Οχτώ χρόνια μετά την ίδρυσή της κι ενώ πλέον έχει και πολλά «παρακλάδια», η πάνοπλη ομάδα νεοναζιστών με το βαρύτατο μητρώο –επιθέσεις σε αντιφασίστες, Ρομά, υπερμάχους των δικαιωμάτων, φεμινιστριών, ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων– αποτελεί πλέον επίσημο μέλος της ουκρανικής Εθνοφρουράς και αναπτύσσει την τρομοκρατική δράση της.
Στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, όλο και συχνότερα αναφέρεται το όνομα του ουκρανικού Τάγματος Αζόφ. Σε αυτό, μάλιστα, αποδίδει η Μόσχα μερικά από τα πλήγματα σε κατοικημένες περιοχές της Ουκρανίας, όπως αυτά στον Σαρτανά, που στοίχισαν τη ζωή σε Ελληνες ομογενείς. Ενώ για τη Δύση και την ελληνική κυβέρνηση πρόκειται για ρωσικές αεροπορικές επιδρομές και η επίκληση του Τάγματος Αζόφ συνιστά ένα ακόμη προπαγανδιστικό ψέμα για να συγκαλύψει η Μόσχα τα εγκλήματα που συνοδεύουν την στρατιωτική της εισβολή.
Στον πόλεμο της προπαγάνδας η αλήθεια είναι το μεγάλο και δυσεύρετο ζητούμενο. Αλλά αυτό που είναι αλήθεια είναι πως το ουκρανικό νεοναζιστικό Τάγμα Αζόφ είναι μια πραγματική μηχανή πολέμου ενός αμαλγάματος νεαρών εθνικιστών, νοσταλγών της χιτλερικής Γερμανίας, ακροδεξιών ομάδων κρούσεων, βίαιων οπαδών ποδοσφαιρικών ομάδων και διεθνών τυχοδιωκτών, που τους ένωσε η «μάχη για το πραγματικό έθνος».
Δημιουργήθηκε ως πολιτοφυλακή εθελοντών το 2014 στον απόηχο της βίαιης προσάρτησης της Κριμαίας από τον Πούτιν, με την έγκριση του υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας, που ζητούσε εθελοντές για τη μάχη κατά των Ρώσων.
Και σε αυτό συναντήθηκαν μέλη άλλων ακροδεξιών και νεοναζιστικών οργανώσεων [από τον Πατριώτη της Ουκρανίας και την Εθνικο-κοινωνική Συνέλευση ώς τον παραστρατιωτικό Pravy Sector (Δεξιός Τομέας) και το κόμμα Svoboda (Ελευθερία)] που πρωταγωνίστησαν στις διαδηλώσεις της πλατείας Μαϊντάν στο Κίεβο, παίζοντας καταλυτικό ρόλο στην ανατροπή της κυβέρνησης του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς το 2014, όπως αναλύει ο Καναδός δημοσιογράφος Μάικλ Κόλμπορν, συγγραφέας του βιβλίου «Από τις φλόγες στον πόλεμο: το κίνημα Αζόφ της Ουκρανίας και η διεθνής Ακροδεξιά».
Από τα νύχια των ναζιστών, δυστυχώς, δεν γλιτώνουν ούτε τα παιδιά
Με έμβλημά του το Wolfsangel, το ρουνικό σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε από διάφορες μονάδες των SS και έχει απαγορευτεί στη Γερμανία ως ναζιστικό σύμβολο, το Τάγμα Αζόφ έγινε διάσημο στο πεδίο των μαχών ενάντια στους φιλορώσους αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας και, παρά τις ωμότητές του, εντάχθηκε ως επίσημη μονάδα της ουκρανικής Εθνοφρουράς.
Οι ηγέτες του χαίρουν ατιμωρησίας, όπως γράφει ο Κόλμπορν, χάρη στον πρώην υπουργό Εσωτερικών Αρσέν Αβάκοφ, που θεωρείται «πάτρονας» του Τάγματος Αζόφ. Ο Αβάκοφ έχει στενότατες σχέσεις με τον πρώην βουλευτή Αντρέι Μπιλέτσκι, από τους πρώτους διοικητές του τάγματος και πρώτος επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας του Εθνικού Σώματος, που ήδη από το 2010 δήλωνε πως εθνικός στόχος της Ουκρανίας είναι «να οδηγήσει τις λευκές φυλές του κόσμου σε μια τελική σταυροφορία κατά των Untermenschen («υπανθρώπων», κατά τη χιτλερική ορολογία), με πρώτους τους Σημίτες.
Ομάδες κρούσης και αγαθοεργίες
Το Τάγμα Αζόφ έχει επεκτείνει την επιρροή του ως ευρύτερο ομώνυμο κοινωνικό κίνημα. Το 2016 ίδρυσε το κόμμα Εθνικό Σώμα, που στις βουλευτικές εκλογές του 2019 πήρε μετά βίας ένα 2%. Δημιούργησε πολλές παραφυάδες: από την Centuria, ομάδα κρούσης μαυροφορεμένων κουκουλοφόρων, ώς την Druzhina, την Εθνική Πολιτοφυλακή, μια παραστρατιωτική δομή που περιπολεί στους δρόμους.
Σύστησε ένα ακόμη «πολιτικό σώμα» για να συντρέχει τους φτωχούς και τους βετεράνους, καλύπτοντας τα κενά της κρατικής απουσίας, οργανώνει πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις και συναυλίες νεοναζί συγκροτημάτων από όλη την Ευρώπη, λειτουργεί κατασκηνώσεις και επιδίδεται σε «αγαθοεργίες». «Είναι ένας τρόπος να ξεπεραστεί η ψυχολογική αντίσταση στον εθνικισμό, στις ακροδεξιές ιδέες», έλεγε η γραμματέας διεθνών σχέσεων του κινήματος Αζόφ, Ολένα Σεμένγιακα, στην ισραηλινή εφημερίδα «Haaretz», εξηγώντας πως στόχος είναι «Να χτίσουμε ένα κράτος εν κράτει».
Μια τρομοκρατική οργάνωση;
Εχει βαρύ ιστορικό επιθέσεων μίσους και βίας κατά αντιφασιστών, ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, φεμινιστριών, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Μέλη της Druzhina θεωρούνται υπεύθυνα για τις θανατηφόρες επιθέσεις εναντίον καταυλισμών Ρομά («γύφτοι αποβράσματα» τους αποκαλούν) την άνοιξη του 2018. Πολλαπλά είναι και τα εγκλήματά τους εναντίον των αυτονομιστών της ανατολικής Ουκρανίας, ή «υπόπτων» ως συμπαθούντων των τελευταίων, όπως καταγράφει και έκθεση του ύπατου αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το 2016, αναφέροντας ανάμεσα στα άλλα συλλήψεις στη Μαριούπολη και τις γύρω περιοχές με βασανιστήρια, περιλαμβανομένων ηλεκτροσόκ και βιασμού.
Το αμερικανικό Κογκρέσο το 2018 απαγόρευσε ρητά να λαμβάνει όπλα, εκπαίδευση ή άλλη βοήθεια από τις ΗΠΑ το Τάγμα Αζόφ, χαρακτηρίζοντάς το νεοναζιστική οργάνωση μίσους. Το 2019, 40 βουλευτές, με πρωτοβουλία του Δημοκρατικού Μαξ Ρόουζ, σε επιστολή τους προς τον Αμερικανό τότε ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο, ζήτησαν να ενταχθεί το Τάγμα Αζόφ στη λίστα των ξένων τρομοκρατικών οργανώσεων, περιγράφοντάς το ως ένα «διεθνές τρομοκρατικό δίκτυο ανάλογο της Αλ Κάιντα, που επιτίθεται κατά μουσουλμάνων, Εβραίων ή εγχρώμων». Σε αυτό επισημαινόταν πως ο δράστης των επιθέσεων σε τζαμιά στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας το 2019, που στοίχισαν τη ζωή σε τουλάχιστον 50 άτομα, έφερε το σύμβολο του Τάγματος Αζόφ και στο μανιφέστο του έλεγε πως εκπαιδεύτηκε στην Ουκρανία.
Διεθνής ταξιαρχία ακροδεξιών
Το κίνημα Αζόφ εδραίωσε ένα διεθνές πολιτικό και στρατιωτικό δίκτυο με νεοναζιστικές ομάδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Συμμετείχε στη «Σιδηρά Πορεία» (Iron March), ένα ψηφιακό φόρουμ νεοναζί, όπου μετείχε και η Χρυσή Αυγή. Το φόρουμ λειτούργησε από το 2011 ώς το 2017 και, σύμφωνα με την αμερικανική οργάνωση Νομικό Κέντρο Νότιας Φτώχειας, τα μέλη του ενέχονταν σε κάπου 100 δολοφονίες μίσους.
