Το διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Ερευνών, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο συνέταξε την ετήσια έκθεση, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι, η Τουρκία έχει αμβλύνει τις σκληρές πολιτικές της στην περιοχή λόγω των οικονομικών της αναγκών.
Το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικής Έρευνας (IISS) που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα σκέψης στον κόσμο, δημοσίευσε την έκθεσή του με τίτλο «Turbulence in the Eastern Mediterranean: Geopolitics, Security and Energy Dynamics».
«Πόσο μεγάλες είναι οι δυνατότητες διακρατικής σύγκρουσης στην περιοχή;
Ποιες είναι οι φιλοδοξίες, οι ανησυχίες και οι δυνατότητες των διαφόρων τοπικών παραγόντων;
Μπορεί η ενέργεια να δώσει βάση για συνεργασία ή, αντίθετα, να γίνει αιτία πολέμου;
Μπορούν οι περιφερειακές ομάδες να γίνουν αρχιτεκτονική ασφάλειας;
Η έκθεση αναζητά απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα.
Η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου χαρακτηρίστηκε ως εξής: “Η περιοχή γνώρισε την εμφάνιση δύο ρεβιζιονιστικών παγκόσμιων μεσαίων δυνάμεων όπως είναι η Τουρκία και το Ιράν.
Την ίδια στιγμή, πεδίο δοκιμών για παγκόσμια ειρήνη είναι η αναζωπύρωση των ρωσικών κινήσεων και η σύγκρουση στην Ουκρανία.
Η ίδια περιοχή είναι αποδέκτης των επενδύσεων υποδομής της Κίνας μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI)· ενώ είναι μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από πολιτικά κενά και κενά ασφαλείας μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή.
Στην ίδια ευρύτερη περιοχή, οι αραβικές χώρες του Κόλπου προβάλλουν τη δύναμή τους στην προσπάθειά τους για παγκόσμια επιρροή.
Μια πιθανή αλλά αμφιλεγόμενη και προσωρινή πορεία προς νέους, ανταγωνιστικούς διηπειρωτικούς ενεργειακούς και γεωοικονομικούς διαδρόμους, θα οδηγούσε σε περιφερειακή σύγκρουση που θα γίνονταν αυτόματα παγκόσμια.
Το επίκεντρο της έκθεσης του βρετανικού Ινστιτούτου ήταν η Τουρκία.
«Είναι απίθανο η Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο, αλλά η άμεση προσάρτηση της μη αναγνωρισμένης “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου” είναι πιθανή, αν και χαμηλή».
«Η επανάληψη της έντασης και της αναμέτρησης μεταξύ της Τουρκίας από τη μια και της Κύπρου και της Ελλάδας από την άλλη, πιθανώς με τη συμμετοχή της Γαλλίας, παραμένει μια πιθανότητα που κρέμεται πάνω από την τρέχουσα εύθραυστη ύφεση».
Η έκθεση συνέχισε ως εξής: «Αν και η Τουρκία έχει αμβλύνει τις σκληρές πολιτικές της στην περιοχή λόγω οικονομικών επιταγών, ο στρατηγικός προσανατολισμός της χώρας βρίσκεται επί του παρόντος σε αντίθεση με πολλούς από τους φαινομενικούς συμμάχους της.
Χάρη στη γεωγραφική της θέση, το μέγεθος, τη στρατιωτική ισχύ και τις επιθετικές πολιτικές της, η Τουρκία έχει γίνει η μόνη χώρα στην περιοχή που κατάφερε να διαμορφώσει το άμεσο περιβάλλον της προβάλλοντας ισχύ στη Συρία και τη Λιβύη.
Ωστόσο, η οικονομική κρίση και οι προβληματικές σχέσεις της με άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και με τους σημαντικότερους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, την εμποδίζουν να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή.
Εξουσιοδοτημένος από την επανεκλογή του, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει βάλει στόχο να οικοδομήσει μια κληρονομιά ίση με αυτή του Μουσταφά Κεμάλ, του ιδρυτή της Δημοκρατίας της Τουρκίας.
Αυτή η κατάσταση ενέχει τη δυνατότητα για ανανεωμένες εντάσεις στη θάλασσα με την Ελλάδα και την Κύπρο και την εκ νέου ανάφλεξη των εντάσεων με περιφερειακές δυνάμεις όπως το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου.
Ωστόσο, η περιφερειακή αντίσταση και οι οικονομικές ανάγκες μετριάζουν τη μαξιμαλιστική θαλάσσια στάση της τουρκικής “Γαλάζιας Πατρίδας”, οδηγώντας σε απόψυξη των περιφερειακών σχέσεων.
«Η επιδίωξη των συμφερόντων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο εξαρτάται επίσης από πολλά άλλα συμφέροντα και σχέσεις, ιδιαίτερα τις ασταθείς σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον περίπλοκο ανταγωνισμό της με τη Ρωσία».
Στην ενότητα «Εξωτερικές δυνάμεις» της έκθεσης, τονίστηκε η σημασία του ΝΑΤΟ για τη μείωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και την καταστολή των δραστηριοτήτων της Τουρκίας που απορρέουν από τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ο κεντρικός εμπορικός και οικονομικός εταίρος της περιοχής, αλλά λόγω «της εισδοχής της Κύπρου στην ΕΕ το 2004, της παράτασης της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ και της αντίληψης της Τουρκίας, υπάρχει μια αντιτουρκική προκατάληψη στην Ε.Ε.”
