Ειδικότερα, σύμφωνα με τον γνωστό πανεπιστημιακό, μόλις πριν από λίγα χρόνια, η Δυτική Ευρώπη έμοιαζε με φρούριο σταθερότητας.
Με ισχυρή οικονομία, σταθερά κοινωνικά συστήματα και το μεγαλόπνοο έργο της «ευρωπαϊκής ενοποίησης», έδινε την εντύπωση μιας πολιτείας απρόσβλητης από μεγάλες γεωπολιτικές αναταράξεις.
Σήμερα, ωστόσο, αποτελεί αστείρευτη πηγή παράξενων ειδήσεων και σύγχυσης.
Παρακολουθούμε ατελείωτες συζητήσεις για αποστολή «ευρωπαϊκών ειρηνευτικών αποστολών» στην Ουκρανία, δράματα για τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γαλλία ή προεκλογικές καταιγίδες σε φλιτζάνι τσαγιού στη Γερμανία.
Γίνονται προσπάθειες ανάμειξης στη Μέση Ανατολή και, πάνω απ’ όλα, ένας κατακλυσμός ανεύθυνων, συχνά χωρίς νόημα δηλώσεων από δυτικοευρωπαίους πολιτικούς.
Για τους εξωτερικούς παρατηρητές, αυτές οι εξελίξεις προκαλούν αμηχανία μαζί και με ανησυχία.
Στη Ρωσία, η εμφανής παρακμή της δυτικής πλευράς αντιμετωπίζεται με καχυποψία, αλλά και με μια αίσθηση θλίψης.
Για αιώνες, η Δυτική Ευρώπη υπήρξε τόσο υπαρξιακή απειλή όσο και πηγή έμπνευσης για τη Ρωσία.
Ο Πέτρος ο Μέγας φημίζεται για τις μεταρρυθμίσεις που εφήρμοσε, εμπνευσμένος από τις ιδέες και τον πολιτισμό της Ευρώπης.
Τον 20ό αιώνα, η Σοβιετική Ένωση, παρά τις μεγάλες θυσίες, εξασφάλισε τη νίκη κατά της ναζιστικής Γερμανίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Και για πολλούς Ρώσους, η Δυτική Ευρώπη υπήρξε για καιρό «Παράδεισος», προσφέροντας ανακούφιση από τις σκληρές πραγματικότητες της πατρίδας τους.
Όμως, μια Δυτική Ευρώπη που είναι οικονομικά ασταθής, πολιτικά χαοτική και πνευματικά στάσιμη δεν μπορεί πλέον να εμπνέει μεταρρυθμίσεις ή φθόνο.
Δεν είναι πλέον ένας τόπος που η Ρωσία μπορεί να κοιτάξει ως γείτονα άξιο μίμησης ή ακόμη και φόβου.
Πώς βλέπει ο υπόλοιπος κόσμος την «Ευρώπη»
Σύμφωνα με τον Bordachev, για το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, τα προβλήματα της Δυτικής Ευρώπης προκαλούν μόνο περιέργεια.
Μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ινδία είναι πρόθυμες να εμπορεύονται με διάφορες χώρες της και να επωφελούνται από την τεχνολογία και τις επενδύσεις της.
Όμως, αν η Δυτική Ευρώπη εξαφανιζόταν από τη διεθνή σκηνή αύριο, δεν θα διατάρασσε τα σχέδιά τους για το μέλλον.
Αυτά τα έθνη είναι τεράστιοι πολιτισμοί από μόνα τους, ιστορικά διαμορφωμένοι πολύ περισσότερο από εσωτερικές δυναμικές παρά από ευρωπαϊκή επιρροή.
Την ίδια στιγμή, αφρικανικά και αραβικά έθνη εξακολουθούν να βλέπουν τη Δυτική Ευρώπη μέσα από το πρίσμα της αποικιοκρατίας.
Για αυτά, η παρακμή της έχει μόνο υλικό ενδιαφέρον.