Πρόσφατο άρθρο του «Newsweek» σχολίαζε πως «ένα χρόνο μετά την 6η Ιανουαρίου (και την επίθεση στο Καπιτόλιο), ο πόλεμος της Ουκρανίας προσελκύσει την αμερικανική Ακροδεξιά για να πολεμήσει κατά της Ρωσίας και να εκπαιδευτεί στη χρήση βίας στην πατρίδα μας». Η δημοσιογράφος Μαριάνα φον Σέλερ, που ερεύνησε αυτές τις σχέσεις, έλεγε στο περιοδικό ότι η ομάδα των υπέρμαχων της ανωτερότητας της λευκής φυλής Μεραρχία Atomwaffen (γνωστή σήμερα ως Εθνικοσοσιαλιστικό Τάγμα), έχει στείλει μέλη της να εκπαιδευτούν στην Ουκρανία, «όπου νεοναζιστικές πολιτοφυλακές έχουν στρατολογήσει οπαδούς της ανωτερότητας της λευκής φυλής από όλο τον κόσμο για να μετάσχουν στη μάχη τους κατά της Ρωσίας και να προωθήσουν τη ρατσιστική τους ιδεολογία».
Οπως αποκάλυπταν οι «New York Times» στις 25 Φεβρουαρίου, μέλη του Αζόφ και των παραφυάδων του έχουν αναρτήσει στο Telegram εκκλήσεις για μια διεθνή «γενικευμένη κινητοποίηση», προσφέροντας πληροφορίες για πώς μπορούν να στρατολογηθούν οι εθελοντές αλλά και πληροφορίες για χρηματοδότηση. Εκκλήσεις που έχουν ήδη αναπαραχθεί από ανάλογες οργανώσεις της Γαλλίας και της Φινλανδίας.
«Η αστάθεια στην Ουκρανία προσφέρει στους εξτρεμιστές της ανωτερότητας της λευκής φυλής τις ίδιες ευκαιρίες στρατιωτικής εκπαίδευσης που πρόσφερε το Αφγανιστάν ή η Συρία για τους τζιχαντιστές επί χρόνια», λέει στους «New York Times» ο Λιβανεζο-Αμερικανός πρώην πράκτορας του FBI, και συγγραφέας πολλών βιβλίων για την τρομοκρατία, Αλί Σουφάν, επικεφαλής του Κέντρου Σουφάν (που ερευνά θέματα διεθνούς ασφάλειας).
Αλλαγή σκηνικού
Τώρα, με τη διοχέτευση οπλισμού αδιάκριτα και την άφιξη ξένων πολεμιστών για την προάσπιση της Ουκρανίας, όλα αλλάζουν και αυτά τα όπλα θα μπορούσαν να καταλήξουν σε μια διεθνή της ένοπλης Ακροδεξιάς. Πόσο μάλλον μετά το διάταγμα που υπέγραψε τη Δευτέρα ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αίροντας την απαίτηση για βίζα σε όσους εθελοντές θέλουν να εισέλθουν στη χώρα για να πολεμήσουν ενάντια στις ρωσικές δυνάμεις. Κι όπως γράφει η «Washington Post» κυβερνήσεις, η μία μετά την άλλη ανταποκρίνονται: από τη Λετονία και τη Δανία ώς τη Βρετανία και τον Καναδά, είτε ανακοινώνουν πως επιτρέπουν είτε ενθαρρύνουν πολίτες τους να πάνε να πολεμήσουν στην Ουκρανία.
«Η Ουκρανία έχει ένα σοβαρό πρόβλημα με την Ακροδεξιά και είναι ώρα να μιλήσουμε γι’ αυτό», έγραφε σε άρθρο του στο «Νew Statesman» o Μάικλ Κόλμπορν. «Το να αντιδρούμε λες και οποιαδήποτε αναφορά του προβλήματος (της άνθησης της Ακροδεξιάς) να τροφοδοτεί την προπαγάνδα του Κρεμλίνου απλώς κάνει τα πράγματα χειρότερα. Οταν, π.χ., οι πιο ακραίες παραφυάδες διατυπώνουν ανοιχτά ότι φτιάχνουν λίστες “εσωτερικών εχθρών” που θα σκοτώσουν εν μέσω του χάους των πρώτων ημερών μιας ρωσικής εισβολής, δεν θα έπρεπε να είναι επιλογή το να μη δώσουμε προσοχή. […] Νομίζω πως δεν είναι διόλου αντιφατικό να πούμε: ναι, η Ακροδεξιά είναι ένα πρόβλημα στην Ουκρανία, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογεί τις πράξεις του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν».
