Tα χρυσά μοναστήρια του Αγίου Όρους

Καταθέσεις εκατομμυρίων ευρώ, εκατοντάδες ακίνητα σε όλη τη χώρα, δεκάδες χιλιάδες στρέμματα γης, μετοχές, off shore εταιρίες, αυτή είναι η περιουσία των «χρυσών» μονών του Αγίου Όρους.

Κι όλα αυτά χωρίς να είναι εύκολο να ξέρουμε το «πόθεν έσχες» γιατί χανόμαστε στον λαβύρινθο των βυζαντινών χρυσόβουλων, των πατριαρχικών σιγιλλίων και των σουλτανικών φιρμανιών πάνω στα οποία στηρίζεται η περιουσία αυτών των μοναστηριών.

Και  αυτά τα «παραχωρητήρια» που κατά καιρούς και όταν τα χρειαστούν οι καλόγεροι τα ανασύρουν από το χρονοντούλαπο της ιστορίας για να στηρίξουν το δικαίωμα της κυριότητάς  τους απέναντι στο Δημόσιο.

Οι σκοτεινές πλευρές της μοναστικής περιουσίας 

Πριν ξεκινήσουμε την περιγραφή αυτής της αμύθητης περιουσίας που ουδείς μπορεί να υπολογίσει το μέγεθός της αξίζει να σταθούμε σε ορισμένες σκοτεινές πλευρές του ζητήματος αυτού που οδηγούν στην αδυναμία καθορισμού αυτής της περιουσίας.

Πρώτον: Είναι γεγονός ότι η περιουσία των μοναστηριών απαρτίζεται κυρίως από εκτάσεις και κτίρια που παραχώρησαν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες με χρυσόβουλα κρατώντας σε πολλές περιπτώσεις την ψιλή κυριότητα. Όμως οι ίδιοι αυτοκράτορες αν το κρατικό ταμείο «ήταν μείον» τα έπαιρναν πίσω. Και μετά οι ίδιοι όταν τα οικονομικά του κράτους το επέτρεπαν και για να σώσουν την ψυχή τους επέστρεφαν τις εκτάσεις στους καλόγερους ή τους έδιναν άλλες σε άλλη περιοχή. Έτσι συχνά τα μετόχια των μοναστηριών άλλαζαν γεωγραφική θέση. Και εμείς τώρα προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη. Αδύνατον, μη κοροιδευόμαστε.

Δέκα χιλιάδες παραχωρητήρια με… οθωμανικά φιρμάνια! 

Δεύτερον: Το ίδιο ισχύει και με την περίπτωση των οθωμανικών φιρμανιών. Από τη μια μεριά η Υψηλή Πύλη προχωρούσε σε κατασχέσεις αυτών που είχαν δώσει οι βυζαντινοί αυτοκράτορες ,και από την άλλη, ανάλογα με την εποχή, αναγνώριζε την ιδιοκτησία των μοναστηριών. Σε 10.000 υπολογίζονται τα οθωμανικά έγγραφα σε όλα τα μοναστήρια, που κατά τους μοναχούς κατοχυρώνουν την κυριότητά τους σε διάφορες εκτάσεις.

Τα αμφισβητούμενα χρυσόβουλα και σιγίλλια 

Τρίτον: Η αξιοπιστία των χρυσόβουλων και των πατριαρχικών σιγιλλίων αμφισβητείται. Πολλοί ιστορικοί σημειώνουν ότι σε πολλές περιπτώσεις οι καλόγεροι που είχαν αναλάβει την αντιγραφή των εγγράφων και βιβλίων και αυτκρατορικών αποφάσεων που υπήρχαν στα αρχεία των μοναστηριών φρόντιζαν να τα παραχαράσσουν, ώστε να προκύπτει η δική τους ιδιοκτησία.