Η έκθεση σημείωσε ότι η διπλωματική ισχύς της ΕΕ είναι αδύναμη και “το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζεται πιο θετικά”.
«Παρά τις περιόδους υψηλής έντασης μεταξύ Γαλλίας, Ελλάδας και Τουρκίας το 2020, το ΝΑΤΟ παρέχει μέσα ελέγχου της ασφαλείας στην περιοχή, μέσω τακτικών στρατιωτικών ασκήσεων και διατηρεί ουσιαστικές συνδέσεις», ανέφερε η έκθεση.
Ωστόσο, προτάθηκε στην Τουρκία να βελτιώσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και να αναθεωρήσει τη φιλία της με τη Ρωσία προκειμένου να προστατεύσει τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το τελευταίο μέρος της έκθεσης περιλάμβανε προβλέψεις για τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Τα αξιοσημείωτα μέρη των αξιολογήσεων ήταν τα εξής:
ΤΟΥΡΚΙΑ: Ενώ η Τουρκία και η Ελλάδα χρησιμοποιούν νομικό επιχειρήματα ως μέρος του διπλωματικού τους οπλοστασίου, τα υπάρχοντα διεθνή νομικά πλαίσια παραμένουν ανεπαρκή για την επίλυση θαλάσσιων διαφορών.
Το διεθνές δίκαιο για τα θαλάσσια σύνορα που συντάχθηκε και εφαρμόζεται μέσω πολυμερών οργανισμών και ιδιαίτερα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) έχει αποδειχθεί ανεπαρκές για την επίλυση διαφορών για τα θαλάσσια σύνορα στην Ανατολική Μεσόγειο.
ΚΥΠΡΟΣ: Η Κύπρος ενσωματώνεται στα δίκτυα της Ανατολικής Μεσογείου που συνδέουν τους περιφερειακούς αντιπάλους της Τουρκίας. Η αλλαγή στη στρατηγική της στάση από έναν εσωστρεφή παράγοντα σε έναν εξωστρεφή παράγοντα τα τελευταία πέντε χρόνια σημαίνει μια προσπάθεια να αποκτήσει στρατηγικό βάθος για να αντισταθμίσει την έλλειψη επίσημων συμμαχιών.
Η Λευκωσία εστιάζει στη βελτίωση των σχέσεών της με τις Ηνωμένες Πολιτείες καθώς και στην παραδοσιακή της προστάτιδα την Ελλάδα, στη μείωση των σχέσεών της με τη Ρωσία και στην ενίσχυση των σχέσεών της με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, καθώς ενώ επενδύει στις σχέσεις της με τις χώρες του Κόλπου.
ΑΙΓΥΠΤΟΣ: Η επιθυμία της Αιγύπτου να ασκήσει επιρροή στην εξωτερική πολιτική περιορίζεται από τις διαρθρωτικές της αδυναμίες. Η Αίγυπτος στοχεύει να εδραιώσει την περιφερειακή της ηγεσία, να περικυκλώσει την Τουρκία και να εξασφαλίσει τα χερσαία σύνορά της. Το διπλωματικό περιθώριο ελιγμών της Αιγύπτου περιορίζεται από την εξάρτησή της από την ξένη υποστήριξη, την περιορισμένη προβολή ισχύος και τα εγχώρια οικονομικά δεινά.
ΙΣΡΑΗΛ: Το Ισραήλ επιδίωξε την περιφερειακή ασφάλεια και την ενεργειακή ολοκλήρωση, αλλά η τελική του προτεραιότητα παραμένει η εθνική άμυνα. Η εθνική ασφάλεια εξακολουθεί να κυριαρχεί σε όλες τις πτυχές της ισραηλινής πολιτείας. Η ασφάλεια και το ψυχολογικό σοκ της επίθεσης του Οκτωβρίου είναι πιθανό να διαμορφώσουν τη στρατηγική τα επόμενα χρόνια. Η πιθανότητα να συνεχιστεί η σύγκρουση είναι πολύ αυξημένη και είναι πιθανό να μεταμορφώσει την ισραηλινή κοινωνία και την άποψή της για το άμεσο περιβάλλον της.
ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: Η πιθανότητα μιας δίκαιης λύσης στο παλαιστινιακό ζήτημα είναι χαμηλή και αυτό τροφοδοτεί τον κίνδυνο περιφερειακού πολέμου. Ελλείψει σημαντικής ανανέωσης των διπλωματικών προσπαθειών των ΗΠΑ, η μόνη πιθανότητα βελτίωσης, όσο μικρή κι αν είναι, εξαρτάται από το αν η ομαλοποίηση της σχέσης Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ θα αποφέρει σημαντικά οφέλη για την Παλαιστινιακή Αρχή.
ΛΙΒΥΗ: Ο εσωτερικός ανταγωνισμός για την εξουσία, τη γη και τους πόρους στη Λιβύη εγγυάται τη μόνιμη ξένη επέμβαση στις εσωτερικές της υποθέσεις. Εκτός από την Τουρκία, η Ρωσία και η Αίγυπτος έχουν αναδειχθεί ως οι ξένοι παίκτες με τη μεγαλύτερη επιρροή. Η στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης του 2019-20 και ο καθορισμός των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης το 2019 δημιούργησαν μια διαρκή σύνδεση μεταξύ της λιβυκής κρίσης και των διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτό είναι το σκηνικό που υπάρχει στην περιοχή μας και οφείλουμε να το λάβουμε σοβαρά υπόψιν.
