Σύστημα Αξιολόγησης 2025: Εσύ Περνάς το Δίκανο. Η Κυβέρνηση? Είναι Ο Ίδιος ο Ελεγκτής.-Και φυσικά, βάζει πάντα ” Άριστα”; στον εαυτό της.

Το Μεγάλο Αστείο: Γιατί οι Βουλευτές & οι Υπουργοί Δεν Περνάνε Ποτέ Από το Δίκανο της Αξιολόγησης (Ενώ Όλοι Άλλοι Το Τρώγανε)

Μια ειρωνία τόσο χοντρή, που θα έπρεπε να τη σερβίρουμε με κουτάλι: Στην Ελλάδα, όπου κάθε δημόσιος υπάλληλος, κάθε γιατρός σε δημόσιο νοσοκομείο, κάθε δάσκαλος και καθηγητής, βρίσκονται – ή πρόκειται να βρεθούν – κάτω από το μικροσκόπιο επίσημων συστημάτων αξιολόγησης, υπάρχει μια τάξη “απαλλαγμένων”.

Μια κάστα των εκλεκτών, που παραδόξως αποφεύγουν με μαστίγιο, κάθε σοβαρό έλεγχο επί της δουλειάς τους, των αποτελεσμάτων τους, της αξίας τους για τον φορολογούμενο που τους πληρώνει.
Μαντέψτε ποιοι;
Ακριβώς εκείνοι που ψηφίζουν τους νόμους, διοικούν τη χώρα, και παίρνουν τις αποφάσεις που επηρεάζουν εκατομμύρια ζωές.

Οι βουλευτές και οι κυβερνητικοί παράγοντες (Πρωθυπουργός, Υπουργοί, κ.λπ.).
Είναι σαν να βλέπεις ένα γιγάντιο θεατρικό έργο, όπου οι κριτικοί βαθμολογούν τα πάντα, τα κοστούμια, τη σκηνοθεσία, ακόμα και την καθαριότητα των τουαλετών, εκτός από την ίδια την παράσταση και τους ηθοποιούς στη σκηνή.
Και αυτό δεν είναι απλώς μια παράλειψη. Είναι σύστημα.

Η κυβέρνηση προωθεί με νομοσχέδια και ανακοινώσεις την “αναγκαιότητα” και τα “οφέλη” της αξιολόγησης σε κάθε γωνιά του δημοσίου.
Στο Υπουργείο Υγείας, ο πολίτης μετατρέπεται σε μυστικό πελάτη που αξιολογεί ανώνυμα την εμπειρία του στο δημόσιο νοσοκομείο.
Στόχος;
Βελτίωση υπηρεσιών, έγκαιρη διόρθωση λαθών.
Ωραία και σωστά.
Στη Δημόσια Διοίκηση, τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης (AI), αναλαμβάνουν να “αξιολογήσουν” τους υπαλλήλους, με “εργαλειοθήκες” για τους υστερούντες.
Φαίνεται προοδευτικό, έστω και αν τρώγεται με μισό κλείσιμο ματιού από πολλούς.
Στην Εκπαίδευση, η υπουργός Αθηνά Μιχαηλίδου, προβάλλει ως επανάσταση την πρώτη μετά από 50 χρόνια αξιολόγηση εκπαιδευτικών, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό και την “ουσιαστική ανατροφοδότηση”.
Μπράβο, καλό είναι.
Η ρητορική είναι πάντα η ίδια: διαφάνεια, αποδοτικότητα, βελτίωση υπηρεσιών, ικανοποίηση πολιτών.
Λέξεις που ακούγονται ωραίες, σχεδόν θεμελιώδεις για μια λειτουργική κοινωνία.