Τέταρτον: Στα χρόνια της τουρκοκρατίας και φτάνοντας έως το 1912-1913, χιλιάδες χριστιανοί για να γλυτώσουν την περιουσία τους από τις ορέξεις κάποιο πασά τη μετέγραφαν εικονικά στα μοναστήρια και τα εκμεταλλεύονταν μέσω αυτών. Έτσι πολλοί προστάτεψαν προσωρινά την περιουσία τους μέσω των «δωρεών» αυτών , όμως μέσα στο πέρασμα των χρόνων τα μοναστήρια τις καρπώθηκαν.

Πέμπτον: Μέρος της περιουσίας των μοναστηριών ( και όχι μόνο του Αγίου Όρους) αποτελούν οι χαρισμένες σ’ αυτά μέσα στο πέρασμα των αιώνων περιουσίες των μοναχών. Σύμφωνα με τους μοναστικούς κανόνες οι μοναχοί πρέπει να είναι ακτήμονες και μετά την «κουρά» τους ( η τελετή με την οποία ενδύονται το μοναχικό σχήμα) χαρίζουν την περιουσία τους στη «μονή της μετανοίας» τους. Κοντά σ’ αυτά προσθέστε και τις κατά καιρούς δωρεές από όλη τη χώρα.

Έκτον: Λόγω του αυτοδιοίκητου των μονών του Αγίου όρους η περιουσία τους  παραμένει εφτασφράγιστο μυστικό που το κρατούν στα σεντούκια τους ο ηγούμενος και ο οικονόμος του μοναστηριού και δεν το γνωρίζουν ούτε και οι υπόλοιποι μοναχοί. Και μόνο όταν φτάσει μια υπόθεση στη Δικαιοσύνη ή υπάρξουν αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών με αφορμή τις διεκδικήσεις ή τις κατά καιρούς επενδύσεις του μοναστηριού τότε ρίχνεται λιγοστό φως στο σκοτάδι του μυστηρίου της μοναστηριακής της μοναστηριακής περιουσίας.

Εξπέρ στο Real Estate 

Έβδομον: Η νομοθεσία ( όχι μόνο η σημερινή αλά και η παλαιότερη) είναι ρευστή και ασαφής, πράγμα που επιτρέπει στους εκπροσώπους των μονών, που μέσα στο πέρασμα των χρόνων έχουν γίνει εξπέρ στο Real Estate, υποστηριζόμενους από παχυλά αμειβόμενους δικηγόρους αλλά και κυβερνητικούς και δημοτικούς άρχοντες, να κερδίζουν ( στις περισσότερες περιπτώσεις) δίκες για την κυριότητα διαφόρων ακινήτων-«φιλέτων».

Σημειώστε ακόμη ότι ούτε μεταξύ τους δεν μονιάζουν οι καλόγεροι όταν πρόκειται για την περιουσία. Έχει μείνει στην ιστορία ο πολύχρονος καυγάς που κράτησε σχεδόν όλο το 19^ο αιώνα  μεταξύ της μονής Σίμωνος Πέτρας και Διονυσίου για τα μετόχια χιλιάδων στρεμμάτων  στην χερσόνησο της Κασσάνδρας. Τότε που με πολύ κόπο κατάφεραν να τους συμβιβάσουν, η ανώτερη αρχή για το Άγιον Όρος,  οι πατριάρχες της Κωνσταντινούπολης. Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν  στοιχεία ( όσα μπορεί να βρει κανείς ψάχνοντας τους ψύλλους στ’ άχυρα) σε μερικές από τις αγιορείτικες μονές:

Οι «ακτήμονες» του Βατοπεδίου 

Το μοναστήρι του Βατοπεδίου είναι το δεύτερο τη τάξει στο αγιορείτικο καθεστώς. Είναι όμως πρώτο τη τάξει από την άποψη της περιουσίας του. Ηγούμενός του είναι ο κύπριος την καταγωγή Εφραίμ και κύπριοι είναι και πολλοί μοναχοί του. Το μοναστήρι που ιδρύθηκε στο δεύτερο μισό του 10^ου αιώνα διαθέτει τεράστια δύναμη λόγω του πλούτου του, που του επιτρέπει να επηρεάζει και την εκλογή μητροπολιτών της ελλαδικής Εκκλησίας, αλλά και το ίδιο το Φανάρι που δέχεται την οικονομική  βοήθειά του .

