Στην Πενταμερή λαμβάνει μέρος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που θα πραγματοποιηθεί αύριο και μεθαύριο στη Γενεύη, με την προσδοκία ν’ ανοίξει ο δρόμος για την επανέναρξη των συνομιλιών, από εκεί όπου διακόπηκαν το 2017 στο Κραν Μοντανά. Την ίδια στιγμή, η τουρκική πλευρά με σαφήνεια θέτει τη θηλιά γύρω από τον λαιμό της λύσης, αξιώνοντας χωριστή αναγνώριση και ισότιμη κυριαρχία στην πρακτική εφαρμογή των δύο κρατών.
Επιλογές, αδιέξοδο, φιλί ζωής
Μαζί με τον Πρόεδρο θα βρίσκονται στη Γενεύη ο κατοχικός ηγέτης, Ερσίν Τατάρ, ο Γενικός Γραμματέας των Ην. Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, χωρίς να υπάρχει κοινή βάση, επί της οποίας να μπορεί να γίνει διάλογος.
Εφόσον η Τουρκία παραμείνει στις θέσεις της, τότε:
Πρώτο, είτε θα κηρυχθεί αδιέξοδο από τον ΓΓ του ΟΗΕ, μια εξέλιξη την οποία κανείς μάλλον δεν ευνοεί.
Δεύτερο, είτε θα πρέπει να μετακινηθεί η αδύναμη πλευρά, δηλαδή ο Πρόεδρος, προς τις τουρκικές θέσεις, έστω και σιωπηρώς.
Τρίτο, είτε θα κρατήσει ο ΓΓ του ΟΗΕ τη διαδικασία ζωντανή μέσω π.χ. της εισήγησης των ΜΟΕ για ν’ αποδείξουν οι δυο πλευρές τις προθέσεις τους, τόσο στον εαυτό τους όσο και στον ΟΗΕ. Ή να τους παραδώσει ένα νέο πλαίσιο, με σημεία επί τη βάσει των οποίων θα πρέπει να τοποθετηθούν, για να δουν όλοι πώς η διαδικασία θα ήταν δυνατό να προχωρήσει. Ή μια άλλη φόρμουλα – αναπνευστήρα στήριξης της διαδικασίας ώς τον Σεπτέμβριο ή, κατά το ορθότερον, ώς τον Οκτώβριο. Το σκεπτικό και της ελληνοκυπριακής πλευράς και του ΟΗΕ και δη του κ. Ντάουνερ έχει ως εξής: Υπάρχει η δυνατότητα να χάσει τις λεγόμενες «προεδρικές εκλογές» του ψευδοκράτους ο Τατάρ και ν’ αντικατασταθεί από κάποιον «προοδευτικό» και πιο «ευέλικτο» πολιτικό, που θα αναφέρεται σε ομοσπονδία, χωρίς, όμως, να εγκαταλείπει τη διχοτομική διευθέτηση στη βάση των δυο λαών και των άλλων θέσεων της Άγκυρας, από την οποία δεν θα μπορεί εκ των πραγμάτων να απεγκλωβιστεί. Απλώς, μέσα από τις λέξεις και την ομοσπονδία, συνομοσπονδιακού χαρακτήρα, να διευκολυνθεί και ο Πρόεδρος και η τουρκική πλευρά για να προχωρήσει ο ΓΓ του ΟΗΕ στον λεγόμενο τετραγωνισμό του κύκλου.
