Το τελευταίο ναυτικό δόγμα της Ρωσίας είναι φιλόδοξο, είναι όμως και ρεαλιστικό δεδομένης της πρόκλησης αναδιάρθρωσης του στόλου της;
Στο πλαίσιο της Ημέρας του Ναυτικού (στις 31 Ιουλίου), το Κρεμλίνο ανακοίνωσε το νέο ρωσικό ναυτικό δόγμα που ενέκρινε ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Μεσούντος του πολέμου στην Ουκρανία, το νέο αυτό δόγμα εστιάζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, έναντι του προηγούμενου του 2015, στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ναυτικό της χώρας. Παρ’ όλα αυτά, και το νέο ναυτικό δόγμα της Ρωσίας συνεχίζει να εμπεριέχει αρκετά από τα θέματα και τα μειονεκτήματα του προηγούμενου, όπως η αδυναμία να “απαντήσει” στο πώς η Ρωσία θα εκπληρώσει τις φιλοδοξίες στη θάλασσα.
Παγκόσμιος ρόλος;
Το δόγμα καλύπτει όλες τις πτυχές της ρωσικής προσέγγισης για τη θάλασσα, από την ασφάλεια έως την οικονομία και την επιστήμη. Σε σύγκριση με αυτό του 2015, ωστόσο, το αναθεωρημένο δόγμα του 2022 είναι πιο ξεκάθαρο όσον αφορά το ποιες θεωρεί η Μόσχα ως κύριες απειλές για τα ναυτικά της συμφέροντα. Το δόγμα χαρακτηρίζει ως τις κυριότερες προκλήσεις για τη χώρα τις “παγκόσμιες ναυτικές φιλοδοξίες” των ΗΠΑ, τις δραστηριότητες του NATO κοντά στη Ρωσία αλλά και στη θάλασσα, την αυξανόμενη ξένη ναυτική παρουσία στην Αρκτική και τις προσπάθειες αποδυνάμωσης του ρωσικού ελέγχου στον διάδρομο της Βόρειας Θάλασσας.
Όσον αφορά τις περιφερειακές προτεραιότητες της ρωσικής ναυτικής δραστηριότητας, καταγράφεται μια αναδιάταξη σε σύγκριση με το 2015, με τον Ατλαντικό να κατρακυλά από την πρώτη στην τρίτη θέση της λίστας. Πρώτη προτεραιότητα πλέον αποτελεί η Αρκτική, με το δόγμα να υπόσχεται την ενίσχυση της επιχειρησιακής δυνατότητας των στόλου της Αρκτικής και του Ειρηνικού ως απάντηση στις απειλές που εγείρονται στην περιοχή. Αυτή η αλλαγή το μόνο που θα κάνει είναι να ενισχύσει την αντίληψη σε πολλές ξένες πρωτεύουσες ότι ο ανταγωνισμός και οι εντάσεις στην Αρκτική πιθανότατα θα συνεχίσουν να κλιμακώνονται. Δεύτερη προτεραιότητα για τη Ρωσία αποτελεί ο Ειρηνικός, γεγονός που δεν αποτελεί έκπληξη δεδομένου του γεωγραφικού αποτυπώματος της Ρωσίας εκεί αλλά και του αυξανόμενου ενδιαφέροντος της Μόσχας για την εν λόγω περιοχή.
Η νέα ναυτική στρατηγική του Κρεμλίνου δίνει μεγαλύτερη έμφαση όμως και στον Ινδικό Ωκεανό, αν και δεν είναι σαφές τι συνεπάγεται αυτό. Γίνεται επίσης αναφορά σε ρωσική παρουσία στον Περσικό Κόλπο, αλλά και σε “συμμαχίες” και συνεργασίες με την Ινδία, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες. Ωστόσο, παρότι η Ρωσία, και προηγουμένως η Σοβιετική Ένωση, έχουν από παλιά εκφράσει το όραμα μιας σημαντικής ναυτικής παρουσίας στην εν λόγω περιοχή, κάτι τέτοιο δεν έχει υλοποιηθεί ουσιαστικά, ενώ ελάχιστες είναι και οι ενδείξεις ότι κάτι θα μπορούσε να αλλάξει τώρα.
Και φυσικά το νέο δόγμα προβλέπει την ενίσχυση της επιχειρησιακής δυνατότητας του ρωσικού ναυτικού, ειδικά των στόλων της Αρκτικής και του Ειρηνικού, αν και αυτό αποτελεί εδώ και χρόνια στόχο της χώρας. Το αναθεωρημένο ναυτικό δόγμα κάνει επίσης λόγο για αυξημένη ναυπηγική ικανότητα και άλλες βελτιώσεις βασικών υποδομών στην Άπω Ανατολή, αλλά αυτό θα είναι δύσκολο να υλοποιηθεί. Η πρόσφατη ρωσική ναυτική δραστηριότητα στον Ειρηνικό έχει αποκαλύψει ορισμένες από τις αδυναμίες του ναυτικού της Ρωσίας -όπως η συνεχιζόμενη εξάρτηση από ορισμένα απαρχαιωμένα πλοία της σοβιετικής εποχής- και ίσως τα όρια της πιθανής συνεργασίας με την Κίνα, η οποία είναι εντυπωσιακά απούσα στο νέο δόγμα.