Με το κατάλληλο Real Estate των καλογήρων του και την πολιτική στήριξη των εκάστοτε κυβερνώντων κατάφερε να αποκτήσει μια τεράστια περιουσία με καταθέσεις δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, πολλά  κτίρια μεγάλης αξίας και οικόπεδα-«φιλέτα στην  Αθήνα , τη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις, 4.000 στρέμματα στη Χαλκιδική και βρίσκεται σε δικαστικό αγώνα με το κράτος για την κυριότητα της λίμνης Βιστωνίδας και των παραλίμνιων χώρων έκτασης 27.000 στρεμμάτων. Τα οκτώ εκατομμύρια ευρώ φτάνουν, σύμφωνα με πληροφορίες,  τα λεφτά που πήρε το μοναστήρι από την πώληση ακινήτων στα βόρεια προάστια της Αθήνας και τη Θεσσαλονίκη το 2001 και το 2007.

Στις δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2000 ξέσπασε το «σκάνδαλο του Βατοπεδίου», με το μοναστήρι, το οποίο παρά τις αποφάσεις δικαστηρίων, να δίνει στο κράτος τη λίμνη Βιστωνίδα και σε αντάλλαγμα να παίρνει ένα πανάκριβο κτίριο συνολικού εμβαδού 20,6 στρεμμάτων και 8.600 στρέμματα στην περιοχή της Ουρανούπολης. Το κομπρεμί επί κυβερνήσεως του Κώστα Καραμανλή στήθηκε με βάση χρυσόβουλα των αυτοκρατόρων Ανδρόνικου Παλαιολόγου και Ιωάννη Παλαιολόγου που παραχωρούσαν τη λίμνη στο μοναστήρι.   Γνήσια; Πλαστογραφημένα; Μόνο ο Θεός τους το ξέρει. Αλλά κι’ αυτός δεν ανακατεύεται σε τέτοιου είδους ιστορίες.

Στην υπόθεση μπλέχτηκαν και τέσσερις  Of Shore εταιρίες στην Κύπρο, δύο από τις οποίες είχε στήσει η ίδια η μονή. Για να μην τα πολυλέμε ( άλλωστε θα τα θυμούνται και οι περισσότεροι γιατί είναι πρόσφατα) φτιάχτηκαν τρεις εξεταστικές επιτροπές, υπήρξαν προτάσεις για παραπομπή στη Δικαιοσύνη υπουργών της κυβέρνησης Καραμανλή , ο ηγούμενος Εφραίμ προφυλακίστηκε για ένα διάστημα ( βγήκε αφού παρενέβη γι’ αυτόν ακόμη και ο Βαρθολομαίος) και στο τέλος όλοι βγήκαν αθώοι, άμωμοι και άσπιλοι. Όσο για αυτή καθαυτή την υπόθεση της κυριότητας της Βιστωνίδας εκκρεμεί στον Άρειο Πάγο, μετά από προσφυγή του μοναστηριού εναντίον τριών δικαστικών αποφάσεων που έδιναν τη λίμνη στο κράτος. Το Ανώτατο Δικαστήριο   καλείται να ξεμπλέξει ένα απίστευτο κουβάρι αλληλοσυγκρουόμενων νόμων και Διαταγμάτων  (κυρίως  από το 1921 και μετά) που, ανάλογα με την κυβέρνηση πότε έδιναν και πότε έπαιρναν από το μοναστήρι τη λίμνη.

Η μονή Μεγίστης Λαύρας και οι μπίζνες με τα καταστροφικά αιολικά πάρκα 

Το μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας,  πρώτο στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών ιδρύθηκε το 963 με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά που το «προίκισε» με το ένα τρίτο της Σκύρου, 40.000 στρέμματα. Μια ακόμη  δωρεά ενός βυζαντινού αυτοκράτορα που αφού έκανε του κόσμου τα εγκλήματα για την «σωτηρία της ψυχής» τόριξε στην αγαθοεργία. Στο στερέωμα του μοναστηριού βοήθησε και ο διάδοχος του Φωκά Ιωάννης Τσιμισκής.