Η Τουρκία βλέπει τις ευρωπαϊκές χώρες ως θηράματα, γηρασμένους και αποδυναμωμένους αντιπάλους.
Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ένας υποτιθέμενος σύμμαχος, προσεγγίζουν τις κρίσεις της ηπείρου με μια επιχειρηματική αποστασιοποίηση, εστιάζοντας αποκλειστικά στο πώς να μεγιστοποιήσουν τα δικά τους συμφέροντα εις βάρος της Ευρώπης.
Γιατί συμβαίνει αυτό στην Ευρώπη;
Είναι εύκολο να αποδώσει κανείς τη παράξενη συμπεριφορά της Δυτικής Ευρώπης στην παρακμή των ελίτ της.
Μετά από δεκαετίες υπό την προστασία των Ηνωμένων Πολιτειών, οι ηγέτες της έχουν χάσει την ικανότητα να σκέφτονται κριτικά ή στρατηγικά.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου τους επέτρεψε να κυβερνούν χωρίς ανταγωνισμό, γεγονός που οδήγησε σε εφησυχασμό και μετριότητα.
Πολλοί από τους πιο ικανούς ανθρώπους στράφηκαν στον επιχειρηματικό κόσμο, αφήνοντας την πολιτική σε λιγότερο ικανούς.
Ως αποτέλεσμα, οι υπεύθυνοι χάραξης εξωτερικής πολιτικής της Δυτικής Ευρώπης μοιάζουν πλέον με επαρχιακούς γραφειοκράτες, αποκομμένους από τις παγκόσμιες πραγματικότητες.
Η διεύρυνση της ΕΕ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η οποία ενσωμάτωσε αρκετές μικρές πρώην ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, επιδείνωσε το πρόβλημα.
Η επαρχιακή τους νοοτροπία συχνά κυριαρχεί στις συζητήσεις, απλοποιώντας πολύπλοκα ζητήματα και ανακατεύοντάς τα με στενόμυαλες, τοπικιστικές ανησυχίες.
Σήμερα, οι πολιτικοί της Δυτικής Ευρώπης έχουν γίνει ειδικοί στο να πείθουν τον κόσμο –και ίσως και τους εαυτούς τους– για την ίδια τους την ανικανότητα.
Ωστόσο, η ρίζα του προβλήματος είναι βαθύτερη. Η Δυτική Ευρώπη παρουσιάζει μια αντίφαση: η πολιτική της ασημαντότητα συγκρούεται με τον ακόμη σημαντικό υλικό πλούτο της και την πνευματική της κληρονομιά.
Για αιώνες, οι χώρες της συσσώρευσαν τεράστιους πόρους και ανέπτυξαν απαράμιλλη πνευματική παράδοση.
Κι όμως, η στρατηγική της αδυναμία καθιστά αυτά τα πλεονεκτήματα άχρηστα.
Ακόμη και το πυρηνικό οπλοστάσιο της Γαλλίας, κάποτε σύμβολο ισχύος, δεν απολαμβάνει πλέον σεβασμό στη διεθνή σκηνή.
Η Γερμανία, η οικονομική δύναμη της ΕΕ, αποτελεί παράδειγμα αυτής της αδυναμίας.
Παρά τον πλούτο της, απέτυχε να μετατρέψει την οικονομική της ισχύ σε πολιτική επιρροή.
Η καταστροφή του αγωγού Nord Stream το 2022 από τις ΗΠΑ συμβολίζει την αδυναμία του μπλοκ να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του ή να ζητήσει ευθύνες από τους εταίρους του.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, που συχνά παρουσιάζεται ως ο πιο δραστήριος παίκτης εξωτερικής πολιτικής της Δυτικής Ευρώπης, λειτουργεί κυρίως υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το Brexit, παρά το δράμα του, δεν άλλαξε σημαντικά αυτή τη δυναμική.