Και τώρα, ας στρέψουμε το φως προς τη Βουλή.
Προς το Υπουργικό Συμβούλιο.
Προς τα γραφεία όπου λαμβάνονται οι μοιραίες αποφάσεις.
Τι βλέπουμε εκεί;
Τίποτα.
Μια τεράστια, δυνατή, εμφανή σιωπή.
Δεν υπάρχει κανένα σοβαρό, αυτοματοποιημένο, διαφανές, με μετρήσιμα κριτήρια και αντικειμενικά δεδομένα σύστημα που να αξιολογεί αν ο βουλευτής Χ έκανε τη δουλειά του;
Αν ο Υπουργός Υγείας, πέτυχε τους στόχους του, για μείωση αναμονών ή βελτίωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας;
Αν ο Πρωθυπουργός, οδήγησε αποτελεσματικά τη χώρα σε μια κρίση;
Η μόνη “αξιολόγηση” που υφίσταται αυτή η τάξη είναι η κάλπη, μια φορά κάθε τέσσερα χρόνια.
Μια δημοκρατική διαδικασία, βέβαια, αλλά απολύτως αδιάφορη για την καθημερινή απόδοση, την ευθύνη, την κοινωνική συνεισφορά και το κόστος-αποτελεσματικότητα της δράσης τους.
Είναι σαν να αξιολογείς έναν γιατρό, μόνο από το αν οι ασθενείς του τον συμπαθούσαν γενικά, χωρίς να κοιτάξεις ποτέ τα κλινικά αποτελέσματα ή την αποτελεσματικότητα των θεραπειών του.
Γελοίο και επικίνδυνο.

Πώς γίνεται λοιπόν να αξιολογείται ο νοσηλευτής στο νοσοκομείο, για την ταχύτητα και την ευγένειά του, αλλά όχι ο Υπουργός Υγείας, για την κατάρρευση ή την ανάκαμψη του συστήματος που ελέγχει;
Πώς γίνεται να μετράμε με αλγόριθμους, την “αποδοτικότητα” ενός υπαλλήλου στο Δήμο, αλλά να μην έχουμε καν δεδομένα ή διαδικασίες, για να μετρήσουμε την αποτελεσματικότητα, του Υπουργού Οικονομικών στη διαχείριση του δημόσιου χρέους;
Πώς γίνεται να απαιτείται από τον δάσκαλο, να αποδείξει την παιδαγωγική του αποτελεσματικότητα, αλλά ο βουλευτής που ψηφίζει τους νόμους για την εκπαίδευση να μην χρειάζεται ποτέ να δείξει αν αυτοί οι νόμοι πέτυχαν τους στόχους τους ή απλώς δημιούργησαν χάος;
Η απάντηση είναι πολιτική αυτοσυντήρηση και ένα έμφυτο ελατήριο υπεροχής.
Η ίδια η ιδέα ότι ένας “απλός” πολίτης, ή ακόμα χειρότερα, ένα ψυχρό σύστημα με δεδομένα, θα κρίνει την απόδοση του πολιτικού εκπροσώπου, φαίνεται ασύμβατη με την εγκεκριμένη εικόνα της εξουσίας.
Είναι μια παραδοσιακή αντίληψη ότι η εξουσία είναι δικαίωμα, όχι ευθύνη που πρέπει να αποδεικνύεται συνεχώς.

Ποια είναι λοιπόν τα χαρακτηριστικά αυτού του μη συστήματος αξιολόγησης για τους πολιτικούς;

