Η προσπάθεια του Καζακστάν να επαναδιαπραγματευτεί παλαιά και αδιαφανή πετρελαϊκά συμβόλαια στο κοίτασμα Kashagan προκαλεί εντάσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η κυβέρνηση της χώρας αμφισβητεί τα προνόμια ξένων πετρελαϊκών κολοσσών και επαναφέρει στο προσκήνιο ζητήματα διαφάνειας, κυριαρχίας και ελέγχου των εθνικών πόρων.
Μόλις το 2% καταλήγει στο Καζακστάν
Όπως μεταδίδει η Euractiv, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), το 98% των εσόδων από το υπεράκτιο κοίτασμα Kashagan στην Κασπία Θάλασσα —το σημαντικότερο ενεργειακό εύρημα του Καζακστάν τις τελευταίες δεκαετίες— κατευθύνεται σε ξένες εταιρείες, αφήνοντας στη χώρα μόλις το 2%.
Το έργο διαχειρίζεται η North Caspian Operating Company (NCOC), στην οποία συμμετέχουν ευρωπαϊκοί ενεργειακοί κολοσσοί όπως οι Shell (Ην. Βασίλειο), Eni (Ιταλία) και TotalEnergies (Γαλλία), καθεμία με ποσοστό 16,8%.
Οι συμφωνίες υπογράφηκαν το 1997, λίγο μετά την ανεξαρτησία του Καζακστάν, με όρους εξαιρετικά ευνοϊκούς για τις πολυεθνικές — και παραμένουν μη δημοσιευμένες έως σήμερα.
Ο πρόεδρος Kassym Zhomart Tokayev ανακοίνωσε στις αρχές του 2025 ότι θα επιδιώξει την αναθεώρηση των συμβάσεων υπό νέους, πιο επωφελείς όρους.
Παρότι οι υφιστάμενες συμβάσεις λήγουν το 2037, το Καζακστάν έχει ήδη προσφύγει σε διεθνή διαιτησία διεκδικώντας 160 δισ. δολάρια, επικαλούμενο παραβιάσεις διαδικασιών και περιβαλλοντικούς όρους.
«Αυτές οι συμβάσεις είναι “παγωμένες” εδώ και 30 χρόνια! Τέτοιο καθεστώς δεν υπάρχει πουθενά αλλού», δήλωσε ο Olzhas Baidildinov, πρώην σύμβουλος του Υπουργείου Ενέργειας.
Δικαστική μάχη 160 δισ. δολ. για το πετρέλαιο του Kashagan
«Απέναντι στις πολυεθνικές, το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι το Καζακστάν δεν διέθετε ποτέ αρκετούς εξειδικευμένους πετρελαιολόγους για να επιβληθεί», σημειώνει ένας δικηγόρος από το Καζακστάν, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Παρότι οι συμφωνίες για το Kashagan λήγουν το 2037, η απόφαση του προέδρου Tokayev να ανακτήσει τον έλεγχο του εθνικού πετρελαίου έχει ήδη προκαλέσει τριγμούς στις σχέσεις με τις ευρωπαϊκές εταιρείες που μετέχουν στο NCOC, ενώ το σκηνικό φορτίζεται ακόμα περισσότερο από την εν εξελίξει διαιτητική διαδικασία, την οποία οι ευρωπαϊκοί εταίροι βλέπουν με καχυποψία, αν όχι με εχθρότητα.
Ο διευθύνων σύμβουλος της TotalEnergies, Patrick Pouyanné, δήλωσε τον Απρίλιο του 2023 ότι η εταιρεία του θα «πολεμήσει» τις κατηγορίες και διαβεβαίωσε πως οι εταίροι του κοινοπρακτικού σχήματος είναι «πλήρως ενωμένοι».
Η κυβέρνηση του Καζακστάν έχει καταθέσει αγωγή ύψους 160 δισ. δολαρίων, κατηγορώντας τις πετρελαϊκές εταιρείες για παραβιάσεις διαδικασιών και περιβαλλοντική ζημία. Όμως στην καρδιά της υπόθεσης βρίσκεται η βασική σύγκρουση για συμβάσεις δεκαετιών που στερούν από τη χώρα σχεδόν όλα τα έσοδα από το Kashagan.
Η αντιπαράθεση με τις πολυεθνικές συμπίπτει με τη φάση «θερμής προσέγγισης» του Καζακστάν με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία κορυφώθηκε με επίσημες δηλώσεις και συμβολισμούς στην σύνοδο ΕΕ–Κεντρικής Ασίας στη Σαμαρκάνδη.
Για τον πρώην σύμβουλο του Υπουργείου Ενέργειας, Olzhas Baidildinov, το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις αξιώσεις του Καζακστάν αφορούν το Kashagan —και άρα πλήττουν κυρίως ευρωπαϊκές εταιρείες— δεν είναι τυχαίο: «Το ζήτημα είναι γεωπολιτικό. Οι ΗΠΑ στήριξαν πιο ανοιχτά τις δικές τους εταιρείες και υποσχέθηκαν σοβαρότερες επενδύσεις», ανέφερε χαρακτηριστικά.
