Αμηχανία και αγωνία προκάλεσε στην Άγκυρα η νέα ανάφλεξη στη Συρία, φέρνοντας σε δύσκολη θέση την τουρκική εξωτερική πολιτική και θέτοντας σε κρίσιμη δοκιμασία τα όρια της επιρροής της στη Δαμασκό.

Η σύγκρουση στη Σουέιντα φέρνει στο φως το χάος της συριακής εξουσίας

Στις 15 Ιουλίου ξέσπασε αιματηρή σύρραξη στη Συρία, με επίκεντρο την πόλη Σουέιντα, κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ. Ομάδες σαλαφιστών μαχητών, που είχαν προηγουμένως στηρίξει την άνοδο του προσωρινού προέδρου Αχμάντ Αλ Σαράα στην εξουσία, επιτέθηκαν σε περιοχές που ελέγχουν οι Δρούζοι, με αποτέλεσμα σφοδρές συγκρούσεις και πολιορκίες.

Ο Σαράα προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από τους δράστες, χαρακτηρίζοντάς τους «φυλές Βεδουίνων», όμως πολλές από τις ομάδες αυτές είτε έχουν ενσωματωθεί στον συριακό στρατό, είτε διατηρούν στενούς δεσμούς με την HTS, την πολιτοφυλακή του Σύρου ηγέτη. Όταν η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο, το Ισραήλ επενέβη αεροπορικά, με το πρόσχημα της υπεράσπισης των Δρούζων, και μαχητικά έπληξαν θέσεις του συριακού στρατού και της συριακής προεδρίας, προκαλώντας μία περιφερειακή κρίση που κράτησε για κάποιες ώρες. Αν και επήλθε συμφωνία μεταξύ Σαράα και Δρούζων, η κατάσταση παραμένει εύθραυστη.

Πρόκειται για το δεύτερο περιστατικό τέτοιου τύπου, καθώς πριν από μερικούς μήνες είχε σημειωθεί ανάλογη ένταση από τις ίδιες ομάδες σαλαφιστών στη Λαττάκεια, προπύργιο του αλαουιτικού πληθυσμού.

Η κρίση και αυτή τη φορά σταμάτησε με την παρέμβαση Τουρκίας και ΗΠΑ, αλλά αυτό που η νέα αναταραχή ανέδειξε είναι η ρευστότητα που επικρατεί στο συριακό τοπίο. Από τη μια αποκαλύπτεται η αδυναμία του προέδρου Σαράα να ελέγξει πλήρως τις ένοπλες ομάδες, ακόμη κι αυτές που τον στήριξαν, κι από την άλλη υπονομεύεται σημαντικά η πιθανότητα νομιμοποίησης της κυβέρνησής του.

Η τουρκική ανησυχία

Η Άγκυρα βλέπει πίσω από την ισραηλινή εμπλοκή ένα ευρύτερο σχέδιο γεωπολιτικής αναδιάταξης, που ενδέχεται να οδηγήσει σε νέα εθνοτική και θρησκευτική διάσπαση της Συρίας. Ο Γκιονούλ Τολ, από το Middle East Institute, τονίζει ότι η ισραηλινή στάση ενθαρρύνει τους Κούρδους στην άρνησή τους να ενταχθούν στον συριακό στρατό, ενώ υποσκάπτει τη δυνατότητα του Αχμάντ Αλ Σαράα να εδραιώσει την εξουσία του. Η Άγκυρα ανησυχεί ότι αυτό θα ενισχύσει τις κουρδικές διεκδικήσεις αυτονομίας ή/και θα εκτροχιάσουν τη διαδικασία ειρήνης με το ΡΚΚ στο εσωτερικό της χώρας.

Διάδρομος του Δαβίδ

Η Άγκυρα θεωρεί, επίσης, ότι η πρόταση για διάδρομο μεταξύ Σουέιντα και Χασάκα – που τέμνει τη Συρία από νότο προς βορρά – αποτελεί ισραηλινό σχέδιο διεύρυνσης της επιρροής του Τελ Αβίβ έως τον Ευφράτη. Κατά την τουρκική εκδοχή, πρόκειται για ένα σχέδιο που ενώνει γεωπολιτικά το Ισραήλ με τις κουρδικές δυνάμεις και, εμμέσως, με τα αποθέματα ενέργειας της Συρίας. Ο κυβερνητικός εταίρος, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, χαρακτήρισε το διάδρομο αυτό «στοχοποίηση της Τουρκίας».

Αναλυτές εκτιμούν ότι το Τελ Αβίβ βλέπει την αστάθεια στη Συρία ως ευκαιρία να καλύψει τα κενά που αφήνει η αποχώρηση Ιράν και Ρωσίας, και να διευρύνει την επιρροή του με τρόπο που περιορίζει την Τουρκία.

Ο Σαράα αποδυναμωμένος, η Άγκυρα εκτεθειμένη

Η αποτυχία του Σαράα να ελέγξει τις πολιτοφυλακές του και να διατηρήσει την ενότητα της χώρας δημιουργεί προβληματισμό στην Άγκυρα. Αναλυτές του δελτίου Syria in Transition σημειώνουν ότι η ισραηλινή εμπλοκή γίνεται εις βάρος της τουρκικής επιρροής και ότι το Ισραήλ κατέλαβε θέσεις που στόχευε η Τουρκία.

Ο έπαινος του Τραμπ κρύβει και η βαριά υποθήκη

Ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να απέδωσε στην Τουρκία τα εύσημα για την αλλαγή σκυτάλης στη Δαμασκό και την πτώση του Άσαντ, αλλά του φόρτωσε και μια μεγάλη ευθύνη. Για την Ουάσιγκτον, που στήριξε μια ενιαία Συρία, η εικόνα του χάους εκθέτει όχι μόνο τον Σαράα, αλλά και την Τουρκία, που έχει αναλάβει την πολιτική κηδεμονία της Δαμασκού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αμερικανός ειδικός απεσταλμένος Τομ Μπάρακ και ο ίδιος ο Τραμπ υποστήριξαν με έμφαση την ανάγκη σταθερότητας και κεντρικού ελέγχου, ενώ μετέφεραν προς τον Νετανιάχου τη δυσαρέσκειά τους για την ισραηλινή εμπλοκή. Στην πράξη, η Ουάσιγκτον δείχνει ότι θέλει με κάθε τρόπο να διασωθεί η εύθραυστη εξουσία του Σαράα, και μάλιστα υπό τουρκική καθοδήγηση — αλλά με ξεκάθαρες προειδοποιήσεις: αν η Συρία ξανακυλήσει στο χάος, η ευθύνη θα βαρύνει την Άγκυρα.

Αυτό δημιουργεί ένα παράδοξο. Η Τουρκία επιδιώκει να ανασυγκροτήσει το κράτος της Συρίας για να αποφύγει ένα ανεξάρτητο κουρδικό μόρφωμα στα σύνορά της, ωστόσο αν αποτύχει να ελέγξει τις φατρίες και να διατηρήσει την ενότητα του καθεστώτος, κινδυνεύει να θεωρηθεί υπεύθυνη όχι μόνο από τη Δύση, αλλά και από την ίδια την Ουάσιγκτον που την εμπιστεύθηκε.

Ο Ερντογάν, λοιπόν, βρίσκεται εγκλωβισμένος: η επιτυχία του Σαράα είναι πια δικό του στοίχημα και το πολιτικό του κόστος θα είναι τεράστιο, αν η Συρία καταρρεύσει.

Η πολιτική επένδυση του Τραμπ στον Ερντογάν δεν ήταν μια λευκή επιταγή. Ήταν ένα τελεσίγραφο με γάντι, σύμφωνα με τον πολιτικό αρθρογράφο, Μουράτ Γετκίν.

Τα μέτρα της Άγκυρας

Ο Τούρκος πρόεδρος, σε επικοινωνία με τον Σαράα αλλά και με τον Βλαντιμίρ Πούτιν έδωσε έμφαση στην ανάγκη διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε ότι η MIT επικοινώνησε με τη Μοσάντ για να εκφράσει τις τουρκικές ανησυχίες, ενώ προειδοποίησε δημόσια τις κουρδικές δυνάμεις SDF να μην επωφεληθούν από την ισραηλινή εμπλοκή.

Οι κινήσεις της Άγκυρας και η πλήρης στήριξη στον εύθραυστο Σαράα, ερμηνεύθηκαν ως μήνυμα ότι η Τουρκία δεν θα ανεχθεί «οπορτουνισμούς» και δεν θα αφήσει να χαθεί ο έλεγχος στη Συρία τόσο εύκολα. Παρά τις δυνατότητες που διαθέτει το Ισραήλ να το καταφέρει, τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Σάραα, που ακολουθεί πιστά τις οδηγίες του, επιλέγουν προς το παρόν να απέχουν από μια ανοιχτή αντιπαράθεση με τον Νετανιάχου, περιορίζοντας την αντίδρασή τους σε μια συγκρατημένη, λεκτική οργή.