1. Η Αυτοαξιολόγηση (ή το Θέατρο της Απορρόφησης):Ο κύριος τρόπος “αξιολόγησης” είναι μέσα από αυτοαναφορές, πολιτικές συζητήσεις στο κοινοβούλιο (όπου ο καθένας μιλάει στον εαυτό του και στους οπαδούς του), και κυρίως μέσω της παρουσίας στα ΜΜΕ.
   Εδώ, η “αποτελεσματικότητα” μετριέται με δημοσκοπικούς δείκτες, την ικανότητα να ελέγχεις το αφήγημα, και την επιτυχία στο να περάσεις την ευθύνη κάπου αλλού.
   Ένας υπουργός που καταφέρνει να πείσει ότι “όλα πάνε καλά” ή ότι “τα προβλήματα προέκυψαν πριν από εμένα / είναι δουλειά της αντιπολίτευσης / της Ευρώπης / των εξωγήινων” θεωρείται επιτυχημένος, ανεξάρτητα από την πραγματικότητα στο έδαφος. Είναι αξιολόγηση θεάματος, όχι ουσίας.
2. Ο Μύθος της Εκλογικής Λογοδοσίας:Η πιο συχνή δικαιολογία είναι: “Οι πολίτες μας αξιολογούν κάθε 4 χρόνια με τις ψήφους τους.”
   Αυτό όμως είναι ένα τεράστιο, επικίνδυνο λογικό άλμα.
   Πρώτον, οι εκλογές είναι μια συνολική αξιολόγηση του κόμματος, της ρητορικής, των υποσχέσεων και συχνά του μικρότερου κακού, όχι μια λεπτομερής ανάλυση της συγκεκριμένης απόδοσης του βουλευτή Γ στην επιτροπή Ω, ή του υπουργού Υ στις μεταρρυθμίσεις του.
   Δεύτερον, οι πολίτες δεν έχουν πρόσβαση σε αντικειμενικά δεδομένα για την πραγματική απόδοση.
   Πώς να κρίνεις αν ο Υπουργός Μεταφορές αύξησε την ασφάλεια στους δρόμους, αν τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι επιλεγμένα ή ασαφή; Πώς να κρίνεις αν ο βουλευτής σου συμμετείχε ενεργά στις εργασίες των επιτροπών, αν αυτές οι εργασίες είναι απρόσιτες και αφανείς στο ευρύ κοινό;
   Η ψήφος είναι συναισθηματική και συλλογική, όχι τεκμηριωμένη και ατομική για την απόδοση.
   Είναι το τέλειο παραθυράκι για να γλιτώσουν όλοι.
3. Η Κοινοβουλευτική Ασυδοσία:Μέσα στη Βουλή, ο μόνος “έλεγχος” είναι η πολιτική αντιπαράθεση.
   Η αντιπολίτευση καταγγέλλει, η κυβέρνηση αρνείται ή αντεπιτίθεται.
   Σπάνια η συζήτηση εστιάζει σε αντικειμενικά δεδομένα και μετρήσιμα αποτελέσματα.
   Συχνά, η “αξιολόγηση” περιορίζεται σε θεατρικές ερωτήσεις (που συχνά μένουν αναπάντητες), καταγγελίες (που σπανίως οδηγούν σε συνέπειες), και ψηφοφορίες εμπιστοσύνης (που λύνονται με τον κομματικό μηχανισμό).
   Ένα βουλευτικό έργο που καταρρίπτεται, ένας νόμος που αποδεικνύεται καταστροφικός, σπάνια συνεπάγονται προσωπική ευθύνη ή συνέπειες για τον υπεύθυνο υπουργό ή τον αρχηγό της πλειοψηφίας που τον στήριξε.
   Είναι ένα σύστημα συλλογικής ασυδοσίας με ελάχιστες ατομικές επιπτώσεις.
4. Η Απουσία Στοιχειωδών Μέτρων & Δεδομένων:Δεν υπάρχει κανενός είδους συγκεντρωτική βάση δεδομένων που να παρακολουθεί και να δημοσιεύει ανοιχτά:

Παρουσία & Δραστηριότητα: Πόσες συνεδριάσεις παρέβη ο κάθε βουλευτής;
Πόσες ερωτήσεις έκανε;
Πόσες προτάσεις νόμων υπέβαλε (και όχι μόνο υπέγραψε);
Με τι αποτέλεσμα;
Πόσο ενεργός ήταν στις επιτροπές;
Αυτά είναι βασικά στοιχεία δημοσίου ρεκόρ.

