάκη, ως «δούρειο ίππο» κατά των «προγραμμάτων στήριξης» στην ευρωζώνη. Με σκληρή ανακοίνωση του γραφείου του, ο Σόιμπλε κατηγορούσε την Αθήνα πως ζητάει «λεφτά χωρίς πρόγραμμα». Στόχος του ήταν να προκαταλάβει το κρίσιμο Εurogroup της επόμενης μέρας και να υπαγορεύσει την «ασάφεια» της Απόφασης της 20^ης Φεβρουαρίου σε κλειστές συσκέψεις εκτός της προγραμματισμένης συνεδρίασης του Εurogroup στις Βρυξέλλες.

Απλώς το «Μνημόνιο» έγινε «τρέχουσα συμφωνία» (current arrangement), η παράνομη τρόικα προήχθη σε «θεσμούς» και η «Συμφωνία Τεχνικών Κλιμακίων» SLA (με όλα τα «προαπαιτούμενα», παραμετρικά και «διαρθρωτικά» μέτρα προδιαγραφών ΔΝΤ), μετονομάστηκε σε «λίστα μεταρρυθμίσεων». Φυσικά, πήγαν περίπατο οι προτάσεις Βαρουφάκη για ήπια αναδιάρθρωση (swap) χρέους, χαμηλά πρωτογενή πλεονάσματα ή αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης που προκάλεσαν τα μνημόνια.

Έκτοτε ο Γιάνης επαναλαμβάνει πως στη συνεδρίαση του Εurogroup «ο Σόιμπλε μίλησε εναντίον του προσχέδιου απόφασης 20 φορές», χωρίς όμως να αναφέρει πουθενά, έστω μια συγκεκριμένη αντίρρηση του Γερμανού Υπερυπουργού στο τελικό κείμενο του Ανακοινωθέντος της 20 Φεβρουαρίου.

Περίεργη απουσία Τσίπρα

Το μεγάλο μυστήριο παραμένει η «απουσία» του Αλέξη Τσίπρα στην αποφασιστική τηλεδιάσκεψη της 24^ης του μηνός, όπου εγκαταλείφθηκαν ακόμα και τα προσχήματα «συμβιβασμού» του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ με τις μνημονιακές «υποχρεώσεις».

Το ερώτημα «γιατί δεν συμβουλεύτηκες το Τσίπρα πριν υποκύψεις στη τηλεδιάσκεψη με τη τρόικα» τέθηκε στο Βαρουφάκη ευθέως μόνο μια φορά στη διάρκεια των τελευταίων δυόμισι ετών: Από τον Αλέξη Παπαχελά στη τηλεοπτική συνέντευξη του Βαρουφάκη στο ΣΚΑΙ (Ιστορίες) της 19^ης Ιανουαρίου 2016. Η σχετική στιχομυθία λέει πολλά, αλλά κρύβει περισσότερα:

Βαρουφάκης: Εκείνη τη στιγμή, κύριε Παπαχελά, είχα μια πάρα πολύ μεγάλη απόφαση να λάβω. Δεν υπήρχε ο Πρωθυπουργός δεν υπήρχε η δυνατότητα να ….

Παπαχελάς: Δε μπορούσατε να διακόψετε και να μιλήσετε με τον κύριο Τσίπρα εκείνη την ώρα;

Βαρουφάκης: Κοιτάτε, το έκανα, το έκανα…

Η εισήγησή μου ήταν ότι είμαστε 24 Φεβρουαρίου, 28 κλείνουν οι τράπεζες, 28 εξοκείλει το πρόγραμμα. Είδαμε και πάθαμε… να υπάρξει αυτός ο συμβιβασμός της 20^ης Φεβρουαρίου. Έκρινα εκείνη τη στιγμή, και αυτή ήταν η εισήγησή μου, ότι η προσπάθεια της Τρόικα για επαναφορά του MoU ήταν φραστική, δεν κρατούνται πρακτικά, δεν ήταν καταγεγραμμένη στο ανακοινωθέν κάποιου Eurogroup, άρα θα μπορούσαμε να προσποιηθούμε ότι δεν υπήρξε ή τουλάχιστον εμείς να επιμένουμε πως από την στιγμή που δεν είναι γραπτό, δεν υπάρχει.»⁹

Είναι προφανές ότι η «εισήγηση» – που δε μνημονεύεται στο βιβλίο – έγινε (αν έγινε) κατόπιν εορτής, αφού μιλάει για «προσποίηση» ότι «δεν υπήρξε» γραπτή δέσμευση ολικής επαναφοράς του Μνημονίου.

Αλλά ακόμα και αν ο Τσίπρας είχε ενημερωθεί αναλυτικά για τα συμφωνηθέντα (κα μετέπειτα υπογεγραμμένα) από τον Βαρουφάκη, πώς θα μπορούσε ολόκληρη κυβέρνηση να «προσποιείται», χωρίς ταυτόχρονα να «προσποιείται» και η Τρόικα, και ο Σόιμπλε και ολόκληρο το Eurogroup. Δηλαδή έπρεπε να έχει συμφωνήσει σ’ αυτό και η τρόικα, με αντάλλαγμα, στο τέλος της 4μηνης «παράτασης», να παραδοθεί μια ολόκληρη χώρα στον τιμωρητικό Μονόδρομο του Μνημονίου, κάτω από τους χειρότερους δυνατούς όρους (κλειστές τράπεζες, capital controls, φυγή καταθέσεων και επιχειρηματικών κεφαλαίων, άδεια δημόσια και ασφαλιστικά ταμεία, υπερχρέωση νοικοκυριών κλπ.);

Στο βιβλίο του, ο Βαρουφάκης εμφανίζεται απλώς να προειδοποιεί το Μαξίμου μετά τη τηλεδιάσκεψη, πως οι τρόικα είχε αποπειραθεί να «επαναφέρει το μνημόνιο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων»¹⁰. Ο «Αλέξης» όμως τον καθησυχάζει πως αν επιχειρούσαν κάτι τέτοιο «θα τους αναγκάσουμε να το ξανασκεφτούν»!

Γιατί όμως καταφεύγει στο χοντρό ψέμα πως είχε «δίπλα του» στη τηλεδιάσκεψη τον «πεμπτοφαλαγγίτη της τρόικα» και «αποστάτη» (νυν Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών) Γιώργο Χουλιαράκη, ενώ σε προηγούμενες συνεντεύξεις του ο Γιάνης τονίζει πως ήταν εντελώς μόνος.

Η όψιμη προσφυγή στο τέχνασμα «Χουλιαράκη» σημαίνει πώς ίσως υπάρχει κάτι που έπρεπε να παραμείνει μυστικό πάση θυσία, όσο ο «Αλέξης» παραμένει πρωθυπουργός: Δηλαδή στη τηλεδιάσκεψη μπορεί να συζητήθηκε χειραγώγηση ή εξαπάτηση του Τσίπρα στο άμεσο μέλλον, πράγμα που αμφότερες οι πλευρές δεν θα ήθελαν ποτέ να μαθευτεί!

Αλλά ακόμα και υποψία για κάτι τέτοιο, εκμηδενίζει την αξιοπιστία οποιωνδήποτε «αποκαλύψεων» της Βαρουφακιάδας.