Και μια παρένθεση με μια λεπτομέρεια  που έχει τη σημασία της για την «ευλάβεια» των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Ο Νικηφόρος Φωκάς ανέβηκε στο θρόνο αφού παντρεύτηκε τη χήρα του Ρωμανού Β΄, Θεοφανώ. Όμως στο πέρασμα του χρόνου η Θεοφανώ βαρέθηκε το Φωκά και συνωμότησε εναντίον του με τον πιο νέο ανιψιό του τον Ιωάννη Τσιμισκή. Ο Τσιμισκής με τους ανθρώπους του σκότωσε το Φωκά την ώρα που κοιμόταν και ανέβηκε αυτός στο θρόνο. Κι επειδή δεν γούσταρε και την Θεοφανώ που είχε πια γεράσει  την έκλεισε σε μοναστήρι.

Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε. Το μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας κατέχει σήμερα τη μεγαλύτερη έκταση στο Άγιον Όρος, 74.000 στρέμματα. 

Τις τελευταίες μέρες ήρθε στην επικαιρότητα λόγω της προσπάθειάς της να φτιάξει, σε συνεργασία με μεγαλοεπιχειρηματίες, ένα τεράστιο αιολικό πάρκο στο νότιο τμήμα του νησιού, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων της  Σκύρου , αλλά και επαγγελματικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων ( βλ. αναλυτικό ρεπορτάζ του Ημεροδρόμου στις 21.6.2019 με τίτλο «Με τις ευλογίες της Μονής Μεγίστης Λαύρας οι ανεμογεννήτριες ετοιμάζονται να καταστρέψουν τη Σκύρο», εδώ).

Πριν από λίγα χρόνια το μοναστήρι πούλησε στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας ένα μεγάλο κομμάτι γης για τις ανάγκες της Πολεμικής Αεροπορίας.

Στο μονή εκτός των άλλων περιουσιακών στοιχείων σε διάφορες περιοχές ανήκει και η Κυρά Παναγιά στις βόρειες Σποράδες που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια για τις φώκιες. Εκεί, σ’ ένα μοναστηράκι μένει πάντα ένας καλόγερος που διαχειρίζεται την ιδιοκτησία της μονής και νοικιάζει σε κτηνοτρόφους κοπάδια από πρόβατα εισπράττοντας ενοίκιο ( και βεβαίως και τις διάφορες επιδοτήσεις καθότι τυγχάνει… κτηνοτρόφος!).

Μέσα στην χερσόνησο του Άθω, στο μεγαλύτερο μετόχι της του Μυλοποτάμου παράγονται μεγάλες ποσότητες κρασιού που η πώλησή τους αποφέρει στη μονή ένα μεγάλο έσοδο. Εκτός Αγίου Όρους έχει ένα μετόχι, τη μονή της Αγίας Τριάδας στη Μαγνησία. Επίσης η μονή κατέχει με βάση απογραφή του υπουργείου Γεωργίας 7.000 στέμματα στη Χαλκιδική και 400 στη Σκόπελο. Το μοναστήρι διεκδικεί και άλλα 10.000 στρέμματα στη Χαλκιδική. Πριν από λίγα χρόνια εκποίησε αριθμό διαμερισμάτων στην Αττική , προερχόμενα από τις κληρονομιές μοναχών που τα παραχώρησαν στο μοναστήρι. Η περιουσία της μονής μόνο με αυτή του Βατοπεδίου μπορεί να συγκριθεί.

Η μονή Διονυσίου και οι διεκδικήσεις της στη Χαλκιδική 

Αν και είναι πέμπτη τη τάξει μονή του Αγίου Όρους έχει σημαντική περιουσία ( για την ακρίβεια αυτή που διεκδικεί) σε παρεκκλήσια , μετόχια, δάση και αγροτικές εκτάσεις στη Χαλκιδική  (18.000 στρέμματα) . Είναι χαρακτηριστική για την αντίληψη των καλογήρων και την προσπαθειά τους να κρατήσουν ακόμη και το μικρότερο τεμάχιο γης είναι η αντιδικία που είχε με το Δημόσιο για δεκάδες στρέμματα τα στην Ορμύλια που στέγαζαν για δεκαετίες κατασκήνωση για ανάπηρα παιδιά. 

Τα χρυσόβουλα της μονής Ξενοφώντος 

Από την εποχή του αυτοκράτορα Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη μεγάλες εκτάσεις στη Χαλκιδική ( 53.000 στρέμματα) παραχωρήθηκαν στο μοναστήρι. Τα κτήματα αυτά αποτελούν μόνιμο σημείο αντιδικίας με τους κατοίκους της Χαλκιδικής. Το μοναστήρι έχει μετόχια και εκτάσεις και ακίνητα στις Σέρρες και την Ατική.  

H μονή Ιβήρων και οι διεκδικήσεις της στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας 

Tρίτη τη τάξει μονή του Αγίου όρους είναι η Ιβήρων. Την ίδρυσε ο Ιωάννης Τορνίκιος αυλικός στην αυλή του ηγεμόνα της Ιβηρίας ( Γεωργία) που τα εγκατέλειψε όλα και πήγε και έγινε καλόγερος. Στην αρχή στη Μακεδονία και τον Όλυμπο και μετά στο Άγιον Όρος. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ τον κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη (έτσι λένε οι παραδόσεις) για να τον βοηθήσει στην καταστολή της ανταρσίας του Βάρδα Σκληρού.

Ο Τορνίκιος, έβγαλε το ράσο ,  νίκησε τον Βάρδα και ο αυτοκράτορας «προίκισε» το μοναστήρι του με μεγάλη περιουσία. Το 1357 με πατριαρχικό σιγίλλιο έγινε αμιγώς ελληνική.  Από την μεγάλη περιουσία της μονής έχουν μείνει τώρα 7.000 στρέμματα στη Χαλκιδική και 2.000 στον Έβρο. Πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση κατείχε ένα μεγάλο μετόχι με πολλά κτίρια δίπλα στην Κόκκινη Πλατεία στη Μόσχα. Τώρα το διεκδικεί από το ρωσικό κράτος. Όμως το νόνο που θα δώσουν οι ρώσοι είναι το πολύ-πολύ ένα μικρό παρεςκκλησι.

Η Μονή Ξηροποτάμου και to Real Estate  στη Σάρτη 

H μονή Ξηροποτάμου είναι η όγδοη τη τάξει στο Άγιον όρος. Ιδρύθηκε στις αρχές του 10^ου αιώνα. Κατέχει 40.000 στρέμματα στη Σάρτη της Σιθωνίας. Όλη αυτή η έκταση είναι αντικείμενο ενός ιερού Real Estate του μοναστηριού για τουριστική εκμετάλλευση. Διαθέτει ακόμη ακίνητο στην Εθνική Οδό Αθηνών Λαμίας και ακίνητο στη Θεσσαλονίκη. Στο πέρασμα των χρόνων πούλησε 32.000 στρέμματα σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς  και διεκδικεί και μεγάλες εκτάσεις στη Βόρεια Σιθωνία.

Moνή Παντελεήμονος, το ρώσικο μοναστήρι 

Μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν το μοναστήρι με τους περισσότερους μοναχούς. Στις αρχές του 19^ου αιώνα έμεναν ( εγκαταβιούσαν στην καλογερική ορολογία) σ’ αυτήν 1000 καλόγεροι ρώσοι. Από το 1875 οι ηγούμενοί της είναι ρώσοι ή ουκρανοί.

