Πού το πάει ο Τραμπ, η Διώρυγα του Παναμά και το «τόξο της Μεσογείου»
Τα πολλαπλά κάλλη του νησιού της Γροιλανδίας την καθιστούν μήλον της Έριδος, αφού το λιώσιμο των πάγων, η διάρθρωση και η αναδιάταξη των μεγάλων δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα, δεν έχουν νέες γεωπολιτικές συνθήκες στο παγκόσμιο σύστημα, που είναι συναφείς με την οικονομία, το εμπόριο, τις θαλάσσιες οδούς και ενώνουν τα θέματα της ασφάλειας.
Αγορά και συμφέροντα
Οι δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ για το καθεστώς της Γροιλανδίας, προτού αναλάβει επισήμανση τα καθήκοντά του στις 22 του μήνα, έβαλαν φωτιές στους πάγους της Ανταρκτικής και στις σχέσεις του με τη Ρωσία, την Κίνα και την ΕΕ. Το λιώ των πάγων ως αποτέλεσμα των κλιματικών αλλαγών επιτρέπει δρομολόγια μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Βορείου Αμερικής κατά τη χειμερινή περίοδο. Ταυτοχρόνως, υπάρχει μια συνεχής εμπλοκή της Κίνας, κυρίως στο εμπορικό και κατ’ επέκτασιν στο οικονομικό πεδίο, σε συνεργασία με τη Ρωσία, η οποία εντάσσεται στην Αρκτική ακόμη και στρατιωτικά. Και οι αναφορές αυτές θέτουν τις ΗΠΑ σε συναγερμό. Απειλούνται τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα και η πρωτοκαθεδρία τους. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι, από το 2019, ο Πρόεδρος Τραμπ είχε προτείνει την αγορά της Γροιλανδίας, η οποία είναι, ειρήσθω εν παρόδω, πλουσιότατη σε πρώτες ύλες. Η εκμετάλλευση του πλούτου της Γροιλανδίας εμπίπτει στην πρακτική του ανταγωνισμού μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων σε ένα πολυπολικό σύστημα. Και εγείρει εκ των πραγμάτων ζητήματα ασφάλεια.
Ο χάρτης δείχνει το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό πέρασμα από τη Βερίγγειο Θάλασσα, αλλά και τη σημασία της Γροιλανδίας που βρίσκεται μεταξύ των δύο σημαντικών περασμάτων. Πρόκειται για τα περάσματα που σχηματίζονται μεταξύ Μ. Βρετανίας, Ισλανδίας και Γροιλανδίας. Είναι, δε, σημαντική εκ των πραγμάτων η γεωπολιτική θέση του Καναδά.
Ο πλούτος της Γροιλανδίας
Γιατί είναι τόσο σημαντική η Γροιλανδία; Για τους εξής, μεταξύ άλλων, λόγους:
- • Για τις παλαιές και τις νέες θαλάσσιες οδούς, λόγω του λιοσώματος των πάγων, από την Αρκτική που ενώνουν την Ευρώπη με την Ασία και τη Βόρεια Αμερική.
- • Για τα πλούσια κοιτάσματα ορυκτών, από σίδηρο ώς ουράνιο, με τις πηγές του πετρελαίου να φτάνουν στο 13% παγκοσμίως και του φυσικού αερίου στο 35%. Το λιώσιμο των πάγων επιτρέπει τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και καθιστά ακόμη πιο κατοικήσιμη τη Γροιλανδία.
- • Η σημαντική γεωπολιτική και γεωστρατηγική της θέση είναι συνδεδεμένη με θέματα, εμπορίου και ασφάλειας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και δη των ΗΠΑ, της οικονομίας της Κίνας και της Ρωσίας. Συνιστά, εκτός των άλλων, ένα από τα δυο ναυτικά, εμπορικά και στρατιωτικά περάσματα που συμβαίνουν μεταξύ του Ην. Βασιλείου, της Ισλανδίας και της ίδιας της Γροιλανδίας.
ΗΠΑ και Βάσεις
Οι ΗΠΑ διαθέτουν Βάσεις στη Γροιλανδία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ από το ’60 έως το ’66 ανέπτυξαν και πυρηνικά όπλα σε υπόγειες, κάτω από το χιόνι, εγκαταστάσεων. Το “Project Iceworm” πάγωσε, λόγω κινδύνων. Γίνεται λόγος ακόμη και για πυρηνικό αποτέλεσμα στο περιβάλλον. Μέσω της Γροιλανδίας οι ΗΠΑ λειτουργούν: Α) Μετεωρολογικό Κέντρο, που είναι σημαντικό, για ναυτιλιακούς, εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς. Β) Συστήματα έγκαιρων προειδοποίησης για βαλιστικούς και άλλους πυραύλους, τύπου «Κρουζ», που είναι δυνατό να εκτοξεύονται από τη Ρωσία ή από άλλη. Γ) Τη διαστημική Βάση Pittuffik (στα βορειοδυτικά). Δ) Η ανάσχεση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας και της Κίνας στον εμπορικό, οικονομικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό της παγκόσμιας ηγεμονίας και δη των σημαντικών στρατηγικών – γεωπολιτικών σημείων (chokepoints). Η ανάσχεση έναντι της Ρωσίας έχει ιδιαίτερο στρατιωτικό χαρακτήρα, λόγω της εγγύτητας μεταξύ των δύο χωρών και των διαφόρων κινήσεων στις οποίες προέβη η Μόσχα (βλέπε).
Ο χάρτης αποτυπώνει τα πλεονεκτήματα που έχει η εμπορική ναυτιλία και η παγκόσμια οικονομία από τα δρομολόγια μέσω Αρκτικών οδών για τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ιαπωνία, την Κίνα, καθώς και την Ευρώπη. Για παράδειγμα, ένα δρομολόγιο από τη Νέα Υόρκη μέσω Παναμά προς Τόκιο είναι 18.200 χιλιόμετρα και άλλα 2.000 χιλιόμετρα από την Κίνα, δηλαδή 20.200 χιλιόμετρα. Αντιθέτως, εάν το ίδιο πλοίο ακολούθησε πορεία από τον Βερίγγειο Πορθμό καλύπτει 14.000 χιλιόμετρα ως το Τόκιο και 16.000 χιλιόμετρα ως την Κίνα. Από τη Σανγκάη στο Ρότερνταμ μέσω Αρκτικού είναι 15.000 χιλιόμετρα, ενώ μέσω Σουέζ 19.000 χιλιόμετρα και από Τόκιο 21.000 χιλιόμετρα.
Τα φυλάκια της Ρωσίας
Η Ρωσία ανακάμπτει και μπαίνει δυναμικά στην παγκόσμια σκηνή με τις εξής κινήσεις στην περιοχή της Γροιλανδίας και του Ανταρκτικού: Πρώτο, επανδρώνει εκ νέου 50 λιμάνια και αεροδρόμια στην Αρκτική. Δεύτερο, από το 2024 έχει 475 οχυρά που διατηρούσε στην περιοχή κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Τρίτο, πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, διενήργησε το 2020 ασκήσεις στη Βερίγγειο Θάλασσα. Εκεί όπου συνορεύει στον Αρκτικό με τις ΗΠΑ και μπορεί όποιος έχει να ελέγχει το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό πέρασμα και τα βασικά θαλάσσια δρομολόγια μέσω Αρκτικής. Το 2021 η Ρωσία, λόγω του ότι δεν ήταν τόσο ψυχρό έτος, χρησιμοποίησε την οδό της Αρκτικής κατά τη χειμερινή περίοδο χωρίς να χρησιμοποιήσει παγοθραστικά. Τι επόμενες χρονιές η κατάσταση δεν ήταν η ίδια. Ούτως ή άλλως η Ρωσία έχει φτιάξει πλέον μεγάλα παγοθραυστικά, έναν ιδιαίτερο στόλο, για να έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει την οδό του Ανταρκού κατά τη χειμερινή περίοδο περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Οι επενδύσεις της Κίνας και το ουράνιο
Ανάλογο στόλο έχει δημιουργήσει και η Κίνα, η οποία διαθέτει σύγχρονα παγοθραστικά και συνεργάζεται με τη Ρωσία. Από το 2012 ως το 2017 έχει επενδύσει σε οκτώ περιοχές της Αρκτικής ποσό της τάξης των 450 δις δολαρίων. Ταυτοχρόνως, η Κίνα με τις επενδύσεις της: 1) Έχει εμπλακεί ενεργά στη βιομηχανία σιδήρου και στην εκμετάλλευση ουρανίου στη Γροιλανδία. 2) Έχει ποντίσει καλώδια και έχει αναπτύξει άλλες στο πλαίσιο του κυβερνοχώρου, σε μια προσπάθεια ελέγχου της περιοχής για να δημιουργήσει συγκεκριμένες συνθήκες ασφάλειας, αφού οι επενδύσεις της είναι συναφείς με το γεγονός ότι με τον δρόμο της Αρκτικής κερδίζει χρόνο και χρήμα. Αυξάνει την ανταγωνιστικότητά της.
Η Διώρυγα του Παναμά
Καθόλου τυχαία δεν είναι η κινεζική εμπλοκή στο Κανάλι ή Διώρυγα του Παναμά και οι ανησυχίες και οι προειδοποιήσεις του Τραμπ, προτού αναλάβει την εξουσία. Είναι ένα άλλο στρατηγικό και γεωπολιτικό σημείο, το οποίο έφτιαξαν οι ΗΠΑ για δικούς τους στρατιωτικούς και οικονομικούς – εμπορικούς σκοπούς στη «δική τους Ήπειρο», αλλά τώρα διαπιστώνουν την κινεζική απειλή στην περιοχή τους μέσω επενδύσεως. Η Διώρυγα του Παναμά είναι το δεύτερο μετά το Σουέζ σημείο μεταφοράς εμπορευμάτων, αφού, εκτός των άλλων, ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό και μπορεί να διασχίσει τα 50 πλοία την ημέρα.
Δυο κινεζικές εταιρείες, η Landbridge Group και η CK Hutchison Holdings, με έδρα το Χονγκ Κονγκ , έχουν αναλάβει τη λειτουργία των λιμανιών στις δύο εισόδους του καναλιού. Αυτή η παρουσία προκαλεί ανησυχίες στις ΗΠΑ. Ότι, δηλαδή, οι υποδομές αυτές μπορούν να έχουν διπλή χρήση, ακόμη και στρατιωτική, εκτός της οικονομικής και εμπορικής επιρροής που αποκτά η Κίνα στον Παναμά και στη Λατινική Αμερική. Από την άλλη, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ασκούν σημαντική επιρροή επί του Παναμά, ως ο κύριος χρήστης, που είναι η Αμερική, της Διώρυγας, συνιστώντας τον κύριο πάροχο άμεσων ξένων επενδύσεων στον Παναμά που φτάνει το ποσό των 3,8 δις δολαρίων ετησίως.
Τα κεκτημένα
Πρόσθετα, οι ΗΠΑ θεωρούν ότι έχουν κεκτημένα δικαιώματα επί της Διώρυγας του Παναμά, διότι: Α) Το 1903 οι ΗΠΑ υποστήριξαν την ανεξαρτησία του Παναμά, με τον Πρόεδρο Θιοντόρ Ρούσβελτ να εφαρμόσει στην πράξη τη «διπλωματία των κανονιοφόρων» για να μην αποτρέψει τους Κολομβιανούς. που αντιδρούσαν. Ως αντάλλαγμα για τη στήριξή τους προς τον Παναμά, οι ΗΠΑ πήραν τη Συνθήκη Hay-Bunau-Varilla. Η Συνθήκη αυτή παρείχε στις ΗΠΑ διαρκή έλεγχο επί ενός καναλιού με πλάτος τότε δέκα μιλίων. Το αντίτιμο ήταν δέκα εκατομμύρια δολάρια και 250.000 δολάρια κατ’ έτος. Το κανάλι που φτιάχτηκε από τις ΗΠΑ στη συνέχεια ήταν μεν δείγμα αξιόλογης μηχανικής, αλλά η συμφωνία του 1903 πυροδότησε κατά καιρούς αντιδράσεις ως προς τις παραβιάσεις της κυριαρχίας του Παναμά. Το 1997, σε μια κίνηση καλής θελήσεως, ο Πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ προχώρησε στην υπογραφή δυο νέων Συνθηκών με τον Παναμά, για να βελτιώσει τις σχέσεις των δυο χωρών. Η μια προνοούσε τη μεταφορά της κυριαρχίας της Διώρυγας στον Παναμά με το τέλος της χιλιετίας και η δεύτερη τη μόνιμη ουδετερότητα του καθεστώτος του Καναλιού. Η Γερουσία επικύρωσε τη διπλή συμφωνία στις 31 Δεκεμβρίου 1999.
Το τόξο της Μεσογείου, η Τουρκία, η Κύπρος και η Ελλάδα
Προφανώς, είναι αυτή η συμφωνία που δεν μπορεί να χωνέψει ο Τραμπ, του οποίου η πολιτική ανάσχεση προς την Κίνα δεν σταματά στη Γροιλανδία ή στον Παναμά. Θέλει να ανασχέσει την Κίνα και τη Ρωσία στη γειτονιά τους. Από το 2018 η Κίνα υποσχέθηκε, εκτός των άλλων, τη δημιουργία του «Πολικού Δρόμου του Μεταξιού» ως συμπληρωματικού εκείνου του Μεταξιού προς την Ευρώπη τόσο επί του εδάφους όσο και στη θάλασσα. Πρόκειται για άλλη μια κίνηση ενόψει του 2030, έτος κατά το οποίο οι οικονομικές προβλέψεις θέλουν την Κίνα να ξεπεράσει στην παγκόσμια κατάταξη των ΗΠΑ. Σε αυτόν τον Θαλάσσιο Δρόμο του Μεταξιού εμπίπτει και την Κύπρο, λόγω της εγγύτητας της με το Σουέζ, αλλά και για τους εξής πρόσθετους λόγους: 1. Θαλάσσιες οδοί προς Αλεξανδρέττα, Αιγαίο και Κρήτη και από εκεί προς τον Γιβραλτάρ. 2. Πέρασμα για Ευρώπη, Ασία και Αφρική.
Αυτός ο παγκόσμιος χάρτης αποτυπώνει με τη μαύρη συνεχή γραμμή, με τη μορφή του, την ανάληψη των ΗΠΑ έναντι της Κίνας και της Ρωσίας. Σημαντικός είναι ο ρόλος της Τουρκίας για την αποτροπή της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και της Κίνας μέσω των τουρκογενών χωρών τις οποίες ελέγχει η Άγκυρα. Στον χάρτη αποτυπώνονται με κόκκινες κουκκίδες σημαντικά chokepoints, μεταξύ των εκείνους του Παναμά, καθώς και του Σουέζ. Η Κύπρος και η περιοχή μας εμφανίζει εκ των πραγμάτων παγκόσμιο γεωπολιτικό ενδιαφέρον ως πέρασμα μεταξύ τριών Ηπείρων (Ευρώπη, Αφρική και Ασία). Καθόλου τυχαία δεν είναι η τουρκική Γαλάζια Πατρίδα ως τμήμα της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που στοχεύει στον έλεγχο θαλάσσιων οδών από και προς το Σουέζ και το Αιγαίο για τα δρομολόγια από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Εκ των πραγμάτων, το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα από την Ελλάδα στην Κύπρο με προέκταση στο Ισραήλ αποδεικνύεται μια σταθερή γεωπολιτική αξία και αποτροπή στον τουρκικό επεκτατισμό. Πλην, όμως, οι ηγεσίες μας δεν θέλουν να το αντιπροσωπεύουν…
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ΗΠΑ θεωρούν σημαντική την Τουρκία. Διότι, αφενός είναι η μόνη χώρα, και δη του ΝΑΤΟ, που έχει την ισχύ σε μιαν αποτρεπτική έναντι της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα απειλή και μέσω των Τουρκογενών χωρών έναντι της Κίνας. Σημαντικό είναι το τόξο από τη Θράκη ως την Κύπρο, στην περιφέρεια δηλαδή της κύριας ανάσχεσης, που είναι συναφή με τις θαλάσσιες οδούς και τον Δρόμο του Μεταξίου. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται το σκηνικό και θέλει τον έλεγχο της Κύπρου και του Αιγαίου για να είναι ο πολυτιμότερος σύμμαχος των ΗΠΑ. Και η θέση της αυτή ενισχύεται από την αδυναμία Κύπρου και η Ελλάδα να ελέγξει τον χώρο αυτό στο πλαίσιο του Δόγματος και της επέκτασής του προς το Ισραήλ, που διατηρεί σχέσεις Αθήνας – Σπάρτης με την Τουρκία.
Η Ευρώπη μακράν…
Όσο δε για τη Γροιλανδία, το Μήλον της Έριδος, έχει κατοίκους της τάξης των 57 χιλιάδων και υπάρχουν τάσεις για να φύγει από το Βασίλειο της Δανίας και να ανεξαρτητοποιηθεί. Βλέπει τα της να αυξάνονται. Το ίδιο όμως συμβαίνει με τους κινδύνους. Και εδώ είναι που επενδύει ο Τραμπ. Ότι, δηλαδή, οι ΗΠΑ είναι αυτές που θα προσφέρουν ασφάλεια στη Γροιλανδία είτε την αγοράζουν κανονικά είτε με την πλαγία οδού… Τώρα τι μπορεί να πει κάποιος για τους Ευρωπαίους; Αδύναμοι και ως ΕΕ και ως κράτη περιμένουν τις αποφάσεις και τους δασμούς του Τραμπ. Κείται μακριά η Γροιλανδία…
