Μοιάζει με παιχνίδι κατανομής ρόλων. “Καλός” είναι ο Κινέζος ηγέτης, Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος την εβδομάδα αυτή, με τη σύντομη αλλά περιεκτική ομιλία του στο Boao Forum, το επιλεγόμενο και “Νταβός της Ασίας” εμφανίστηκε για άλλη μία φορά ως ο κατεξοχήν θιασώτης της συμπεριληπτικής παγκοσμιοποίησης. Τον ρόλο του “κακού”, πάλι, ανέλαβε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος στην ετήσια ομιλία του ενώπιον των δύο σωμάτων του ρωσικού κοινοβουλίου, προειδοποίησε ότι “θα μετανιώσουν όπως δεν μετάνιωσαν ποτέ”, με την “ταχεία και ασύμμετρη” ρωσική απάντηση, όσοι παραβιάσουν τις “κόκκινες γραμμές” που κάθε φορά θα θέτει η Μόσχα. Και για να μην υπάρχει αμφιβολία, ως αποδέκτης των προειδοποιήσεών του κατονομάστηκε η “συλλογική Δύση”.
Ωστόσο, ούτε τα “ανοίγματα” του Σι Τζινπίνγκ ήρθαν ασυνόδευτα από αντίστοιχες υπονοούμενες προειδοποιήσεις, ούτε τα αυστηρά μηνύματα του Πούτιν στερούνταν υποκρυπτόμενων “προσφορών”. Και πάντως, οι ηγέτες των δύο αναδυόμενων ευρασιατικών δυνάμεων κινούνται ολοένα και περισσότερο συντονισμένα, σε μία στρατηγική σύμπραξη η οποία θα φαινόταν πριν από λίγα χρόνια αδιανόητη – αν δεν είχε παρεμβληθεί ο νέος ψυχρός πόλεμος και η αδυναμία της Ουάσινγκτον είτε υπό τον Τραμπ είτε υπό τον Μπάιντεν να επιλέξει ποιον από τους ανταγωνιστές της επιθυμεί να προσεταιριστεί και ποιον να απομονώσει, με αποτέλεσμα να ρίξει τον ένα βαθιά στην αγκαλιά του άλλου.
Αμερικανικό “ζιγκ-ζαγκ”
Ο ίδιος ο ένοικος του Λευκού Οίκου δεν βοηθά να ξεκαθαρίσει η κατάσταση, καθώς οι εκ πρώτης όψεως αλλοπρόσαλλες κινήσεις του το τελευταίο διάστημα, προφανώς αποβλέπουν στο να συσκοτίσουν τις πραγματικές του προθέσεις και να δοκιμάσουν τις αντοχές των ανταγωνιστών.
Αρκεί να αναλογιστούμε ότι μία από τις πρώτες αποφάσεις του όταν ήρθε στην εξουσία ήταν η πενταετής παράταση της επαπειλούμενης με εκπνοή συμφωνίας New Start με τη Ρωσία για τον έλεγχο των πυρηνικών εξοπλισμών. Όμως η επιλογή αυτή (σύμφωνη με την καταγεγραμμένη κατά τη μακρά πολιτική διαδρομή του Μπάιντεν άποψή του ότι η στρατηγική σταθερότητα και η διατήρηση διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων αποτελεί προτεραιότητα) έμοιαζε να ακυρώνεται όταν ο ένοικος του Λευκού Οίκου χαρακτήρισε τον Ρώσο ομόλογό του “δολοφόνο χωρίς ψυχή”, χρησιμοποιώντας γλώσσα που δεν συνηθίζεται παρά μόνο μεταξύ εμπολέμων.
Και όμως: μόλις τρεις εβδομάδες μετά, στις 13 Απριλίου, ο Τζο Μπάιντεν πήρε την πρωτοβουλία τηλεφωνικής συνομιλίας με τον Πούτιν, τον οποίο προσκάλεσε στη (διαδικτυακή) σύνοδο κορυφής για το κλίμα που διοργάνωσε χθες και προχθές, ενώ κατέθεσε και την ιδέα μία διμερούς συνάντησης κορυφής σε κάποια τρίτη χώρα. Δύο μέρες μετά, λυγίζοντας το ραβδί προς την άλλη μεριά, υπέγραψε νέες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, με στόχο την αποδυνάμωση του νομίσματός της, ενώ απελάθηκαν 10 Ρώσοι διπλωμάτες από την αμερικανική επικράτεια. Η Ρωσία απάντησε με απελάσεις, ένταξη οκτώ Αμερικανών αξιωματούχων σε λίστα κυρώσεων και αυστηρό περιορισμό της δυνατότητας των διπλωματών των ΗΠΑ να κινούνται ελεύθερα στη Ρωσία και να απασχολούν εγχώριο προσωπικό.
Αλλά οι εκπλήξεις δεν είχαν τελειώσει: εντός ολίγων ωρών ο Τζο Μπάιντεν σε εμφάνισή του προς τους δημοσιογράφους απηύθυνε συμφιλιωτικό μήνυμα προς τη Ρωσία, τονίζοντας ότι είναι η ώρα της αποκλιμάκωσης, και της διαμόρφωσης μιας σταθερής προβλέψιμης σχέσης.
Όλα αυτά εν μέσω της έντασης που τροφοδότησαν οι διακηρύξεις της Ουκρανίας ότι θα προβεί σε ανακατάληψη της προσαρτηθείσας Κριμαίας και του αποσχισθέντος Ντονμπάς, οι δηλώσεις στήριξης από το ΝΑΤΟ, η μεγάλη συγκέντρωση ρωσικών δυνάμεων από την άλλη πλευρά των συνόρων, ο προγραμματισμός και κατόπιν η ακύρωση της εισόδου αμερικανικών πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, όπου ήδη η Ρωσία είχε μεταφέρει σκάφη και από τον στόλο της Κασπίας, κ.ο.κ.
Το μήνυμα δεν είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθεί: η Ουάσινγκτον επιδιώκει μια “διαμερισματοποιημένη”, α λα καρτ, σχέση με τη Μόσχα, όπου η συνεργασία σε μείζονα ζητήματα, όπως ο έλεγχος των εξοπλισμών ή το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, θα συνοδεύεται από ελεγχόμενης έντασης αντιπαράθεση σε άλλα μέτωπα.
Απάντηση μέσω Λευκορωσίας
Όμως η απάντηση Πούτιν σκηνοθετήθηκε με ενδιαφέροντα τρόπο. Παραμονές της ετήσιας ομιλίας του η ρωσική FSB και η λευκορωσική KGB από κοινού γνωστοποίησαν την εξάρθρωση ομάδας η οποία από την Μόσχα προετοίμαζε την αποσταθεροποίηση της Λευκορωσίας και τη δολοφονία του προέδρου της Αλεξάντρ Λουκασένκο. Η κατηγορία περί “δολοφόνου” είχε αντιστραφεί, το εγχώριο ακροατήριο είχε τεθεί σε συναγερμό και η “κόκκινη γραμμή” ως προς τη μη επανάληψη του ουκρανικού προηγουμένου στην Λευκορωσία είχε χαραχτεί.
Ότι αμέσως μετά οι αρχές της Τσεχικής Δημοκρατίας προχώρησαν σε απέλαση Ρώσων διπλωματών, αποδίδοντας σε δύο Ρώσους πράκτορες τον εμπρησμό το 2014 αποθήκης οπλισμού που τροφοδοτούσε την Ουκρανία, θα πρέπει να θεωρηθεί επικοινωνιακή αντεπίθεση.
“Δεν θέλουμε να κάψουμε τις γέφυρες” τόνισε ο Πούτιν, προτού ακριβώς εκφωνήσει τις βαρύτερες προειδοποιήσεις του. Ενδεχομένως να μιλούσε κυριολεκτικά: η γέφυρα των Στενών του Κερτς που ενώνει την ηπειρωτική Ρωσία με την προσαρτηθείσα Κριμαία αποτελεί προφανή στόχο τυχόν ουκρανικής αντεπίθεσης. Όμως η “γέφυρα” που κυρίως έχει κατά νου ο Ρώσος πρόεδρος αφορά κυρίως το (υπό δυτικό έλεγχο) διεθνές σύστημα πληρωμών Swift, από το οποίο η Ουκρανία ζητά ήδη τον αποκλεισμό της Ρωσίας, όπως έχει συμβεί και με το Ιράν. Μια τέτοια κίνηση πραγματικά θα αποτελούσε “κήρυξη πολέμου”.
Με το βλέμμα στην επαπειλούμενη “αποσύνδεση”
Τις δικές του “γέφυρες” υπερασπίστηκε και ο Σι Τζινπίνγκ με την ομιλία του στο εικοστό κατά σειρά Φόρουμ για την Ασία που φιλοξένησε το θέρετρο Μποάο της νότιας Κίνας. “Ο κόσμος χρειάζεται δικαιοσύνη και όχι ηγεμονία” ήταν η φράση-κλειδί της ομιλίας του Σι, ο οποίος, όσο και αν απέφυγε τις ονομαστικές αναφορές, είχε πάντα κατά νου τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη μόνη δύναμη στον κόσμο στην οποία μπορούν να προσαφθούν φιλοδοξίες να ηγεμονεύσουν παγκοσμίως. Μεταξύ άλλων ο Κινέζος ηγέτης τόνισε: “Η παγκόσμια διακυβέρνηση θα πρέπει να αντανακλά το εξελισσόμενο πολιτικό και οικονομικό τοπίο του κόσμου, να συμβαδίζει με την ιστορική τάση προς την ειρήνη, την ανάπτυξης και την συνεργασία win-win, καθώς και να ανταποκρίνεται στις πρακτικές ανάγκες αντιμετώπισης των παγκόσμιων προκλήσεων”.
Με άλλα λόγια, απέναντι στην προσπάθεια της Ουάσινγκτον να απομονώσει πολιτικο-ιδεολογικά το κινεζικό καθεστώς, οικοδομώντας ένα “μέτωπο των δημοκρατιών” απέναντι στους ευρασιατικούς “αυταρχισμούς”, ο Σι Τζινπίνγκ εμφανίζει την χώρα του ως τον πραγματικό θιασώτη της οικουμενικότητας, που καταπολεμά τα “τείχη” είτε στο επίπεδο των αξιών (αλλά υπό την αίρεση πάντα του σεβασμού των “πολιτισμικών ιδιομορφιών”) είτε στο επίπεδο των συναλλαγών – εξ ού και οι επικριτικές αναφορές του στον “προστατευτισμό” και την επιδιωκόμενη από κάποιους οικονομική “αποσύνδεση” (decoupling) Δύσης και Ανατολής.