Πρόεδρος, «Κοινοτάρχες» και οι εγγυήτριες…
Όπως είναι δομημένη η Πενταμερής, εγείρονται τα εξής διαδικαστικά και ουσιαστικά ερωτήματα: 1. Ποιο είναι το νομικό καθεστώς με το οποίο συμμετέχει ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης; Είναι αυτό του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ή εκείνο του αρχηγού και ηγέτη της ελληνοκυπριακής Κοινότητας, που αν συμβαίνει το δεύτερο προκύπτει ένα νέο ερώτημα: Γιατί συμβαίνει αυτός ο υποβιβασμός; Για να υπάρχει ισότιμη νομική και πολιτική σχέση με τον κατοχικό ηγέτη, ο οποίος «εκλέγεται» μέσω μιας διαδικασίας, δηλαδή του ψευδοκράτους, που δεν αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ, αφού υπάρχουν τα σχετικά ψηφίσματα 541 και 550; Υπάρχει ή όχι περιθωριοποίηση των ψηφισμάτων του Σ. Ασφαλείας; Είναι ή όχι με αυτές τις σιωπηρές υποχωρήσεις, που έφτασε το Κυπριακό στα δυο κράτη; 2. Πώς συμμετέχει η Τουρκία στην Πενταμερή; Ως κατακτητής και εισβολέας ή απλώς ως εγγυήτρια δύναμη; Μάλλον το δεύτερο. Είναι αυτό λογικό; Κερδίζει ή όχι η Άγκυρα την έξωθεν καλή μαρτυρία; Δηλαδή θα βρίσκεται στο τραπέζι και ως κατακτητής αλλά και ως εγγυήτρια;
Η βάση της λύσης…
Πέραν τούτων, υπάρχει άλλο ένα ερώτημα: Ποια είναι η βάση του Κυπριακού; Την ψάχνουμε στην Πενταμερή; Πενήντα χρόνια μετά; Από τη μια είναι η προηγούμενη τουρκική θέση για την ομοσπονδία των δυο ισότιμων συνιστώντων κρατών και από την άλλη είναι η νέα θέση της Άγκυρας για ισότιμη κυριαρχία και δύο κράτη. Η Τουρκία, εφόσον κατοχύρωσε την ομοσπονδία όπως την ήθελε στο Κραν Μοντανά, πέρασε στα δύο κράτη και ισχυρίζεται ότι εάν είμαστε ευέλικτοι, θα είναι δυνατό να δεχθεί τι; Αντί των δύο κρατών μια συνομοσπονδία. Έξυπνη κίνηση… Γιατί; Διότι με τα δύο κράτη δεν θα έχει τον έλεγχο που θα έχει στον νότο μέσω της συνομοσπονδίας ή μιας ομοσπονδίας δυο συνιστώντων κρατών με πολιτική ισότητα.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ και ο ρόλος της Βρετανίας
Υπάρχει, βεβαίως, και κάτι άλλο που πρέπει να σημειωθεί. Ο ΓΓ, επί του οποίου πολλά επενδύουμε, είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι διεθνώς αποδυναμωμένος. Είναι απών και από την κρίση της Ουκρανίας και από εκείνην της Μέσης Ανατολής. Πώς μπορεί ένας αποδυναμωμένος ΓΓ του ΟΗΕ να επιβληθεί επί της Τουρκίας του Ερντογάν ή να κατευθυνθεί προς αυτό που ονομάζουμε δίκαιη και βιώσιμη λύση, όταν ο ίδιος ο Πρόεδρος τονίζει πως δεν θα είναι δίκαιη; Και αν δεν είναι δίκαιη πώς θα είναι βιώσιμη; Μόνο εάν υποκλιθούμε στην Τουρκία, η οποία στην Πενταμερή, γιατί να μην έχει τη στήριξη της Βρετανίας; Γιατί το λέμε αυτό; Διότι, τις προάλλες, η Βρετανία κάλεσε την Τουρκία, δηλαδή τον εισβολέα μας, σε διάσκεψη, που είχε ως στόχο: 1) Την αντιμετώπιση της Ρωσίας, που εισέβαλε στην Ουκρανία. Την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων και την αποκατάσταση της εννόμου τάξεως. 2. Την οικοδόμηση συστήματος ασφάλειας στην Ευρώπη. Πώς η Βρετανία θεωρεί την Τουρκία ως εισβολέα όταν με τη στάση της το αντίθετο αποδεικνύει; Εάν την θεωρούσε ως εισβολέα και παραβιάζουσα το διεθνές δίκαιο, πώς την κάλεσε να το υπερασπιστεί;
Το «ξέπλυμα» της Τουρκίας…
Αληθές, όμως, είναι και το εξής: Ότι η Ελλάδα πρώτα και η Λευκωσία εν συνεχεία ξέπλυναν τα αίματα της Τουρκίας από την εισβολή. Αφενός μέσω της ψήφισης του Τούρκου υποψηφίου στη θέση του ΓΓ του ΟΑΣΕ, αφετέρου με τη διπλωματία του καφέ όταν εστάλη η φωτογραφία μεταξύ του θύματος και του θύτη, μαζί με την Ελλάδα να χαριεντίζονται στην Ουγγαρία. Αυτά είναι ενδεικτικά. Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλα: Όπως ήταν η παρουσία του Τούρκου Υπουργού των Εξωτερικών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ερώτηση: Τι να πουν οι Μητσοτάκης και Χριστοδουλίδης στους Βρετανούς για την πρόσκληση Φιντάν στο Λονδίνο, όταν αυτοί τον υποδέχθηκαν αδιαμαρτύρητα στις Βρυξέλλες; Η αλήθεια είναι ότι κάτι ορθώς ψέλλισαν. Όμως, δεν λήφθηκαν υπ’ όψιν.
Προτάσεις απεγκλωβισμού
Είναι πρόδηλον ότι, με την Πενταμερή, ο Πρόεδρος μπαίνει σε ένα τουρκικό ναρκοπέδιο. Το ερώτημα είναι εάν και πώς μπορεί να βγει αλώβητος. Μπορεί; Ναι, μπορεί, όταν θέλει και όταν στηριχθεί σε ακλόνητες νομικές και πολιτικές θέσεις του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου:
Πρώτο, θα πρέπει να ρωτήσει διαδικαστικά και επί της ουσίας εάν αποδέχεται να θέσει η τουρκική πλευρά τις αξιώσεις της περί λύσης δύο κρατών και ισότιμης κυριαρχίας, όταν συγκρούονται με τον Χάρτη του ΟΗΕ, του οποίου είναι θεματοφύλακας και δη με το άρθρο 2, παράγραφος 4. Πρόκειται για το άρθρο που απαγορεύει τη χρήση βίας και όπλων και δεν αναγνωρίζει κράτος ή Αρχή, που προέκυψε από τη βία και τη χρήση των όπλων.
Δεύτερο, θα πρέπει να θέσει ως βάση των συνομιλιών το ψήφισμα 360 του Συμβουλίου Ασφαλείας, που προνοεί τον σεβασμό της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας και την εδαφική της ακεραιότητα, καθώς και την πλήρη αποχώρηση των ξένων στρατών. Τρίτο, θα πρέπει να επικαλεστεί: Α) Τον σεβασμό του Πρωτοκόλλου 10, επί τη βάσει του οποίοι εντάχθηκε ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία στην ΕΕ, με αναστολή του Κεκτημένου στο βόρειο τμήμα λόγω κατοχής. Β) Την εφαρμογή της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, που προνοεί την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία ως βασική της υποχρέωση στο πλαίσιο της ενταξιακής της διαδικασίας. Γ) Την επιστροφή της πόλης της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της κάτω από τους νόμους της Κυπριακής Δημοκρατίας και της ΕΕ ως μοντέλο κοινής συμβίωσης με την προοπτική της εφαρμογής του Κεκτημένου και στον βορρά εφόσον επέλθει η πλήρης αποχώρηση του τουρκικού στρατού και η απελευθέρωση, προκειμένου να επανενσωματωθούν οι Τουρκοκύπριοι στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Τρίτο, θα πρέπει να αξιώσει την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και την κατάργηση των εγγυήσεων, οι οποίες μπορούν ν’ αντικατασταθούν από την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ, όπου ανήκει ανεπίσημα σήμερα, εφόσον όλες οι εγγυήτριες δυνάμεις ανήκουν στη Συμμαχία πλην ημών.
Πρωτοβουλία κινήσεων…
Εάν ο Πρόεδρος προτάξει αυτές τις θέσεις, να αναλάβει πρωτοβουλία κινήσεων και να
αποδράσει από το τουρκικό ναρκοπέδιο χωρίς να κατηγορηθεί ως απορριπτικός, θέτοντας την Τουρκία ενώπιον των ευθυνών της. Διότι δεν μπορεί η Πενταμερής να αποτελέσει τον βατήρα για τη διχοτόμηση ως προηγούμενο στάδιο της πλήρους τουρκοκοποίησης, καθορίζοντας τη βάση της λύσης επί του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου. Αντιθέτως, ο Πρόεδρος κλείνει, τοιουτοτρόπως, την πόρτα στην τουρκική προσδοκία για νέες υποχωρήσεις και δύο κράτη ή συνομοσπονδία. Επικαλούμενος δε ό,τι το Κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο καθορίζουν, ζητά την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και όχι την αναγνώριση του ψευδοκράτους από την Κυπριακή Δημοκρατία, που σημαίνει την αυτοδιάλυσή της. Άρα, ο Πρόεδρος έχει μια κλασική ευκαιρία σε μια «άτυπη» Πενταμερή, να ξεκαθαρίσει τη θέση του και να χαράξει νέα πορεία για τη διάσωση και όχι τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
