Όταν το αεροπλάνο, που μετέφερε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο στις 2 το πρωί της 24ης Ιουλίου του 1974, όλοι γνώριζαν πως ήταν η τελευταία λύση για την πτώση του χουντικού καθεστώτος.
Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις, οι αντιστασιακές δυνάμεις και ο λαός τον υποδέχτηκαν θερμά. Για την Αριστερά ήταν λύση ανάγκης.
Πώς φτάσαμε στη λύση Καραμανλή
Τον αντιδικτατορικό αγώνα λαβώνει η διάσπαση του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Φεβρουάριο του 1968.
Αποτέλεσμα: Η διάσπαση των αντιστασιακών δυνάμεων της Αριστεράς, ενόσω ακόμη διαμορφωνόταν. Το Πατριωτικό Μέτωπο ως η πρώτη αντιδικτατορική οργάνωση, αναλαμβάνει διά του επικεφαλής του, Μίκη Θεοδωράκη, να ενώσει τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Μάταια.
• 28 Μαρτίου 1969. Ο Σεφέρης, έπειτα από 2 ολόκληρα χρόνια σιωπής, καταγγέλει επιτέλους τη χούντα. Αστοί πολιτικοί και διανοούμενοι αρχίζουν να μιλούν εναντίον της δικτατορίας.
• Παρίσι, 29 Απριλίου 1970. 700 δημοσιογράφοι παρακολουθούν τον Θεοδωράκη να καταγγέλει τη χούντα και να περιγράφει τις διώξεις και τα βασανιστήρια στην Ελλάδα. Δίπλα του στο πάνελ κάθονται η Μελίνα Μερκούρη και ο Αντώνης Μπριλλάκης. Το ελληνικό πρόβλημα διεθνοποιείται.
• Στην ίδια συνέντευξη ο Θεοδωράκης, ως πρόεδρος του ΠΑΜ, καλεί όλες τις αντιδικτατορικές οργανώσεις σε ενότητα και προτείνει την ίδρυση του Εθνικού Αντιστασιακού Συμβουλίου (ΕΑΣ) με πρώτο και βασικό στόχο την ανατροπή της δικτατορίας. Προτείνει ένα πρόγραμμα διακυβέρνησης. (Μίκης Θεοδωράκης, Το Χρέος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2η έκδοση, 2011, τ. Α’ σ.217)
Σε ερώτηση δημοσιογράφου ποιον έβλεπε για επικεφαλής της Αντίστασης ο Θεοδωράκης απάντησε: τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα η αντίσταση αναπτερώνεται. Οι αντιχουντικές οργανώσεις πληθαίνουν. Στην Αθήνα κυρίως, αναπτύσσεται έντονη αντιστασιακή δράση. Αστοί πολιτικοί και πανεπιστημιακοί που είχαν εκδιωχθεί καταγγέλλουν τη χούντα. Το Συμβούλιο της Ευρώπης ετοιμάζεται να αποπέμψει την Ελλάδα από τους κόλπους του.
Όμως, ενώ οι συνθήκες της ανατροπής της χούντας ωριμάζουν μέρα με την ημέρα η ενότητα δεν πραγματοποιείται. Οι ηγεσίες της κομμουνιστικής Αριστεράς αλληλοσπαράζονται. Την ίδια στιγμή, οι κομμουνιστές μέσα στις φυλακές και στα νησιά εκτοπισμού υφίστανται μαρτύρια. Το μήνυμα της ενότητας που περιμένουν δεν φτάνει ποτέ.
Η ελπίδα της επαναστατικής ανατροπής της χούντας και με σοσιαλιστική προοπτική σβήνει. Η αστική λύση φαντάζει όλο και πιο εφικτή.
Επιστροφή στο Παρίσι.
• Ξεκινούν οι διαβουλεύσεις για την ίδρυση του ΕΑΣ.
• Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος με δηλώσεις του από το εξωτερικό δέχεται τη συνεργασία «ακόμη και με τους κομμουνιστές», προκειμένου να ανατραπεί η δικτατορία. (Παύλος Πετρίδης, Ο πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996),Προσκήνιο, Αθήνα 1997, σ. 186)
• Το ΠΑΚ του Ανδρέα Παπανδρέου δημιουργεί προστριβές με τη Δημοκρατική Άμυνα. (Δ.Α) Τελικά, δεν βρίσκεται κοινός τόπος συμφωνίας μεταξύ τους.