Αποτελεσματικότητα Νομοθεσίας: Για τους νόμους που ψηφίζονται, υπάρχει συστηματική εκ των υστέρων αξιολόγηση;
Έφτασαν στους στόχους τους;
Ποιες ήταν οι πραγματικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις;
Ποιος ήταν ο κόσμος εφαρμογής τους;
Αν η απάντηση είναι “όχι”, τι συνέπειες υπάρχουν για τους προωθητές του;

Υπουργική Απόδοση: Ποιους συγκεκριμένους, μετρήσιμους στόχους (Key Performance Indicators – KPIs) έβαλε κάθε υπουργός στην αρχή της θητείας του; Τους πέτυχε;

Κόστος & Απόδοση: Πόσο κοστίζει στην πραγματικότητα ο κάθε βουλευτής (μισθοί, δαπάνες γραφείου, έξοδα μετακινήσεων, συνταξιοδοτικό βάρος) έναντι της “προστιθέμενης αξίας” που προσέφερε;
Είναι μια απλή ερώτηση επιχειρηματικής λογικής που τρομάζει το πολιτικό σύστημο.

Το κόστος αυτής της απαξίωσης της αξιολόγησης είναι τεράστιο και το πληρώνουμε όλοι:

• Έλλειψη Ευθύνης (Accountability):Όταν δεν υπάρχει κανένας σοβαρός έλεγχος και καμία πραγματική συνέπεια για κακή απόδοση ή αποτυχίες, δημιουργείται μια κουλτούρα ατιμωρησίας.
  Γιατί να αγωνιστεί ένας υπουργός να λύσει ένα δύσκολο πρόβλημα, όταν μπορεί απλώς να το διαχειριστεί ρητορικά και να μην κινδυνεύσει τίποτα;
  Γιατί να ετοιμάζεται σοβαρά ένας βουλευτής για τις συζητήσεις, όταν η παρουσία του και η αφοσίωσή του στο κόμμα είναι τα μόνα που μετράνε;
  Οι κίνδυνοι της δράσης γίνονται μεγαλύτεροι από τους κινδύνους της αδράνειας ή της διαπλοκής.
• Αποξένωση & Απογοήτευση Πολιτών:Ο πολίτης βλέπει τον εαυτό του να αξιολογείται στον γιατρό, να αξιολογείται στη δουλειά του, να αξιολογείται μέχρι και στα σχολεία των παιδιών του.
  Βλέπει όμως τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του να ζουν σε ένα παράλληλο σύμπαν, απαλλαγμένοι από οποιοδήποτε αντίστοιχο σοβαρό έλεγχο.
  Αυτό τρέφει την έντονη αίσθηση αδικίας, της μιας μέτρον και άλλου μέτρου, και της βαθιάς απογοήτευσης με την “δημοκρατία” όπως εφαρμόζεται.
  Γιατί να εμπιστευτείς ένα σύστημα που δεν εφαρμόζει στους εαυτούς του τους ίδιους κανόνες που επιβάλλει σε όλους τους άλλους;
• Σπατάλη Δημόσιων Χρημάτων & Κακή Λήψη Αποφάσεων:Χωρίς αξιολόγηση, δεν υπάρχει τρόπος να εντοπιστούν συστηματικά οι αναποτελεσματικοί, οι απρόθυμοι ή οι απλά ανίκανοι.
  Αυτό οδηγεί σε κακή κατανομή πόρων και σε αποφάσεις που βασίζονται σε πολιτικές πιέσεις ή ιδεολογικές προκαταλήψεις, όχι σε δεδομένα και αποτελεσματικότητα.
  Πόσα δισεκατομμύρια έχουν χαθεί σε αποτυχημένα έργα, άχρηστες νομοθετικές πρωτοβουλίες ή απλά σε διορισμούς που βασίστηκαν σε κομματική υπακοή και όχι σε ικανότητες;
  Η απουσία αξιολόγησης είναι η καλύτερη συνέργεια της σπατάλης.
• Δυσλειτουργία του Δημοκρατικού Συστήματος:Η δημοκρατία στηρίζεται στη θεωρία ότι οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι υπηρετούν το συμφέρον του λαού και ελέγχονται από αυτόν.
  Αν ο μόνος έλεγχος (η κάλπη) είναι τόσο αδρός και απευθείας ανεξάρτητος από την πραγματική ατομική απόδοση, τότε ουσιαστικά αφαιρείται ένα θεμελιώδες κομμάτι του ελέγχου.
  Το σύστημα γίνεται αυτοαναφορικό και αυτοσυντηρούμενο, με κύριο κριτήριο την επιβίωση της ίδιας της πολιτικής τάξης, όχι την υπηρεσία προς τον πολίτη.

Τι μπορεί να γίνει; Προς ένα Σύστημα Πραγματικής Πολιτικής Ευθύνης:

Η απαίτηση για αξιολόγηση των βουλευτών και κυβερνητικών στελεχών δεν είναι τεχνοκρατική ιδιοτροπία.
Είναι ζήτημα βασικής δημοκρατικής υγιεινής και κοινής λογικής.
Δεν πρόκειται για “τιμωρία”, αλλά για δημιουργία κινήτρων για καλύτερη δουλειά και διαφάνεια.
Πώς θα μπορούσε να μοιάζει ένα ελάχιστο, εφικτό σύστημα;

1. Υποχρεωτική & Δημόσια Δημοσίευση Βασικών Μετρικών Βουλευτικής Δραστηριότητας:Δημιουργία κεντρικής, διαδικτυακής πλατφόρμας όπου κάθε πολίτης μπορεί να δει για τον κάθε βουλευτή σε πραγματικό χρόνο ή με μικρή υστέρηση: ποσοστό παρουσίας σε ολομέλειες και επιτροπές, αριθμός προτάσεων νόμων/τροπολογιών/ερωτήσεων που υπέβαλε, περιεχόμενο ψήφων σε σημαντικά θέματα, συμμετοχή σε δημόσιες ακροάσεις. Αυτά δεν αξιολογούν το περιεχόμενο, αλλά την ενεργό συμμετοχή – το bare minimum.
2. Αναδρομική Αξιολόγηση Νομοθετικών Επιπτώσεων:Να καθιερωθεί νομικά η υποχρέωση για ανεξάρτητη, δημόσια αναφορά 2-3 χρόνια μετά την ψήφιση κάθε σημαντικού νόμου.
   Αυτή η έκθεση θα πρέπει να απαντά σε βασικά ερωτήματα: Πετύχανε οι αναμενόμενοι στόχοι;
   Ποιες ήταν οι πραγματικές κοινωνικές, οικονομικές και διοικητικές επιπτώσεις;
   Ποιος ήταν ο πραγματικός κόστος εφαρμογής έναντι των προβλεπόμενων;
   Τι διόρθωση πρέπει να γίνει;
   Αυτές οι εκθέσεις πρέπει να συζητούνται δημόσια και να αποτελούν βάση για μελλοντικές αποφάσεις.
   Οι βουλευτές και κυβερνητικοί που προώθησαν αποτυχημένους νόμους πρέπει να καλούνται να εξηγήσουν και να αντιμετωπίσουν πολιτικά τις συνέπειες.
3. Συγκεκριμένοι & Δημόσιοι Στόχοι (KPIs) για Υπουργούς και τον Πρωθυπουργό:Στην αρχή κάθε υπουργικής θητείας, ο κάθε νέος υπουργός πρέπει να παρουσιάζει δημόσια μια σειρά από 3-5 συγκεκριμένους, μετρήσιμους, χρονικά οριοθετημένους στόχους (KPIs) για τον τομέα του. Για παράδειγμα, ο Υπουργός Υγείας: “Μείωση μέσης αναμονής για συγκεκριμένη εγχείρηση κατά 20% σε 18 μήνες”, “Αύξηση κάλυψης πρωτοβάθμιας φροντίδας σε αστικές εστίες κατά 15% σε 2 χρόνια”, “Βελτίωση δείκτη ικανοποίησης ασθενών σε δημόσια νοσοκομεία κατά 1,5 σημείο σε 12 μήνες”.
   Ο Πρωθυπουργός θα πρέπει να θέτει στόχους σε επίπεδο κυβέρνησης (π.χ. ανεργία, ανάπτυξη, αποτελεσματικότητα δικαιοσύνης). Η πρόοδος προς αυτούς τους στόχους πρέπει να αναφέρεται δημόσια ανά τρίμηνο, και η τελική επίτευξη/αποτυχία να αποτελεί κριτήριο για την πολιτική συνέπεια και την επανεκλογή.
4. Ανεξάρτητη Επιτροπή Εποπτείας:Για να αποφευχθεί η αυτοανακήρυξη της επιτυχίας, η συλλογή δεδομένων και η εκπόνηση των εκθέτων αξιολόγησης πρέπει να ανατίθεται σε ανεξάρτητη αρχή (π.χ. εμπνευσμένη από τον Οργανισμό Διαφάνειας, με συμμετοχή εμπειρογνωμόνων, ακαδημαϊκών, αντιπροσώπων κοινωνίας πολιτών), όχι στην ίδια τη Βουλή ή την Κυβέρνηση.
   Αυτή η αρχή πρέπει να έχει εγγυημένη χρηματοδότηση και προστασία από πολιτικές πιέσεις.
5. Σύνδεση με την Πολιτική Διαδικασία:Η αποτυχία σε συνεχόμενες αξιολογήσεις ή η σημαντική απόκλιση από δηλωμένους στόχους πρέπει να έχει πολιτικές συνέπειες.
   Αυτό δεν σημαίνει αυτόματη απομάκρυνση (αν και θα έπρεπε να είναι μια δυνατότητα σε ακραίες περιπτώσεις μέσω ειδικών μηχανισμών), αλλά να γίνεται ένα κύριο θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης, να επηρεάζει την εσωκομματική θέση, και κυρίως, να είναι ένα κύριο επιχείρημα που απευθύνεται στον πολίτη-εκλογέα.
   Ο πολίτης πρέπει να μπορεί να λέει: “Αυτός ο βουλευτής ήταν απών στο 40% των ψηφοφοριών”, “Αυτός ο υπουργός απέτυχε να πετύχει 4 στόχους από τους 5 που υποσχέθηκε”.

Εδώ έχουμε και το Δίλημμα της Εξουσίας!

Το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη προωθεί ενεργά την αξιολόγηση σε τόσους τομείς κάνει την απουσία της από την κορυφή ακόμα πιο εμφανή και απαράδεκτη.
Είναι η ζωντανή απόδειξη ότι η λογική πίσω από την αξιολόγηση δεν εφαρμόζεται όταν απειλεί την άνετη εξουσία των ίδιων που την επιβάλλουν.
Είναι πολιτική υποκρισία στο απόγειο της.
Η άρνηση για αξιολόγηση των πολιτικών εκπροσώπων δεν είναι τεχνικό ζήτημα.
Είναι διάλεξη δύναμης.
Μια σιωπηρή δήλωση ότι αυτοί βρίσκονται πάνω από το κοινό καθεστώς ελέγχου και ευθύνης που ισχύει για όλους τους υπόλοιπους.

Μέχρι να σπάσει αυτή η ταμπού, μέχρι να απαιτηθεί από τους εκλεγμένους να αποδείξουν με στοιχεία και πράξεις, και όχι μόνο με λόγια και θεατρικές εμφανίσεις, ότι αξίζουν την εμπιστοσύνη και τους μισθούς μας, η δημόσια διαφθορά, η αναποτελεσματικότητα και η απογοήτευση θα συνεχίσουν να είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ελληνικού πολιτικού τοπίου.
Η αξιολόγηση δεν είναι μόνο για τους “κατωτέρους”.
Είναι, ίσως περισσότερο, για αυτούς που βρίσκονται στην κορυφή και διαμορφώνουν τη ζωή μας.
 Ώρα να τους το θυμίσουμε. Ώρα να το απαιτήσουμε.
Γιατί στην πραγματική δημοκρατία, κανείς δεν θα έπρεπε να είναι απαλλαγμένος από το δίκανο της δικής του δουλειάς.