Το ναυτικό όραμα του Πούτιν
Αυτό το νέο δόγμα αντανακλά τις πεποιθήσεις του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν ότι η θαλάσσια ισχύς είναι καθοριστικής σημασίας προκειμένου να διατηρήσει η Ρωσία τον τίτλο της υπερδύναμης, γεγονός που συνάδει με το πρόσφατο εγχειρίδιο της ρωσικής ναυτικής στρατηγικής. Αλλά το σημαντικό χάσμα μεταξύ των φιλοδοξιών και της επιχειρησιακής ικανότητας ήταν από παλιά πρόβλημα για το Κρεμλίνο. Όπως υποδηλώνει το ίδιο το δόγμα, άλλες δυνάμεις εντείνουν την ανάπτυξη των επιχειρησιακών δυνατοτήτων τους, που σημαίνει ότι η Ρωσία ενδεχομένως κινδυνεύει να μείνει ακόμη πιο πίσω.
Το δόγμα, επίσης, προσδιορίζει επακριβώς ορισμένες από τις αδυναμίες του ναυτικού της Ρωσίας, όπως η έλλειψη υπεράκτιων υποστηρικτικών υποδομών, ο αδύναμος εμπορικός στόλος και μια ναυπηγική βιομηχανία που έχει μεγάλη ανάγκη εκσυγχρονισμού. Ωστόσο, η προοπτική δραστικών εξελίξεων σε οποιοδήποτε από αυτά τα μέτωπα είναι μικρή.
Επιπλέον, παρότι η νέα στρατηγική εμβαθύνει ελάχιστα σε αυτό, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει παράσχει ανάμεικτα μηνύματα σχετικά με την πραγματική ισχύ του ρωσικού ναυτικού και της δυνατότητάς του να υποστηρίξει το νέο δόγμα. Η τύχη της ναυαρχίδας Moskva του στόλου της Μαύρης Θάλασσας αποτέλεσε μια έγκαιρη υπενθύμιση για το Κρεμλίνο ότι το απόθεμα του ρωσικού στόλου σε μεγάλα πλοία επιφανείας αποτελείται κυρίως από απαρχαιωμένα σκάφη της σοβιετικής εποχής που μπορεί να αρκούσαν για τη “διπλωματία των κανονιοφόρων”, αλλά δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις μια σύγχρονης θαλάσσιας σύγκρουσης.
Επίσης, το ρωσικό ναυτικό μπόρεσε να επιβάλει κάποιου είδους ναυτικό αποκλεισμό στην Ουκρανία, και ίσως ακόμη και να απέτρεψε μια ναυτική παρέμβαση από το εξωτερικό. Ωστόσο, αυτό είχε κάποιο κόστος και δεν εξελίχθηκε επακριβώς όπως είχε σχεδιαστεί. Επιπλέον, είχε απέναντί του έναν αντίπαλο με ισχνή ναυτική ισχύ.
Από επιχειρησιακή άποψη, η χρήση από το ρωσικό ναυτικό πυραύλων κρουζ (LACMs) για να πλήξει στόχους ξηράς φαίνεται να αποτελεί μια κάποια επιτυχία. Ωστόσο, το αν οι πύραυλοι αυτοί έχουν αποφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, ήτοι να αποδυναμώσουν την ουκρανική αντίσταση, αυτό είναι άλλο θέμα. Δεδομένου του αριθμού των πυραύλων που έχουν τοποθετηθεί σε ρωσικά πλοία για να ενισχύσουν την επιχειρησιακή τους ικανότητα, ίσως οι Ρώσοι ηγέτες να πρέπει να το σκεφθούν περισσότερο. Στην ομιλία του για την Ημέρα του Ναυτικού ο Πούτιν προανήγγειλε βέβαια τον επικείμενο εξοπλισμό του στόλου με υπερηχητικούς πυραύλους, αν και το τι θα αποφέρει αυτό -τουλάχιστον σε πρώτη φάση- παραμένει αβέβαιο.
Τίποτα από τα παραπάνω, όμως, δεν πρέπει να υποβαθμίζει το γεγονός ότι η Μόσχα εξακολουθεί να διαθέτει μια ισχυρή ναυτική δύναμη, ιδίως σε επίπεδο υποβρυχίων. Ωστόσο, η γενική επίδοση του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία -συμπεριλαμβανομένου του ναυτικού- ενδεχομένως να εγείρει αμφιβολίες για την επιχειρησιακή ικανότητα ακόμη και ορισμένων από τα πιο ισχυρά όπλα της. Αυτό εντείνει την πεποίθηση ότι η ικανότητα του ρωσικού ναυτικού να υποστηρίξει το νέο ναυτικό δόγμα της χώρας και τις φιλοδοξίες που αυτό περιλαμβάνει, μπορεί να υπολείπεται σε έναν βαθμό του οράματος που ευαγγελίζονται οι συγγραφείς του.
*Οι απόψεις του αρθρογράφου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκην τις θέσεις της iskra