• Λονδίνο, 27 Οκτωβρίου 1970. Πρώτη σύσκεψη των αντιστασιακών οργανώσεων για την ίδρυση του ΕΑΣ. Συμμετέχουν: Δημοκρατική Άμυνα (σοσιαλιστές προερχόμενοι από την Ένωση Κέντρου), ΠΑΜ, Υπερασπιστές της Ελευθερίας (δημοκρατικοί αξιωματικοί). Η οργάνωση των βασιλοφρόνων αξιωματικών Ελεύθεροι Έλληνες έχει δηλώσει ότι θα συμμετάσχει. Όμως, για άγνωστους λόγους, οι εκπρόσωποί τους δεν φτάνουν στη συνάντηση ποτέ. Εκπροσωπούνται από τους Υπερασπιστές. Το ΠΑΚ, η αντιδικτατορική οργάνωση του Ανδρέα Παπανδρέου, στέλνει παρατηρητή.
• Προς το τέλος του 1970 οι εκπρόσωποι των οργανώσεων συντάσσουν την Ιδρυτική Διακήρυξη του ΕΑΣ. Τη στέλνουν στον Παπανδρέου με την ελπίδα ότι θα την υπογράψει. Βασικό σημείο της Διακήρυξης είναι το τελευταίο της άρθρο που αναφέρει: «Εθνική Ανεξαρτησία: Η ελληνική αντίσταση αγωνίζεται για μια Ελλάδα απαλλαγμένη από οποιαδήποτε ξένη επέμβαση. Η Ελλάδα θα καθορίζει την εξωτερική της πολιτική με μόνο γνώμονα τα συμφέροντα του ελληνικού λαού» (Πετρίδης, 200)
• Ακολουθεί η μακρά σιωπή του Παπανδρέου έως τον Ιούνιο του 1971.
Οριστική διάλυση του ΕΑΣ
Οι διαβουλεύσεις συνεχίζονται έως και τον Δεκέμβρη του 1972. Οι συνομιλίες των εμπλεκομένων μερών δημοσιεύονται ελεύθερα στο περιοδικό του ΠΑΜ Τετράδια της Δημοκρατίας, ώστε να ενημερώνονται οι ελληνικές οργανώσεις. (Συμπεριλαμβάνονται στο Χρέος, τ. Γ’ σ. 655-725)
• Ντίσελντορφ Γερμανίας, 5 Μαΐου 1971. Η πρώτη και τελευταία δημόσια εμφάνιση του ΕΑΣ.
• 12 Ιουνίου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου θέτει ως προϋπόθεση συμμετοχής του ΠΑΚ την επιβεβαίωση πως οι οργανώσεις που συμμετέχουν πρεσβεύουν πως «μοναδικός δρόμος για την απελευθέρωση είναι η δυναμική αναμέτρηση με τις δυνάμεις κατοχής, εγχώριες και ξένες» (!).
• Το ΠΑΚ θέτει μέσω των επιστολών του διάφορα ιδεολογικά και, δήθεν, οργανωτικά προβλήματα.
• Λονδίνο, Δεκέμβρης 1972. Τελευταία σύσκεψη του ΕΑΣ. Οι βασιλόφρονες αξιωματικοί προσκομίζουν σχέδιο κατάληψης της Κρήτης, σύμφωνα με το οποίο η προσωρινή Κυβέρνηση του ΕΑΣ θα μπορούσε να συνεχίσει ενιαία τον αγώνα από ελληνικό έδαφος. Μάλιστα, δέχονται την απαίτηση του Παπανδρέου να μην επιστρέψει ο βασιλιάς στην Ελλάδα και να γίνει δημοψήφισμα. Ο Παπανδρέου απορρίπτει την πρότασή τους. Θέτει νέα προϋπόθεση: να διακηρυχθεί ότι το θέμα του θρόνου έχει λυθεί de facto.
• To Εθνικό Αντιστασιακό Συμβούλιο διαλύεται.
• Στην Ελλάδα δεν γίνεται καμία ενέργεια από πλευράς ηγεσιών για να δημιουργηθεί ενωμένο αντιδικτατορικό κίνημα. Ο κίνδυνος είναι η χούντα να παραμείνει πολλά χρόνια, να εμποδίσει την ανάπτυξη της χώρας και να αλλοτριώσει οριστικά τον λαό τόσο ως προς το δημοκρατικό του φρόνημα όσο και ως προς την πολιτισμική του ταυτότητα.
• Λονδίνο 16 Ιανουαρίου 1973. Ο Θεοδωράκης σε συνέντευξη τύπου προτείνει τη «λύση Καραμανλή».
• Ακολουθούν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Οι δικτάτορες παραδίδουν την εξουσία στους πολιτικούς, των οποίων ηγείται ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Επιστροφή Καραμανλή. Υποδοχή του από χιλιάδες λαού. Στις 4:15 το πρωί ορκίζεται πρωθυπουργός. Σχηματίζεται κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Όμως, χωρίς τους αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα.
Η χαμένη ευκαιρία της προοδευτικής διακυβέρνησης
Την ημέρα της επιστροφής του (24.7.1974) ο Θεοδωράκης προσκαλείται σε επείγουσα σύσκεψη ηγετικών στελεχών της Αντίστασης και των δύο Κ.Κ. στο σπίτι του Βασίλη Φίλια (στελέχους της Δ.Α). Η πρωτοβουλία ήταν του Μανώλη Γλέζου.
Παραβρίσκονται: Αντιπρόσωποι του ΚΚΕ, του ΚΚΕ Εσωτερικού, του ΠΑΚ, των Σοσιαλιστών των Νέων Δυνάμεων, ο σμήναρχος Μήνης (ανεξάρτητος κεντρώος), ο Ανδρέας Λεντάκης (ανεξάρτητος κομμουνιστής) και άλλοι― περίπου τριάντα άτομα.
Προτείνουν να συντάξουν μία επιστολή διαμαρτυρίας για τον αποκλεισμό των οργανώσεων της αντίστασης από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας.
Ο Θεοδωράκης αντιπροτείνει να δημιουργηθεί μία πολιτική κίνηση, η οποία θα αποτελείται από όλες τις αριστερές δυνάμεις του αντιδικτατορικού αγώνα, και να πάρει μέρος στις εκλογές. Συμφωνούν.
Ο Λεντάκης και ο Σάκης Καράγιωργας αναλαμβάνουν να γράψουν τη διακήρυξη- πρόταση για μια «δημοκρατική σοσιαλιστική λύση».
Την επόμενη συναντιούνται και συντάσσουν τη διακήρυξη. Όλοι ετοιμάζονται να υπογράψουν.
Τότε, μπαίνει στο δωμάτιο ο εκπρόσωπος του Ανδρέα Παπανδρέου και ενημερώνει ότι ο επικεφαλής του ΠΑΚ δεν θα υπογράψει προτού επιστρέψει στην Ελλάδα.
Οι αντιπρόσωποι των οργανώσεων αποστασιοποιούνται, όπως και ο Γλέζος. Μένουν οι παλιοί κομμουνιστές. Ο Νίκανδρος Κεπέσης, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Λεντάκης και ο Θεοδωράκης.
Αποτελέσματα των πρώτων μεταπολιτευτικών εκλογών: ΝΔ 54,37%, Ένωση Κέντρου 20,42%, ΠΑΣΟΚ 3,58%, Ενωμένη Αριστερά 9,47%. Αν είχαν ενωθεί, θα ήταν αξιωματική αντιπολίτευση και οι πολιτικές εξελίξεις θα διαμορφώνονταν διαφορετικά.
Ένας νέος κύκλος διαίρεσης άνοιγε για τους Έλληνες. Κύκλος που έγινε δίνη και μέσα της περιδινούνται όλες οι γενιές από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα με τις γνωστές τραγικές συνέπειες για την Ελλάδα και τον ελληνισμό.
