Η έξαλλη ρητορική κατά της Ελλάδας καλά κρατεί – εκπορευόμενη τόσο από τα ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης όσο και από ανθρώπους της εξουσίας. Διότι η επιθετική διάθεση που το τελευταίο διάστημα εκφράζει αυτή η ρητορική ήρθε για να μείνει – και αποτελεί κάτι το νέο σε σχέση με την ιστορία των ελληνοτουρκικών, όσο και με την ανάγκη του τουρκικού πολιτικού προσωπικού να κομπάζει ενώπιον του εγχώριου και διεθνούς ακροατηρίου.
Ο τουρκικός αναθεωρητισμός δεν είναι βέβαια χθεσινή υπόθεση: εμπλουτίζεται δε μέσα στις δεκαετίες με ολοένα και περισσότερες διεκδικήσεις (από την υφαλοκρηπίδα και τον εναέριο χώρο, στην απειλή πολέμου για τα 12 μίλια και από εκεί στις “γκρίζες ζώνες”) που σημαδεύονται από ανάλογες “καινοτομίες” επί του πεδίου, όπως οι υπερπτήσεις και οι “επακουμβήσεις”. Ζούμε όμως, μετά τις περσινές επιστολές της Τουρκίας στον ΟΗΕ, για πρώτη φορά, όπως υπενθύμισε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, την ευθεία αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί των νησιών, μεγάλων και μικρών, του ανατολικού Αιγαίου, διά της καινοφανούς διασύνδεσής της με το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησής τους. Και ζούμε, εδώ και λίγες εβδομάδες, έναν ορυμαγδό απειλών για ανάληψη στρατιωτικής δράσης από πλευράς της Τουρκίας η οποία “θα έρθει νύχτα”, θα “αυτοαμυνθεί” απέναντι στην ελληνική (και δι’ αυτής εμμέσως και αμερικανική) απειλή, θα “πετάξει τους Έλληνες στη θάλασσα, όπως το 1922, εάν δεν συνετιστούν εγκαίρως” κτλ. κτλ.
Ο τελευταίος γύρος προκλήσεων
Τη σκυτάλη των εμπρηστικών δηλώσεων πήρε την εβδομάδα αυτή ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας Φουάτ Οκτάι, ο οποίος απευθυνόμενος σε κομματικό ακροατήριο στη Σεβάστεια απείλησε: “Αν η Τουρκία κάνει ό,τι χρειάζεται βάσει διεθνών συμφωνιών, θα “χιονίσει” στα ελληνικά νησιά που η Ελλάδα βασίζεται τόσο πολύ. Γι’ αυτό λέμε, μην ξεχνάτε τη Σμύρνη, μην ξεχνάτε την Κύπρο”. Αλλά και ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος, Νουμάν Κουρτουλμούς, υποστήριξε ότι “κάποιοι, υποστηρίζοντας την Ελλάδα ή ενθαρρύνοντάς την, φαίνεται να είναι εξαιρετικά ευχαριστημένοι με κάποιο αδιέξοδο έντασης που θα βάλει την Ελλάδα σε μπελάδες”. Ο ίδιος σχολίασε την εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων σε Αλεξανδρούπολη και Κρήτη με το ρητορικό ερώτημα: “Τι είναι αυτό; H προετοιμασία για ποιο πράγμα; Συγγνώμη, κανένας δεν είναι ηλίθιος”.
Επιπλέον, καθώς και η επετειακή περίσταση το ευνοεί, η Άγκυρα καλλιεργεί κλίμα ακόμη και διεκδίκησης αποζημιώσεων για… τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Σε πρωτοφανή ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών κατηγορείται η Ελλάδα για “ψέματα” με τα οποία επιχειρεί να αποκρύψει την ήττα της, αλλά και τα “βάρβαρα εγκλήματά της” στην Ανατολία προ εκατό ετών και υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 59 της Συνθήκης της Λωζάννης, αναγνωρίζεται η υποχρέωση αποκατάστασης των ζημιών που προέκυψαν από τις ενέργειες του ελληνικού στρατού.
Για να μη μένουν δε μόνο στα λόγια, οι γείτονες έστειλαν ένα νέο μήνυμα με τη διπλή υπέρπτηση drones πάνω από την Κίναρο χθες τα ξημερώματα. Η καινούργια αυτή τακτική στοχεύει στην εμπέδωση της λογικής των “γκρίζων ζωνών”, χωρίς τα κόστη των έως τώρα αεροπορικών αναχαιτίσεων ή και αερομαχιών.
Προληπτική νομιμοποίηση
Όλα αυτά, συνδυαζόμενα με το γεγονός ότι μετά την ομιλία Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο τον Μάιο, ο Ταγίπ Ερντογάν έκοψε κάθε δίαυλο ελληνοτουρκικών επαφών, είναι άκρως ανησυχητικά και δεν θα πρέπει να ερμηνεύονται με βάση τις έως τώρα οικείες παραστάσεις μας. Παραπέμπουν σε προληπτική νομιμοποίηση κινήσεων ανατροπής του ελληνοτουρκικού συσχετισμού είτε απλώς με τη διαμόρφωση ασφυκτικού πολιτικού κλίματος είτε και με την προσθήκη (άγνωστο πότε και σε ποια “δόση”) στρατιωτικής βίας στο “μείγμα”.
Προέρχονται, άλλωστε, από μία χώρα η οποία δεν διστάζει μπροστά στις αντιφάσεις στις οποίες την εκθέτουν αλλεπάλληλες προβολές ισχύος στην περιφέρειά της (από την Μέση Ανατολή και τον Καύκασο μέχρι τη Λιβύη), που παρανόμως κατέχει τμήματα όχι μόνο της Κύπρου, αλλά πλέον και της Συρίας και μονομερώς δρα στρατιωτικά στο βόρειο Ιράκ και που ακροβατεί μεταξύ του αναδυόμενου ευρασιατικού μπλοκ και της Δύσης, εκτιμώντας ότι η τελευταία παρακμάζει, ενώ στην ίδια αντιστοιχεί αναβαθμισμένος διεθνής ρόλος, με βάση νέους και ακόμη ρευστούς κανόνες.
Ασυγκίνητοι οι Τούρκοι πολίτες
Μικρή παρηγοριά προσφέρει το γεγονός ότι ο ταλανιζόμενος από την οικονομική κρίση τουρκικός λαός δεν δείχνει να συγκινείται από τους λεονταρισμούς των ηγετών του. Σύμφωνα με έρευνα της MetroPoll, το 51,1% των Τούρκων πολιτών (συμπεριλαμβανομένου του 36,2% των ψηφοφόρων του κυβερνώντος κόμματος) εκτιμά ότι η ελληνοτουρκική ένταση του τελευταίου μηνός αποτελεί “προσπάθεια δημιουργίας ατζέντας” ενόψει των προγραμματισμένων για τον ερχόμενο Μάιο εκλογών στην Τουρκία, ενώ μόνο το 26,2% διαφωνεί και το 18,6% δηλώνει άγνοια του ζητήματος.
Διεθνής κινητικότητα περί την Τουρκία, με το βλέμμα στη Νέα Υόρκη
Η διπλωματική αντεπίθεση της Αθήνας ξεκίνησε στο Παρίσι με τη συνάντηση Μητσοτάκη-Μακρόν (ο οποίος, ως γνωστόν, στην πρόσφατη ετήσια ομιλία του προς τους Γάλλους πρεσβευτές τοποθέτησε την απόκρουση του “τουρκικού αφηγήματος” μεταξύ των κύριων προκλήσεων για την ευρωπαϊκή διπλωματία) και ασφαλώς θα βρει συνέχεια στην τακτική Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, όπου μεταβαίνει ο Νίκος Δένδιας. Όμως η περί τη γείτονα κινητικότητα έχει πολύ ευρύτερες διαστάσεις.
Την ώρα που ο Ερντογάν επιχειρεί να κλείσει τα μεσανατολικά μέτωπά του, είτε με την προετοιμασία διατάγματος για τον διορισμό πρεσβευτή στο Ισραήλ, είτε με την πολύ λεπτή αποστολή που ανέθεσε στον κατεξοχήν έμπιστό του Χακάν Φιντάν, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, να επισκεφθεί το Ιράκ και τη Συρία για την εξομάλυνση των σχέσεων, οι μεγάλοι πρωταγωνιστές της διεθνούς σκηνής πολλαπλασιάζουν τις προειδοποιήσεις τους.
Μηνύματα από Κίνα και Δύση
Διόλου τυχαία, κατά τη συνάντησή τους στο περιθώριο της συνόδου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (όπου η Τουρκία συμμετέχει ως παρατηρητής) στη Σαμαρκάνδη, ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ τόνισε απευθυνόμενος στον Ερντογάν ότι “τα δύο μέρη οφείλουν να ενισχύσουν την αμοιβαία πολιτική εμπιστοσύνη, να σέβονται ειλικρινώς τα θεμελιώδη συμφέροντα του άλλου”. Όπερ μεταφράζεται σε έλλειμμα εμπιστοσύνης μέχρι στιγμής, λόγω της ανάμιξης της Τουρκίας σε ζητήματα “θεμελιώδους ενδιαφέροντος” της Κίνας, όπως η μειονότητα των Ουιγούρων.
Σε μία στιγμή, μάλιστα, κατά την οποία πολλαπλασιάζονται οι εισροές κεφαλαίων αδιευκρίνιστης (βλ. ρωσικής) προελεύσεως στην Τουρκία, ο Τούρκος ηγέτης καταφέρνει να γίνεται ενοχλητικός τόσο προς τον Πούτιν, με την ενθάρρυνσή του προς την επιθετικότητα του Αζερμπαϊτζάν έναντι της Αρμενίας, όσο και προς τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. που προετοιμάζονται να κινηθούν κατά των τουρκικών τραπεζών που έχουν συνδεθεί με το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir.
Παράλληλα, η Άγκυρα ανανέωσε διά του Μεβλούτ Τσαβούσογλου τις απειλές ότι ενδεχομένως να μην επικυρώσει την εισδοχή Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, όσο αυτές δεν λαμβάνουν “έμπρακτα μέτρα” καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Αναλυτές εκτιμούν ότι όλοι αυτοί οι ελιγμοί έχουν ως στόχο να εκβιαστεί μια συνάντηση του Ερντογάν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