Ένας αιώνας παρακμής
Περισσότερο από 100 χρόνια μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, που διέλυσε τις αυτοκρατορίες της Ευρώπης, η ήπειρος έχει πόρους που δεν μπορεί πια να αξιοποιήσει.
Η πρόσφατη «νίκη» της ΕΕ -η δύσκολη ενσωμάτωση της φτωχής Μολδαβίας- υπογραμμίζει τους περιορισμούς της.
Την ίδια στιγμή, η Γεωργία παραμένει πέρα από την εμβέλεια των Βρυξελλών.
Ακόμη και στα Βαλκάνια, η επιρροή της ΕΕ περιορίζεται σε χώρες που έχουν υποταχθεί στο ΝΑΤΟ και είναι πλήρως περικυκλωμένες από τη γεωπολιτική τάξη η οποία καθοδηγείται από τις ΗΠΑ.
Ίσως το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της σύγχρονης Δυτικής Ευρώπης είναι η έλλειψη αυτοκριτικής.
Ακόμη και η πνευματική ελίτ της ηπείρου φαίνεται να ζει πίσω από έναν τοίχο άρνησης, αποκομμένη από την πραγματικότητα.
Αυτή η στάση επεκτείνεται και στην εσωτερική πολιτική σκηνή, όπου η άνοδος μη παραδοσιακών κομμάτων απορρίπτεται ως αποτέλεσμα «λανθασμένων επιλογών» από τους ψηφοφόρους.
Στην εξωτερική πολιτική, οι ηγέτες της συνεχίζουν να ενεργούν σαν οι απόψεις τους να διαμορφώνουν ακόμη την παγκόσμια πολιτική, παρά τα ξεκάθαρα στοιχεία που δείχνουν το αντίθετο.
Τα κράτη της ΕΕ συνεχίζουν να προχωρούν, αδιάφορα για τη μειούμενη ισχύ τους και το μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον.
Θεωρητικά, μια τέτοια επιμονή μπορεί να φαίνεται αξιέπαινη. Όμως, η παγκόσμια πολιτική δεν είναι ένα «Παιχνίδι με Γυάλινες Χάντρες», όπως θα έλεγε ο Hermann Hesse, και η προσκόλληση σε ξεπερασμένες συμπεριφορές μόνο θα επιταχύνει την παρακμή της Δυτικής Ευρώπης.
Κάποια στιγμή, ακόμη και ο τεράστιος υλικός και πνευματικός της πλούτος δεν θα είναι αρκετός για να τη διατηρήσει.
Τι έπεται;
«Για τη Ρωσία, η πνευματική και ηθική στασιμότητα της Δυτικής Ευρώπης παρουσιάζει προκλήσεις όσο και ερωτήματα.
Ιστορικά, η ΕΕ υπήρξε ένας γείτονας που ενέπνεε μεταρρυθμίσεις και διαμόρφωνε στρατηγικές εξωτερικής πολιτικής.
Αλλά πώς μπορεί κανείς να αλληλεπιδράσει με μια δύναμη σε παρακμή που αρνείται να αναγνωρίσει την πτώση της;
Και αν το μπλοκ δεν αποτελεί πλέον ουσιαστικό συνομιλητή, ποιος θα γίνει ο νέος «ενωτικός άλλος» για τη Ρωσία;
Αυτά είναι ερωτήματα που η Ρωσία πρέπει να απαντήσει καθώς πλοηγείται σε έναν κόσμο όπου η επιρροή της Δυτικής Ευρώπης συνεχίζει να μειώνεται.
Όποια κι αν είναι η απάντηση, είναι σαφές ότι η εποχή της κυριαρχίας της έχει τελειώσει.
Η παρακμή της είναι αδιαμφισβήτητη – ακόμη κι αν οι ίδιοι οι Δυτικοευρωπαίοι αρνούνται να τη δουν» καταλήγει ο διευθυντής του Valdai Club.
