[Το παρόν άρθρο αφορά τον πυρήνα της αναμέτρησης των δυνάμεων, στην οποία αναφέρεται η νέα στρατηγική των ΗΠΑ και υπαρξιακής σπουδαιότητας κίνητρο που καθιστά αυτήν την αναμέτρηση δυνητικά εκρηκτική για τον πλανήτη. Ο συντάκτης του άρθρου, δημοσιολόγος διεθνούς φήμης, με έδρα το Βερολίνο, θεωρείται αυθεντία σε θέματα γεωπολιτικής, ενέργειας και πετρελαίου.]
Παρουσίαση: Μιχαήλ Στυλιανού
H ρωσική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα πως θα εκδώσει κρατικά ομόλογα αξίας ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων περίπου, αλλά όχι σε δολάρια όπως συνήθως ισχύει, ούτε στο εθνικό νόμισμα, αλλά σε κινεζικά Γουάν.
Ενώ ένα δισεκατομμύριο μπορεί να μηn εντυπωσιάζει, όταν συγκρίνεται με τα αποθεματικά σε αμερικανικά χρεόγραφα της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας, που ανέρχονται σε αξία μεγαλύτερη του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων, ή με το αμερικανικού κρατικό χρέος που ξεπερνά τα 20 τρισεκατομμύρια, η σημασία αυτής της έκδοσης βρίσκεται πολύ πέραν του ονομαστικού ποσού. Αντιπροσωπεύει μια δοκιμή των δυο κυβερνήσεων για την στάθμιση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης έργων υποδομής και άλλων προορισμών, απαλλαγμένων από κινδύνους όπως οι αμερικανικές χρηματοπιστωτικές κυρώσεις.
Ρωσικό Χρέος και Κινεζικό Γουάν
Μετά το «κρατικό πιστωτικό γεγονός» του 1998, που πυροδοτήθηκε από την Δύση, η ρωσική οικονομική πολιτική υπήρξε προσεκτική μέχρι υπερβολής. Το μέγεθος του ρωσικού κρατικού χρέους είναι το μικρότερο οποιασδήποτε μεγάλης βιομηχανικής χώρας, μόλις 10,6% του ΑΕΠ για το τρέχον έτος. Αυτό έδωσε στη Ρωσία την δυνατότητα να αντιμετωπίσει τον αμερικανικό πόλεμο των οικονομικών κυρώσεων από το 2014 και να στραφεί αλλού για την οικονομική της σταθερότητα. Αυτό το «αλλού» αναφέρεται όλο και περισσότερο στην Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
Τώρα το ρωσικό υπουργείο των Οικονομικών ετοιμάζει την πρώτη πώληση κρατικών ομολόγων σε κινεζικό νόμισμα, Γουάν. Το σύνολο της προσφοράς, για μια δοκιμή της αγοράς, θα είναι 6 δις. Γουάν, η κάτι λιγότερο του 1 δις σε δολάρια. Η πώληση οργανώνεται από την κρατική ρωσική τράπεζα Russian Gazprombank, την Bank of China Ltd και την μεγαλύτερη κρατική τράπεζα της Κίνας Industrial & Commercial Bank of China. Η κίνηση επιταχύνεται από πληροφορίες ότι το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών μελετά τις πιθανές συνέπειες επέκτασης των οικονομικών κυρώσεων, πέραν των τομέων φυσικού αερίου και ενέργειας, στα ρωσικά κρατικά χρεόγραφα. Το εμπόριο των νέων ομολόγων σε Γουάν θα γίνεται στο χρηματιστήριο της Μόσχας και θα στοχεύει σε Κινέζους επενδυτές όσο και σε άλλους ξένους και Ρώσους, με ελκυστικά επιτόκια.
Οι Δυτικές κυρώσεις ή απειλές κυρώσεων αναγκάζουν την Ρωσία και την Κίνα σε περισσότερο στρατηγική συνεργασία σ΄αυτό που εξελίσσεται σε μαγιά μιας γνήσιας εναλλακτικής από το σύστημα δολαρίου. Η προσφορά των ρωσικών ομολόγων Γουάν θα δώσει επίσης μιαν ισχυρή ώθηση στην επιθυμία της Κίνας να καταστήσει το Γουάν ένα αποδεκτό διεθνές νόμισμα.
Κινεζικό Πετρο-Γουάν
Η προετοιμασία ρωσικών ομολόγων Γουάν τρέχει παράληλα με μιαν άλλη μείζονα εξέλιξη προς μια ευρύτερη διεθνή αποδοχή του Γουάν αντί του αμερικανικού δολαρίου. Στις 13 Δεκεμβρίου Κινέζοι ρυθμιστές συμπλήρωσαν τις τελικές δοκιμές εν όψει της προσφοράς τίτλων αγοράς πετρελαίου αξίας ορισμένης όχι σε δολάρια, όπως ως σήμερα, αλλά στο κινεζικό νόμισμα Γουάν, που θα είναι διαπραγματεύσιμοι στο χρηματιστήριο της Σαγκάης. Οι συνέπειες είναι δυνητικά ευρείες.
Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη εισαγωγέας πετρελαίου. Ο έλεγχος της αγοράς τίτλων πετρελαίου ήταν ως τώρα αποκλειστικό προνόμιο των χρηματιστηρίων της Νέας Υόρκης, του Λονδίνου και άλλων ανταλλακτηρίων υπό τον έλεγχό τους. Η προβολή του χρηματιστηρίου της Σαγκάης ως μείζονος κέντρου συναλλαγών τίτλων μελλοντικής αγοράς πετρελαίου θα εξασθενήσει σημαντικά την κυρίαρχη θέση του δολαρίου στο πετρελαϊκό εμπόριο.
Από την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970 και την αύξηση κατά 400% της τιμής του πετρελαίου από τις χώρες του OPEC, η Ουάσιγκτον επέβαλε ένα αυστηρό διεθνές καθεστώς υπό το οποίο οι αγοραπωλησίες του πολυτιμότερου αγαθού στον κόσμο, του πετρελαίου, θα γίνονταν μόνο με αμερικανικά δολάρια. Τον Δεκέμβριο του 1974, το αμερικανικό υπουργείο των οικονομικών υπέγραψε μια μυστική συμφωνία με το Νομισματικό Ίδρυμα της Σαουδικής Αραβίας στην Ριάντ, για «την σύναψη ενός νέου δεσμού μέσω της Ομοσπονδιακής Αποθεματικής Τράπεζας της Νέας Υόρκης με την Διεύθυνση Δανείων του Αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών»
Οι Σαουδάραβες συμφώνησαν να επιβάλλουν στον OPEC τον υποχρεωτικό κανόνα της αποκλειστικά σε δολάρια πώλησης του πετρελαίου από όλες τις χώρες μέλη, με αντάλλαγμα από τους Αμερικανούς την πώληση εξοπλισμών υψηλής τεχνολογίας στη Σαουδική Αραβία (έναντι δολαρίων φυσικά) και την εγγύηση αμερικανικής προστασίας από ισραηλινή επίθεση. Ήταν η αρχή αυτού που ο Χένρυ Κίσινγκερ αποκάλεσε ανακύκλωση του πέτρο-δολαρίου. Μέχρι σήμερα, μόνο δυο ηγέτες χωρών εξαγωγής πετρελαίου, ο Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ και ο Ομάρ Καντάφι της Λιβύης προσπάθησαν να αλλάξουν το σύστημα και να πουλήσουν πετρέλαιο σε ευρώ ή σε χρυσά δηνάρια. Τώρα η Κίνα αμφισβητεί το σύστημα του πετροδολαρίου κατά διαφορετικό τρόπο, με το πέτρο-γουάν.
Η διαφορά με την Σαντάμ Χουσεΐν και τον Καντάφι είναι πως πολύ ισχυρότερες τώρα χώρες, η Ρωσία και Ιράν, με την υποστήριξη της Κίνας συνεργάζονται για την παράκαμψη του δολαρίου, αναγκαζόμενες από την αμερικανική πίεση. Και αυτή είναι πολύ ισχυρότερη αμφισβήτηση του δολαρίου από αυτήν που θα μπορούσαν να θέσουν το Ιράκ και η Λιβύη.
Τα κινεζικά μελλοντικά πετρελαϊκά συμβόλαια σε Γουάν θα δώσουν στους εμπορικούς εταίρους της Κίνας την δυνατότητα να πληρώνουν σε χρυσό ή να ανταλλάσουν τα Γουάν τους σε χρυσό και να μην είναι αναγκασμένοι να συσσωρεύουν κινεζικό χαρτονόμισμα ή να το μετατρέπουν σε αμερικανικά δολάρια. Εξαγωγείς πετρελαίου, όπως η Ρωσία, το Ιράν, ή η Βενεζουέλα –όλες στόχοι αμερικανικών κυρώσεων- μπορούν να τις αποφεύγουν τώρα, αποφεύγοντας πωλήσεις πετρελαίου σε δολάρια. Τον Σεπτέμβριο η Βενεζουέλα απάντησε στις αμερικανικές κυρώσεις με εντολή στην κρατική εταιρεία πετρελαίου και στους εξαγωγείς να συνάπτουν τα συμβόλαια σε ευρώ και να πάψουν στο εξής να εισπράττουν ή να πληρώνουν σε δολάρια.
Χρυσός αντί πετρελαίου;
Το Διεθνές Ενεργειακό Χρηματιστήριο της Σαγκάης θα αρχίσει σύντομα την προσφορά τίτλων αγοράς αργού πετρελαίου σε Γουάν. Θα τελειοποιήσει και στερεώσει την διαδικασία πώλησης ρωσικού πετρελαίου στην Κίνα με Γουάν, την οποία η Ρωσία άρχισε μετά τις κυρώσεις του 2014. Αυτό θα διευκολύνει και άλλους παραγωγούς πετρελαίου στο κόσμο να πουλήσουν το προϊόν τους σε Γουάν αντί δολαρίων. Οι τίτλοι μελλοντικής αγοράς αργού πετρελαίου σε Γουάν θα είναι οι πρώτοι τίτλοι δικαιώματος επί εμπράγματου αγαθού προσφερόμενοι σε ξένα επενδυτικά κεφάλαια, εμπορικούς οίκους και εταιρείες πετρελαίων. Η παράκαμψη του δολαριακού εμπορίου θα ασφαλίζει εξαγωγείς πετρελαίου, όπως το Ιράν, η Ρωσία και η Βενεζουέλα από την απειλή των κυρώσεων.
Για να καταστήσει ελκυστικότερη την προσφορά, η Κίνα συνέδεσε το συμβόλαιο τίτλων μελλοντικής αγοράς πετρελαίου με την επιλογή μετατροπής τους σε χρυσό, στα ανταλλακτήρια χρυσού της Σαγκάης και του Χονγκ Κόνγκ. Κατά τον Wang Zhimin, διευθυντή του Κέντρου Διεθνοποίησης και Εκσυγχρονισμού στο Κινεζικό Ινστιτούτο Εξωτερικής Οικονομίας και Εμπορίου, η δυνατότητα μετατροπής των τίτλων αγοράς πετρελαίου Γουάν σε χρυσό θα εξασφαλίσει πλεονεκτική θέση στους κινεζικούς τίτλους έναντι των αντίστοιχων για πετρέλαιο Μπρεντ ή του Δυτικού Τέξας.
Ενδιάμεσοι σταθμοί.
Τώρα η Ρωσία ή το Ιράν ή άλλοι παραγωγοί μπορούν να πουλούν πετρέλαιο στην Κίνα εισπράττοντας Γουάν ή Ρούβλια, εντελώς παρακάμπτοντας το δολάριο. Η αλλαγή θα γίνει στις προσεχείς εβδομάδες, με την επίσημη εκκίνηση της προσφοράς των τίτλων μελλοντικής ιδιοκτησίας πετρελαίου σε Γουάν. Επιπλέον, τον περασμένο Οκτώβριο, οι Κίνα και Ρωσία εγκαινίασαν το λεγόμενο «Πληρωμή αντί Πληρωμής» σύστημα συναλλαγών με Γουάν και Ρούβλια, που θα μειώσει τους κινδύνους διακανονισμού στο εμπόριο πετρελαίου και άλλων αγαθών.
Ήδη αναφέρεται ότι οι ρωσικές πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Κίνα πραγματοποιούνται σε ρούβλια και γουάν. Και μετά την ανόητη προσπάθεια των ΗΠΑ να απομονώσουν το Κατάρ στον Περσικό Κόλπο, το Κατάρ, ένας σημαντικός προμηθευτής της Κίνας σε υγραέριο, μετάλλαξε το τιμολόγιό του σε γουάν. Και στην Σαουδική Αραβία εντείνεται η πίεση ώστε σε κάποια φάση να διαρρήξει τη συμφωνία της του 1974 με τις ΗΠΑ και να πουλά το πετρέλαιό της στην Κίνα αμειβόμενη με το κινεζικό νόμισμα.
Το Ιράν προς ένταξη στην Ε.Ο.Ε.
Ένα νέο στοιχείο ετοιμάζεται να προστεθεί στην διευρυνόμενη συνεργασία στην περιοχή της Ευρασίας πέριξ της Ρωσίας και της Κίνας, συγκεκριμένα το Ιράν. Δήλωση του Behrouz Hassanolfat, εκπροσώπου του Ιρανικού Οργανισμού Προαγωγής του Εμπορίου, από τον Φεβρουάριο 2018 το Ιράν θα γίνει μέλος της ρωσικής Ευρασιατικής Οικονομικής ΄Ενωσης (ΕΟΕ). Σήμερα, η ΕΟΕ, που ιδρύθηκε το 2015, περιλαμβάνει τη Ρωσία, το Καζακστάν, την Λευκορωσία, την Αρμενία και το Κιργιστάν, σε μια ευρεία ζώνη ελεύθερης διακίνησης αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργαζομένων μεταξύ των χωρών-μελών της. Η ΕΟΕ είναι σήμερα μια αγορά 183 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η προσθήκη του Ιράν, με τους περισσότερους των 80 εκατομμυρίων πολιτών του, θα δώσει μιαν μεγάλη ώθηση στις οικονομίες της ΕΟΕ και στην οικονομική σημασία της, δημιουργώντας μιαν κοινή αγορά 263 εκατομμυρίων και πλέον, με επιδέξια εργατική δύναμη, μηχανικούς, επιστήμονες και βιομηχανική γνώση και πείρα (know–how).
Το Ιράν έχει ήδη ανακοινώσει, κατόπιν των κλιμακούμενων απειλών της Ουάσιγκτον, ότι θέλει να διαθέτει το πετρέλαιό του σε νομίσματα εκτός του δολαρίου. Η ένταξη στη ΕΟΕ θα του παρείχε την λύση. Υπό τις συνεχείς ισχυρές αμερικανικές πιέσεις Ρωσία και Κίνα ωθούνται επίσης σε συνεχώς στενότερη συνεργασία και με το Ιράν.Γενικότερα, όσο επιτείνεται η πίεση από την Δύση, τα ΄Εθνη της Ευρασίας εφευρίσκουν τρόπους για την ανάπτυξη των οικονομιών τους σε πείσμα των αμερικανικών κυρώσεων. Τελικά είναι πιθανό αυτές οι κυρώσεις μελλοντικά να κριθούν ως μια από τις πιο ανόητες μεθόδους που σκέφτηκε η Ουάσιγκτον για να κυριαρχήσει στην Ευρασία.