Τα κτίρια της θυμίζουν πολυάνθρωπη πολιτεία. Παλαιότερα είχε μεγάλη περιουσία από «προικίσματα των τσάρων και των ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας. Σήμερα στηρίζεται στη βοήθεια της ρωσικής κυβέρνησης του «ευσεβούς» Πούτιν

Μονή Ζωγράφου το βουλγάρικο μοναστήρι 

Είναι ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια του Αγίου Όρους και ένατο στην ιεραρχία της Αθωνικής Πολιτείας.Ιδρύθηκε το 10^ο αιώνα όταν αυτιοκράτορας στο Βυζάντιο ήταν ο Λέων ΣΤ΄, ο σοφός.

Απολάμβανε ειδικής προστασίας από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες και τους ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας που του επέτρεψε να αποκτήσει μεγάλη περιουσία  σε νησιά του Αιγαίου, στην κεντρική Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Ρωσία  και τη Ρουμανία. Μεγάλο μέρος της περιουσίας αυτής χάθηκε μετά τις αλλαγές στη Ρωσία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα. Από το  1845 και μέχρι σήμερα επικρατεί σ’ αυτήν το βουλγάρικο στοιχείο.

Το σέρβικο μοναστήρι του  Χελανδαρίου 

Το Χιλανδάρι όπως επικράτησε να ονομάζεται  αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της Ορθοδοξίας για τους σέρβους. Οι ρώσοι τσάροι και οι ηγεμόνες της Σερβίας το προίκισαν με μεγάλη περιουσία η οποία όμως χάθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της. Το 1896 επισκέφτηκε το μοναστήρι ο βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος Α΄ που το ενίσχυσε οικονομικά και φρόντισε να στείλει πολλούς σέρβους μοναχούς που από τότε έχουν τον έλεγχο του. Τώρα στηρίζεται στην βοήθεια της σερβικής Εκκλησίας γιατί τα μετόχια του είναι μικρά.

H Μονή Κουτλουμουσίου και η αντιδικία με τους κατοίκους της Τορώνης 

Το μαναστήρι του Κουτλουμουσίου ιδρύθηκε στα τέλη του 13^ου αιώνα. Για χρόνια κρατάει η δικαστική αντιδικία με το Δήμο Τορώνης για μια έκταση 4.500 στρεμμάτων. Από αυτά τα 1.200 είναι παραθαλλάσια.

Η Μονή Φιλοθέου και το πάρκιν στη Θεσσαλονίκη 

Η μονή ιδρύθηκε στις αρχές του 11^ου Αιώνα και είναι ένα από σημαντικότερα μοναστήρια του Αγίου Όρους. Το 2005 απασχόλησε τον Τύπο η αγορά 464 θέσεων στάθμευσης στη Θεσσαλονίκη από τη ΓΕΚ ( το Real Estateτης Τράπεζας Πειραιώς) έναντι 18, 5 εκατομμυρίων ευρώ ( η αντικειμενική αξία του χώρου ήταν 1,8 εκατομμύρια ευρώ). Το δάνειο για την αγορά το πήρε το μοναστήρι από την Εθνική Τράπεζα. Στην αγοραπωλησία έγινε επικληση της νομολογίας που απαλλάσσει την Εκκλησία και μοναστήρια από περιουσία που κατέχουν παρά το ότι υπάρχει νόμος (1221/81) που εξαιρεί από την απαλλαγή τους χώρους  στάθμευσης.

H μονή Κωνσταμονίτου και οι διεκδικήσεις της στο Νέο Μαρμαρά 

Παρά το ότι είναι ένα από τα πιο «φτωχά» μοναστήρια του Αγίου Όρους διεκδικεί με βάση χρυσόβουλα του Κωνσταντίνου Ε΄ Παλαιολόγου βρέθηκε με δικαστική διαμάχη που έφτασε και στον ΆρειοΠάγο 20.000 στρέματα-«φιλέτα» στη μεγάλου τουριστικού ενδιαφέροντος περιοχή του νέου Μαρμαρά Το χρυσόβουλο που παρουσιάστηκε στα δικαστήρια δεν ήταν το πρωτότυπο αλλά ένα απλό …αντίγραφο. Κι όμως εκείνη την εποχή η Χαλκιδική , η Θεσσαλονίκη και γενικότερα η Μακεδονία βρισκόταν υπό τον σέρβο ηγεμόνα Στέφανου Ντουσάν. Φαίνεται ότι οι βυζαντινοί αυτοκράτορες μοίραζαν γη ακόμη και αυτή που δεν είχαν στην κατοχή τους τη συγκεκριμένη στιγμή.

Mονή Φιλοθέου 

Ιδρύθηκε το 14^ο αιώνα. Στο πέρασμα των χρόνων υπέστη μεγάλες καταστροφές και ανοικοδομήθηκε με βοήθεια σέρβων ηγεμόνων και της Ρωσίας. Κατέχει μετόχια στη Θεσσαλονίκη , το Βύρωνα, στη Λήμνο, στο Πεντάλοφο Γουμένισσας, στην Ορμύλια Χαλκιδικής , όπου υπάρχει και μεγάλο γυναικείο μοναστήρι, , ακόμη και δύο μονές στη Γαλλία.

Μεγάλη περιουσία έχουν και τα  υπόλοιπα  μοναστήρια  στο Άγιον Όρος  (Αγίου Παύλου, Σταυρονικήτα, Γρηγορίου και Εσφιγμένου) χωρίς όμως να είναι δυνατή η ακριβής καταγραφή της. Τι να μετρήσεις για παράδειγμα στην περίπτωση της μονής Εσφιγμένου  που την κατέχουν εδώ και χρόνια καλόγεροι- αντάρτες που «τα ’χουν σπάσει» με το Φανάρι αλλά και το ελληνικό Δημόσιο; Δικαστικοί αγώνες πολύχρονοι μεταξύ της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους και ανταρτών που πεισματικά παρακρατούν περιουσιακά στοιχεία της μονής στη Χαλκιδική . Μόλις πρόσφατα πήρε πίσω ο ηγούμενος που έχει ορίσει το Φανάρι, με τη βοήθεια της αστυνομίας , έκταση της μονής μεταξύ Στρατωνίου και Ιερισσού και ένα «κονάκι» στα Νέα Ρόδα. Με αυτή την περιουσία οι εσφιγμενίτες αντάρτες μοναχοί ενίσχυαν και ενισχύουν τις παλαιοημερολογίτικες εκκλησίες στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Τα σταυροπηγιακά μοναστήρια και το αναπολλοτρίωτο της περιουσίας τους 

Τα λεγόμενα σταυροπηγιακά  είναι μοναστήρια που υπάγονται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το Σύνταγμα ορίζει κατηγορηματικά στο άρθρο 18 παρ. 8 ότι η αγροτική περιουσία τους είναι αναπαλλοτρίωτη: « Δεν υπόκεινται εις απαλλοτρίωσιν η αγροτική περιουσία των Σταυροπηγιακών Ιερών Μονών της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας  εν Χαλκιδική, των Βλατάδων εν Θεσσαλονίκη και του Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου εν Πάτμω, εξαιρουμένων των μετοχίων…».

Το 1952 το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας παραχώρησε στο κράτος 5.000 στρέμματα, στο πλαίσιο της τότε συμφωνίας για την μοναστηριακή περιουσία κρατώντας την υπόλοιπη περιουσία της. Το 2017 ζήτησε να εξαιρεθούν τα ακίνητά της από την καταβολή ΕΝΦΙΑ ζητώντας ιση μεταχείριση με τις μονές της Εκκλησίας της Ελλάδος ( το αρχικό ποσό ήταν 142.000 ευρώ που έπεσαν στις 21.000. Στη μονή  ανήκει και ακίνητο που είναι γνωστό ως «πατριαρχικό» στην Πυλαία και στο Πανόραμα που έχει παραχωρηθεί για εκμετάλλευση για 30 χρόνια στην οικογένεια Λάτση. Εκεί έχει φτιαχτεί ένα μεγάλο συγκρότημα καταστημάτων το Μediterranian Cosmos ( εμπορικά, κινηματογράφοι , εστιατόρια κ.λπ.).

Η μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο κατείχε αρχικά με βυζαντινά χρυσόβουλα όλο το νησί και εκμεταλλευόνταν ότι φύτρωνε και ζούσε σ’ αυτό. Το 1720 σε συμφωνία με τους κατοίκους η μονή κράτησε το μισό νησί.

Το άλλο μισό το πήραν οι κάτοικοι. Το μοναστήρι κατέχει τίτλους ιδιοκτησίας σε όλο το Αγαθονήσι και τους Λειψούς. Με δυο λόγια μπορεί με χρυσόβουλο του  αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου να εγείρει αξιώσεις σ’ αυτά τα δυό νησιά. Επίσης με βυζαντινά χρυσόβουλα της δόθηκαν 18.000 στρέμματα  στη Σάμο.

Ένα ακόμη σταυροπηγιακό μοναστήρι είναι και η μονή  Βλατάδων  στη Θεσσαλονίκη με πλούσια μετόχια και εκκλησίες εντός και εκτός του νομού. Ηγούμενος του μοναστηριού ήταν από το 1940 έως το 1966 ο αρχιμανδρίτης Παγκράτιος Ιβηρίτης πασίγνωστός  στους παλιούς σαλονικιούς για τις προτιμήσεις του σε νεαρούς άνδρες  (τριγύριζε τη νύχτα  για αναζήτηση συντροφιάς , κάνοντας τον «επιτάφιο», όπως έγραφε ο αξέχαστος Γιώργος Ιωάννου). Ο Παγκράτιος δολοφονήθηκε το 1976 μέσα στο διαμέρισμά του χωρίς να βρεθούν ποτέ οι δράστες της δολοφονίας του.

Στο άρθρο 18 του Συντάγματος ορίζεται ακόμη πως «δεν υπόκειται εις απαλοτρίωσιν η εν Ελλάδι Περιουσία των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας , Αντιοχείας , ως και της Ιεράς Μονής του Σινά. Σημαντική ακίνητη περιουσία στην Αθήνα ( ανάμεσα στ’ άλλα και το θέατρο Χατζηχρήστου)  έχει το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Κατέχει επίσης το μετόχι της στην Πλάκα και ένα ακόμη μετόχι στον Άγιο Κωνσταντίνο Φθιώτιδας. Όμως η μεγαλύτερη  (τρανταχτή για την ακρίβεια) βρίσκεται στην παληά πόλη της Ιερουσαλήμ. Και κάθε τόσο πουλάει ξενοδοχεία και άλλα κτίρια σε κεντρικά σημεία στους ισραηλινούς προκαλώντας τις δίκαιες αντιδράσεις των αράβων γιατί το εβραικό κράτος βάζει πόδι στην καρδιά του αραβικού τμήματος της πόλης.

Το μοναστήρι του Σινά είχε παλιότερα μεγάλη περιουσία στη Ρωσία , τη Ρουμανία και την Κύπρο. Στη μεγαλόνησο διατηρεί ακόμη μια σειρά μετοχίων. Στην Αθήνα έχει μικρό μετόχι κοντά στην αμερικάνικη πρεσβεία. Το μεγαλύτερο ακίνητό της στην Ελλάδα βρίσκεται στην Τραγάνα της Φθιώτιδας όπου κτίζει το «Ευρωσιναιτικό Κέντρο Μελετών , Επικοινωνίας και  Εκθέσεων». Tώρα αν μας ρωτήσετε τι στο καλό θέλει ένα σιναίτκο κέντρο μελετών  πάνω από τα διόδια της Τραγάνας, δεν θα μπορέσουμε να σας απαντήσουμε.Έτσι τους φώτισε ο Θεός τους να ’ρθουν από το μακρινό Σινά στη φτωχή Τραγάνα. Εμείς ας  αρκεσθούμε στο «πίστευε και μη ερεύνα».

Τέλος το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας που κατέχει ένα μετόχι στην Κυψέλη στηρίζεται κυρίως στη βοήθεια της πιο πλούσιας ( σε σχέση με τον αριθμό πιστών) Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου.