Το μάγμα ανεβαίνει, τα ρήγματα σπάνε – Πόσο επικίνδυνη είναι η κατάσταση στη Σαντορίνη;

Η Σαντορίνη συνεχίζει να βιώνει έντονη σεισμική δραστηριότητα, με τους επιστήμονες να παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις. Ο καθηγητής Φυσικών Καταστροφών, Κώστας Συνολάκης, δήλωσε ότι οι σεισμοί που καταγράφηκαν το βράδυ της Παρασκευής ήταν «καθαρά ηφαιστειακοί», υποδεικνύοντας άνοδο ηφαιστειακού μάγματος προς την επιφάνεια.

Επεσήμανε ότι, παρά τη μείωση της συχνότητας των σεισμών, η αλλαγή στη φύση τους απαιτεί επανεξέταση του φαινομένου.

Σύμφωνα με το Εργαστήριο Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, από τις 26 Ιανουαρίου έως τις 13 Φεβρουαρίου 2025, καταγράφηκαν πάνω από 18.400 σεισμοί στην περιοχή Σαντορίνης-Αμοργού, εκ των οποίων οι 16.200 είχαν μέγεθος Μ≥1.0. Στις 13 Φεβρουαρίου σημειώθηκαν πάνω από 800 σεισμοί, με δύο εξ αυτών να φτάνουν τα 4.4 Ρίχτερ. Την επόμενη ημέρα, 14 Φεβρουαρίου, καταγράφηκαν πάνω από 110 σεισμοί, με τον ισχυρότερο να είναι 4.1 Ρίχτερ στις 22:18 τοπική ώρα.

Η άνοδος του μάγματος προς την επιφάνεια είναι ένας από τους βασικούς μηχανισμούς που μπορούν να οδηγήσουν σε ηφαιστειακή έκρηξη, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα συμβεί άμεσα.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εξελίσσεται σε διάφορα στάδια, και οι επιστήμονες αναλύουν συγκεκριμένα δεδομένα πριν καταλήξουν σε συμπεράσματα.

Η άνοδος του μάγματος προκαλεί αύξηση της πίεσης στα υπερκείμενα πετρώματα. Αυτή η πίεση μπορεί να υπερβεί την αντοχή των πετρωμάτων, οδηγώντας σε θραύση και δημιουργία ρηγμάτων.

Η θραύση αυτή απελευθερώνει ενέργεια με τη μορφή σεισμών. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Volcanology and Geothermal Research, η μετακίνηση του μάγματος μπορεί να προκαλέσει σεισμική δραστηριότητα, γνωστή ως ηφαιστειακο-τεκτονικοί σεισμοί, οι οποίοι σχετίζονται με την επανατοποθέτηση του μάγματος και την προσαρμογή των πετρωμάτων στις νέες πιέσεις.

Όταν λέμε ότι το μάγμα ανεβαίνει προς την επιφάνεια, σημαίνει ότι λιωμένο πέτρωμα από το εσωτερικό της Γης κινείται ανοδικά μέσα από ρωγμές και αδύναμα σημεία του φλοιού. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε αργά και σταθερά είτε πιο βίαια, οδηγώντας σε ηφαιστειακές εκρήξεις.

Τι προκαλεί τη θραύση των ρηγμάτων;

Καθώς το μάγμα ανεβαίνει:

1. Ασκεί πίεση στον φλοιό της Γης, καθώς ψάχνει διεξόδους για να βγει στην επιφάνεια.
2. Δημιουργεί νέες ρωγμές ή διευρύνει υπάρχουσες, σπάζοντας τα πετρώματα.
3. Προκαλεί σεισμούς, επειδή η θραύση αυτών των ρηγμάτων απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες ενέργειας.

Γιατί είναι ανησυχητικό αυτό στη Σαντορίνη;

Η Σαντορίνη είναι μια ηφαιστειακή περιοχή, όπου ένα πιθανό σενάριο είναι η συσσώρευση μάγματος σε ρηχές περιοχές κάτω από το νησί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει είτε σε μια νέα ηφαιστειακή έκρηξη είτε σε συνέχιση των σεισμών, αν η ενέργεια δεν εκτονωθεί με άλλο τρόπο.

Οι επιστήμονες παρακολουθούν τη δραστηριότητα για να εκτιμήσουν αν το μάγμα θα φτάσει στην επιφάνεια, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει μια πιθανή ηφαιστειακή έκρηξη στο μέλλον.

Πότε μπορεί να γίνει ηφαιστειακή έκρηξη;

Για να συμβεί έκρηξη, πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις:

1. Η ποσότητα μάγματος να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να δημιουργηθεί έντονη πίεση.
2. Το μάγμα να φτάσει κοντά στην επιφάνεια και να αλληλεπιδράσει με υπόγεια ύδατα ή να συναντήσει στρώματα πετρωμάτων που θα το παγιδεύσουν, δημιουργώντας μια εκρηκτική αντίδραση.
3. Συνεχιζόμενη σεισμική δραστηριότητα και παραμορφώσεις εδάφους που δείχνουν ότι η πίεση αυξάνεται επικίνδυνα.
4. Αύξηση θερμότητας και εκπομπών αερίων (διοξείδιο του θείου, CO₂, κτλ.), που υποδεικνύουν ότι το μάγμα είναι κοντά στην επιφάνεια.

Τι λένε οι ειδικοί;

Σύμφωνα με το Ηφαιστειολογικό Ινστιτούτο της Ισλανδίας, οι ηφαιστειακές εκρήξεις δεν συμβαίνουν πάντα μετά από σεισμούς ή άνοδο μάγματος, καθώς το μάγμα μπορεί να παγιδευτεί στα βαθύτερα στρώματα της Γης και να κρυώσει χωρίς να φτάσει στην επιφάνεια.

Ωστόσο, η πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη και οι εκτιμήσεις ειδικών, όπως του Κώστα Συνολάκη, δείχνουν ότι το φαινόμενο χρήζει στενής παρακολούθησης. Ο ίδιος ανέφερε ότι οι συγκεκριμένοι σεισμοί είναι “καθαρά ηφαιστειακοί”, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι το ηφαίστειο βρίσκεται σε φάση διέγερσης.

Κι αν γίνει έκρηξη στη Σαντορίνη;

Αν το ηφαίστειο της Σαντορίνης ενεργοποιηθεί:

• Μπορεί να έχουμε εκπομπές ηφαιστειακής τέφρας, που θα επηρεάσουν αερομεταφορές και υγεία.
• Είναι πιθανό να σημειωθούν ροές λάβας, αν και οι εκρήξεις της Σαντορίνης δεν είναι πάντα τέτοιου τύπου.
• Υπάρχει ο κίνδυνος τσουνάμι.

Το γεγονός ότι το μάγμα ανεβαίνει δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα έχουμε άμεση ηφαιστειακή έκρηξη, αλλά δείχνει ότι το ηφαίστειο βρίσκεται σε ενεργή φάση. Οι επιστήμονες παρακολουθούν συνεχώς τις μετρήσεις και θα εκδώσουν προειδοποιήσεις αν διαπιστώσουν ότι πλησιάζει μια επικίνδυνη κατάσταση.