Αποτελέσματα των πρώτων μεταπολιτευτικών εκλογών: ΝΔ 54,37%, Ένωση Κέντρου 20,42%, ΠΑΣΟΚ 3,58%, Ενωμένη Αριστερά 9,47%.
Βεβαίως το Πασόκ ήταν 1-3, 58%
Διαβάζοντάς τα όλα αυτά νοιώθω ευτυχής που ΔΕΝ έκανα (και) αυτό το λάθος.
Ουδέποτε συγκινήθηκα, έστω κατά τι, από τον…(μπίπ)…τον ΑΠ.
Πάλι καθυστερημένα έμαθα από το διαδίκτυο, ότι το δημόσιο χρέος τής Ελλάδας αυξανόταν κάθε χρόνο μετά το 81 κατά 25%, ώστε να αντιληφθούμε ότι η ευδαιμονία ήταν δανεική και απολύτως πλασματική. Πάλι δε καθυστερημένα συνειδητοποίησα ότι τα πάντα κρύβονται πίσω από αυτές τις δύο λέξεις: ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ. Μόλις το κατάλαβα, αντιλήφθηκα και την αναγκαιότητα ενός ΔΗΚΕΑ. Τώρα πιά ξέρω, γιατί όλοι επιμελέστατα μάς το έκρυβαν και συνεχίζουν να το κρύβουν. Μόλις μάθεις τί είναι, ποιοί είναι οι δανειστές, πώς φτιάχτηκε, γιατί φτιάχτηκε, πώς πληρώνεται και πώς απλώθηκε σε όλον τον Κόσμο, έλυσες το πρόβλημα τής Επανάστασης.
Πολύ χρήσιμο το συνοπτικό σημείωμα.
Μετείχα στη Σπίθα και έκανα ήδη από το 1999 πολλές προσπάθειες, γραπτές και προφορικές, να συνατήσω τον Μίκη προκειμένου να συζητήσουμε για τον πατέρα μου, τον Γεώργιο Μαύρο. Δυστυχώς το απέφευγε συστηματικά. Ο Μητσοτάκης τουλάχιστον με δέχθηκε, αν και είχα παρέμβει “άκομψα” αλλά ευγενικά στο τέλος του τριήμερου “Από τον Ανένδοτο ως τη Δικτατορία” που οργάνωσε το Ίδρυμά του, αλλά δεν του πήρα λέξη….
Παρατήρηση πρώτη: Ο Κανελλόπουλος δεν ήταν ο “ηγέτης” “των πολιτικών”. Ήταν ο καθαιρεθείς από τη Χούντα (“υπηρεσιακός” Πρωθυπουργός, αρχηγός της ΕΡΕ που ήταν αξιωματική αντιπολίτευση όταν έγινε το πραξικόπημα). Ο Γκιζίκης στη Σύσκεψη της 22/7/1974 ανέθεσε στον Κανελλόπουλο και στον Μαύρο, de facto ηγέτη της Ένωσης Κέντρου, του μεγαλύτερου κόμματος που εξέλεξε ο Ελληνικός Λαός με 53% στις εκλογές του 1964. Αν δεν είχε μεσολαβήσει ο Αβέρωφ, δηλαδή ο Κίσσινγκερ, δεν θα είχε κληθεί ο Καραμανλής και θα είχαμε πραγματική Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας που δεν θα βαρύνονταν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας για τον Αττίλα 2. Αντ’ αυτού είχαμε Κυβέρνηση “Εθνικής Ενότητας” στα λόγια αλλά κατ’ ουσίαν Κυβέρνηση Καραμανλή-Αβέρωφ όργανα του Κίσινγκερ που κατάφερε και να βάλει την Τουρκία στην Κύπρο (ολοκληρώνοντας το έργο των Άγγλο-αμερικάνων που ανάγκασαν, με τη βοήθεια του Παλατιού, τον Μακάριο να δεχθεί τις προδοτικές συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου του 1959-60 που ναρκοθέτησαν την ανεξαρτησία της Κύπρου και (μαζί με την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Χούντα του Παπαδόπουλου και βεβαίως το πραξικόπημα της Χούντας του Ιωαννίδη, δηλαδή την CIA) άνοιξαν τον δρόμο για την εισβολή της Τουρκίας στις 20/7/1974.
Είναι απίστευτο αλλά αληθινό ότι μέχρι τέλους ο Μίκης αντί αυτοκριτικής για την φαεινή του ιδέα (που την συνόδευσε το επαίσχυντο “Καραμανλής ή τάνκς”) επαίρονταν και διεκδικούσε την ‘πατρότητα’ της ‘λύσης’ Καραμανλή, αγνοώντας (;;) ότι ο Καραμανλής βυσσοδομούσε και δολοπλοκούσε με τους Αμερικανούς πάτρωνές του κατά την δεκαετία της αυτοεξορίας του στο Παρίσι. Αν αυτό ήταν κατανοητό το 1974 και μπορεί να του αναγνωριστούν ελαφρυντικά για την τότε στάση του, δεν είχε κανένα ελαφρυντικό το 2010, μιλώντας στο θέατρο Rex σε συγκέντρωση της Σπίθας, όχι απλά να μην κάνει την παραμικρή αυτοκριτική αλλά να επαίρεται ακόμα, ενώ θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει επίγνωση ότι η “λύση Καραμανλή” οδήγησε στη προδοσία όχι μόνο της Κύπρου (στον Αττίλα 2 και την αποδιεθνοποίηση του ζητήματος κατ’ επιταγή του Κίσσινγκερ) αλλά και της Ελλάδας, ναρκοθετώντας τη Δημοκρατία με ένα Σύνταγμα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του το οποίο ψήφισε μονάχα η περιστασιακή πλειοψηφία του 1974 της ΝΔ.
Επίσης είναι απορίας άξιον ότι ο Μίκης πρότεινε τον Ανδρέα ως αρχηγό του ΕΑΣ, παρά την εγνωσμένη του αναξιοπιστία, δείγματα της οποίας παραθέτει η Α.Β.
Σήμερα, 50 χρόνια μετά την Μεταπολίτευση, μετά την παράδοση Οτσαλάν, τη συνέργεια της Κυβέρνησης Σημίτη στο ΝΑΤΟϊκό έγκλημα του βομβαρδισμού της Γιουγκοσλαβίας και στον Πόλεμο του Ιράκ, με την παράδοση της εθνικής κυριαρχίας όχι μόνο με την ένταξη της Χώρας στο Ευρώ αλλά και “de jure”, με την υπογραφή της Δανειακής Σύμβασης το 2010 και την υπαγωγή της χώρας σε επιτήρηση (που είναι μια μορφή σύγχρονης κατοχής που διαιωνίζεται επί τω χείρω μέχρι σήμερα), για να φτάσουμε στην προδοτική “Συμφωνία των Πρεσπών” και σήμερα να παραιτούμαστε από κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο, σήμερα αν όχι χθες, γιατί αύριο θα είναι αργά, οφείλουμε μια κριτική αποτίμηση της περιόδου που δεν θα αφήνει κανέναν στο απυρόβλητο. Δεν διστάζω να ασκώ κριτική στον πατέρα μου για την θητεία του ως Αντιπροέδρου και Υπουργού των Εξωτερικών της λεγόμενης “Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας” (βλ. άρθρο μου στον “Δρόμο της Αριστεράς” του Ιουλίου 2021 με τίτλο “Κυπριακό και Ελλαδικό στο Δόκανο της Δύσης”). Η όποια κριτική, τόσο στον πατέρα μου όσο και στον Μίκη, ουδόλως μειώνει τον σεβασμό και την αγάπη που τρέφω και στους δύο. Φιλτάτη όμως η Αλήθεια. Είναι καιρός να ενστερνιστούμε το σολωμικό “το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν το αληθές”. Μόνο έτσι, μαθαίνοντας από τα λάθη μας θα αξιωθούμε την έξοδο από τον Λαβύρινθο της νέας Κατοχής, αξιωνόμενοι ξανά το όνομα Έλληνες που τόσα σημαίνει για την Ανθρωπότητα. Είναι καιρός να αναλάβουμε επί τέλους τις ευθύνες μας και να πάψουμε να είμαστε “τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας”