Σπύρος Στάλιας, οικονομολόγος Ph.D
Αν μια χώρα που είναι στην ευρωζώνη αντιμετωπίσει, ας
πούμε, μια χρηματοπιστωτική κρίση, όπως η Ελλάδα το 2008 τι
άλλο θα μπορούσε να κάνει για να διασωθεί.
Στην ευρωζώνη, την νομισματική πολιτική (=καθορισμός
ύψους βασικού επιτοκίου), που είναι η θεμελιώδης πολιτική
κάθε κυρίαρχου κράτους, την ασκεί η ΕΚΤ, με στόχο την
σταθερότητα του ευρώ που αυτή εκδίδει, ασχέτως των
οικονομικών συνθήκων που επικρατούν στα κράτη μέλη της
ευρωζώνης. Έτσι την ευρωζώνη, κανένα κράτος μέλος δεν
μπορεί να πληθωρίσει το ευρώ.
Την συναλλαγματική πολιτική(=ισοτιμία ευρώ με άλλα
νομίσματα) επίσης την ασκεί η ΕΚΤ και κατά συνέπεια καμμία
χώρα της ευρωζώνης δεν μπορεί να υποτιμήσει το ευρώ.
Την δασμολογική πολιτική επίσης την ασκούν οι Βρυξέλλες και
η ΕΚΤ, και κατά συνέπεια καμμία χώρα της ευρωζώνης δεν
μπορεί να επιβάλλει ξεχωριστούς δασμούς για να
προστατεύσει την παραγωγή της ή να μειώσει τις εισαγωγές
της.
Η δημοσιονομική πολιτική (=δαπάνες και φορολογικά έσοδα
του κράτους), που ασκείται σε συνάρτηση με την νομισματική
πολιτική της ΕΚΤ, έχει στόχο τα φορολογικά έσοδα του
κράτους, όχι μόνον να είναι μεγαλύτερα από τις δαπάνες του,
αλλά και να παράγουν ένα πρωτογενές αποτέλεσμα (κακώς
αποκαλείται πρωτογενές πλεόνασμα), που με αυτό το κράτος
να μπορεί να αποπληρώνει τους τόκους και τα χρεολύσια
προηγουμένων δανεισμών του, και να μην βρίσκεται στην
ανάγκη να δανειστεί και πάλι.
2
Κατά συνέπεια μια χώρα στην ευρωζώνη, σε μία κρίση, δεν
μπορεί να πληθωρίσει το ευρώ, να υποτιμήσει το ευρώ, να
αλλάξει την συναλλαγματική πολιτική ή την δασμολογική
πολιτική, εκ κατασκευής.
Η Ευρωζώνη έχει σχεδιαστεί έτσι ακριβώς, ώστε οι
κυβερνήσεις να μην έχουν αυτές τις διεξόδους, διότι αν τις
είχαν, οι πολιτικοί θα δημιουργούσαν πληθωρισμό 1 .Η επόμενη
λύση θα ήταν η χώρα να πτωχεύσει, αλλά αποκλείστηκε η
πτώχευση ως μη επιθυμητή λύση μέσα στην ευρωζώνη, και
έτσι η χώρα μας αναγκάστηκε να δανειστει υπέρογκα ποσά, με
την εγγύηση των κρατών της ευρωζώνης, για να ανταπεξέλθει
στις τρέχουσες υποχρεώσεις της.
Αλλά η αποπληρωμή όλων αυτών το χρεών, αλλά και η ανάγκη
μη περαιτέρω δανεισμού, έτσι ώστε η χώρα να επανέλθει σε
ισορροπία, μας στέλνει κατ’ ευθείαν στην εφαρμογής της
πολιτικής του αποπληθωρισμού, την μόνη λύση που
προσφέρει η ευρωζώνη.
Τι είναι ο αποπληθωρισμός;
Είναι ένα σύνολο οικονομικών μέτρων λιτότητας, που
εφαρμόζει μια κυβέρνηση προκειμένου να ελέγξει το χρέος
του δημόσιου τομέα, και από την άλλη να καταστήσει τις
εξαγωγές της χώρας ελκυστικές, μεγαλύτερες από τις
εισαγωγές της.
Τα μέτρα είναι πάντα τα ίδια:
Πάγωμα ή μείωση των μισθών των κρατικών υπαλλήλων αλλά
και του ιδιωτικού τομέα.
Μείωση των πάσης φύσεως επιδομάτων
1 Να γιατί οι τυπογραφικές πρέσες, κάθε ευρωπαϊκού νομίσματος,
έχουν αποθηκευτεί/θαφτεί στην Φρανκφούρτη στα υπόγεια της ΕΚΤ.
3
Αύξηση των ορίων ηλικίας για συνταξιοδοτήσεις
Μείωση των συντάξεων
Ιδιωτικοποίηση του κράτους
Αύξηση των φόρων γενικώς
Δραστική μείωση των κρατικών δαπανών
Κατάργηση του κράτους πρόνοιας και να έχει
Πλεονασματικό απολογιστικό προϋπολογισμό
Με άλλα λόγια, η χώρα θα πρέπει να έχει από την μία,
πλεονασματικό απολογιστικό προϋπολογισμό, έτσι ώστε να
μπορεί να αποπληρώνει τους τόκους και τα χρέος, χωρίς να
απαιτείται περαιτέρω δανεισμός. Από την άλλη, αφού το ευρώ
το βρίσκει μια χώρα από της εξαγωγές, μέσω της μείωσης των
μισθών και ημερομισθίων και συνεπακόλουθα της αύξησης
της παραγωγικότητας και στη συνέχεια της μείωσης των
τιμών των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών, σε διεθνή
ανταγωνιστικά επίπεδα, , οι εξαγωγές της χώρας θα γίνουν
μεγαλύτερες από τις εισαγωγές και αενάως πια η χώρα θα
είναι σε πληρη απασχόληση. Όλα αυτά θα επιτευχθούν
μακροχρονίως.
Τα παραπάνω μπορούμε να τα αποκαλέσουμε ‘επεκτατική
δημοσιονομική λιτότητα που οδηγεί στην ανάπτυξη’. Είναι ένα
αυτορυθμιζόμενο, αυτόματο και απρόσωπο σύστημα και αυτό
ακριβώς δημιουργεί το πρόβλημα, από την η στιγμή που
εμπλέκονται οι εργαζόμενοι ως απλοί άνθρωποι.
Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών και των πρωτευουσών των
κρατών μελών, οι τραπεζίτες της ΕΚΤ και των άλλων τραπεζών,
οι κεφαλαιούχοι και οι πολιτικοί, δεν καλούνται να σηκώσουν
κανένα μακροχρόνιο βάρος αυτής της προσαρμογής της
οικονομίας αλλά οι εργαζόμενοι, δηλαδή ο Λαος.
4
Όλα αυτά εκ κατασκευής της ευρωζώνης, στη βάση ότι ‘δεν
υπάρχει εναλλακτική πολιτικη’ πέραν αυτής την οποία
επιλέχθηκε. Για να είναι ΄ξηγημένο’ το κατεστημένο την
περιέγραψε μα σαφήνεια στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και σε
άλλες συνθήκες 2 της ευρωζώνης με κατηγορηματική
σαφήνεια.
Οι ευέλικτοι χαμηλοί μισθοί είναι η εγγύηση της σταθερότητας
του ευρώ και της ανάπτυξης. Αριστερά, Δεξιά, Κέντρο, και τα
παρακλάδια τους, προσέτρεξαν να στηρίξουν το οικοδόμημα
χωρίς καμμία μελέτη, χωρίς αιδώ, χωρίς καμμία επιφύλαξη!
Λίγη ιστορία. Το ευρώ είναι αποτέλεσμα της αντίληψης του
Γάλλου πρόεδρου Φρανσουά Μιτεράν, ότι με ένα κοινό
νόμισμα η Γαλλία θα επικυριαρχούσε της Γερμανίας, και άρα
και της Ευρώπης. Έτσι όταν συμφωνήθηκε η επανένωση της
Γερμανίας, η Γερμανία θα έπρεπε να συμφωνήσει να
εγκαταλείψει το μάρκο και να αποδεχθεί το νέο ευρωπαϊκό
νόμισμα, που στη συνέχεια ονομάστηκε ευρώ. Ο ‘γάτος’
καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Kohl τότε, έχοντας πληρη
επίγνωση των δυνατοτήτων της Γερμανικής οικονομίας να
ηγεμονεύσει στην ευρωπαϊκή οικονομία και κατά συνέπεια
πολιτικά στην Ευρώπη, συμφώνησε, και έτσι γεννήθηκε το
ευρώ 3 .
2 Συνθήκη της Λισαβόνας (2009), Συνθήκη της Νίκαιας (2003), Συνθήκη
του Άμστερνταμ (1999), Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση – Συνθήκη
του Μάαστριχτ (1993), Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986), Συνθήκη
Συγχωνεύσεως – Συνθήκη των Βρυξελλών (1967), Συνθήκες της Ρώμης –
Συνθήκες ΕΟΚ και EURATOM (1958), Συνθήκη για την ίδρυση της
Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (1952)
3 Bootle, Roger. The Trouble with Europe: Why the EU Isn't Working –
How it Can Be Reformed – What Could Take Its Place . Nicholas Brealey
Publishing. Kindle Edition 2014.
5
Το ‘επονομαζόμενο’ μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα στην
ιστορία της ανθρωπότητας, έγινε από μία γαλλική ιδεοληψία,
ασχέτως των οραμάτων των Πατέρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
και έγινε όπως έγινε, επειδή φαινόταν ότι δήθεν είχε πολιτικό
νόημα εκείνη την εποχή.
Αφού συμφώνησαν Γαλλία και Γερμανία ήταν δυνατόν να μην
είχε συντριπτική πολιτική βαρύτητα το όλον εγχείρημα; Αλλά η
συντριπτική πολιτική βαρύτητα, πολλές φορές στην ιστορία,
αποδεικνύεται οικονομική καταστροφή και υποδούλωση.
Το ευρώ ως αρχιτεκτονική κατασκευή, δόθηκε σε τραπεζίτες
και καθηγητές, με το αζημίωτο φυσικά, που αμέσως φάνηκε
πόσα λίγα γνώριζαν από την νομισματική οικονομική ιστορία
και από κρίσεις Στην κυριολεξια στην ευρωζώνη μέχρι το 2007 4
, ήσαν όλοι αμέριμνοι ότι μια κρίση θα μπορούσε να συμβεί 5 .
Και συνέβη. Αλλά όταν συνέβη, ήταν σαν να μην είχε συμβεί
τίποτα για την ελίτ. Αφού ελάχιστοι κατέχουν το χρήμα, αυτοί
έδωσαν και την λύση. Λιτότητα μεχρι να λειώσουν οι πάγοι της
Γροιλανδίας 6 .
4 Kregel, J. A. Currency stabilization though full employment: Can EMU
combine price stability with employment and income growth. Eastern
Economic Association Meeting, New York, Feb 1998
5 Wynne Godley, Maastricht and All That, το London Review of Books,
1992. ‘Ένα από τα σπουδαιότερα άρθρα και μάλιστα λακωνικό, που
γράφτηκαν για το Μάαστριχτ.
6 Liaquat Ahamed, Lords of Finance: 1929, The Great Depression, and
the Bankers who Broke the World . Random House. Kindle Edition.
6
Αλήθεια γνώριζαν οι ηγέτες της Ευρώπης και οι Λαοί της
Ευρώπης τι σήμαινε ευρώ 7 ; Αφού σύσσωμες οι πολιτικές
παρατάξεις, ασχέτως προέλευσης, υπερψήφισαν την Συνθήκη
του Μάαστριχτ, μάλλον δεν γνώριζαν ή ήσαν πολιτικά αφελείς
και οπωσδήποτε οι Λαοί δεν γνώριζαν. Μάλιστα στην Ελλάδα,
η μη είσοδός μας στο ευρώ θα σήμαινε τότε εθνική ήττα.
Αλλά η Συνθήκη του Μάαστριχτ που οδήγησε στο
‘επονομαζόμενο’ μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα στην
ιστορία της ανθρωπότητας’ δηλαδή στο ευρώ, δεν ήταν κατι
άγνωστο στην ανθρωπότητα.
Αντιθέτως ήταν κατά οδυνηρό τρόπο γνωστή. Ηταν μια πιο
αυστηρή εκδοχή του κανόνα του χρυσού, γνωστή από τον 19 ο
αιώνα 8 . Εδώ ας θυμηθούμε ότι η Ελλάδα υπό τον κανόνα του
χρυσού πτώχευσε το 1827, 1843, 1893 και 1932 και το 2010,
πάντα με ξένο νόμισμα.
Αν εξετάσουμε ιστορικά αυτό το σύστημα ( κανόνας του
χρυσού και νυν ευρώ) θα παρατηρήσουμε ότι είναι η κύρια
αιτία των δύο χειρότερων οικονομικών υφέσεων στην
παγκόσμια ιστορία, της δεκαετίας του 1870 και της δεκαετίας
του 1930, και αν το μελετήσουμε περαιτέρω, θα
κατανοήσουμε γιατί η λιτότητες στις δεκαετίες του 1920 και
7 Alain Parguez, The expected failure of the Europian Economic and
Monetary Union: A false money against the real economy, Eastern
Economic Journal, Vol.25, No. 1, Winter 1999 kai,
8 Ο Χρυσός Κανόνας, θα πρέπει να τονίσουμε, δεν αφαιρούσε την
εθνική κυριαρχία, κυρίως επειδή ήταν δυνατό κάθε χώρα να αναστέλλει
ή να εγκαταλείψει τον κανόνα, όπως έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο δύο
φορές, το 1914 και ξανά, αφού επέστρεψε σε αυτό το 1925, το 1931.
Επίσης η Ελλαδα εγκατέλειψε τον κανόνα του χρυσού το 1932 αφου
πρώτα πτώχευσε.
7
του 1930 διήρκεσαν τόσο πολύ, έκανε τόση ζημιά, έφεραν τον
Ναζισμό και μας οδήγησαν σε δύο Παγκοσμίους Πολέμους
Αυτό το σύστημα αντέγραψαν οι φωστήρες του ευρώ.
Κατά συνέπεια οι φωστήρες που ευρώ ξέχασαν δύο σημαντικά
μαθήματα να πάρουν από την εποχή του χρυσού, και τις
λιτότητες το 1920 και 1930.
1. Μάθημα 1 ο : Δεν μπορούν να επιβάλλουν οι τραπεζίτες
μέσω των πολιτικών, διαρκείς και επαναλαμβανόμενες
λιτότητες για τον απλό λόγω ότι δεν δουλεύουν, δεν
αποδίδουν.
2. Μάθημα 2 ο : Δεν μπορείς σε μια σύγχρονη Δημοκρατία
του 21 ου αιώνα να επιβάλλεται ο κανόνας του χρυσού
στην πιο σκληρή του εκδοχή. Το σύστημα θα
καταρρεύσει γρήγορα με τις ψήφους του Λαού, όσο
δυνατή και να είναι η προπαγανδα, όσα τερτίπια και να
κρύβουν οι εκλογικοί νόμοι. Δεν μπορούν να ορίζουν τον
Λαό μειοψηφίες δήθεν πεφωτισμένες. 9 Δεν μπορούν να
καλούν το Λαό να σώζει τις Τράπεζες επιβάλλοντας
λιτότητες, και μετά αυτές να ζητούν και τα ρέστα. Δεν
μπορεί ο Κεντρικός Τραπεζίτης να είναι ο ουσιαστικός
Κυβερνήτης κάθε χώρας της ευρωζώνης και να έχει
ασυλία. Να μην κρίνεται.
Και συνοπτικά: η λιτότητα δεν λειτουργεί επειδή οι
υψηλότεροι φόροι (για πλούσιους και φτωχούς) αφαιρούν
χρήματα από την οικονομία και επιδεινώνουν τη λιτότητα
και εμποδίζουν την ανάπτυξη, οι άνθρωποι δεν έχουν τα
χρήματα να δαπανήσουν, άρα προς τι η παραγωγή. Οι
φορελαφρύνσεις για τους πλούσιους, βάζουν περισσότερα
χρήματα στην τσέπη τους, αλλά δεν χρειάζεται να τα
9 Blyth, Mark. Austerity: The History of a Dangerous Idea. Oxford
University Press. Kindle Edition, 2014.
8
ξοδέψουν. Δεν χρειάζονται άλλο αυτοκίνητο και δεν
μπορούν να πάνε για φαγητό περισσότερο από ό,τι κάνουν.
Η οικονομική επιστήμη δεν λειτουργεί έτσι. Οι αυξήσεις των
επιτοκίων αυξάνουν τις αποπληρωμές πιστωτικών καρτών,
δανείων και στεγαστικών δανείων, αφαιρούν χρήματα από
τους πολίτες και επιδεινώνουν τη λιτότητα.
Το υψηλότερο ενεργειακό κόστος αφαιρεί χρήματα από
ανθρώπους και επιχειρήσεις και κάνει τη λιτότητα χειρότερη. Η
μείωση των δημοσίων δαπανών αφαιρεί χρήματα από την
οικονομία, μειώνοντας τις δημόσιες υπηρεσίες όταν οι
άνθρωποι τις χρειάζονται περισσότερο και επιδεινώνει τη
λιτότητα 10 .
Αν η ευρωζώνη θέλει να επιβιώσει καλόν είναι να μελετηθεί η
οικονομική ιστορία, να μελετηθεί η περίοδος από το
Μάαστριχτ και εντεύθεν, και έπειτα να προβούμε σε μεγάλες
μεταρρυθμίσεις αλλιώς μία μία οι χώρες θα αποχωρούν, γιατί
αυτή θα είναι η θέληση των Λαών τους.
Με άλλα λόγια, δεν μπορει οι κυριότερες πολιτικές που ασκεί
κάθε κυρίαρχη Κυβέρνηση στον κόσμο, από την Κίνα έως την
Αμερική, δηλαδή την νομισματικη πολιτική (το θεμέλιο της
ανεξαρτησίας κάθε χώρας), την δημοσιονομική πολιτική, την
πολιτική των μισθών, την δασμολογική πολιτική και την
συναλλαγματική πολιτική να την ορίζει ερήμην μας η ΕΚΤ και η
γραφειοκρατία των Βρυξελλών.
Να είναι μία και μοναδική, και να μας καλούν να εκλέξουμε
πιο κόμμα θα υλοποιήσει αυτήν την πολιτική, υπό τα απατηλά
ονόματα της Αριστεράς, της Δεξιάς και του Κέντρου.
10 Σύγχρονη Θεωρία Χρήματος: Τι είναι. Γιατί λειτουργεί.
9
Αυτή δεν είναι δημοκρατία αλλά απάτη, είναι γελοιοποίηση
της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας. Τελεία και παύλα.
Τώρα, πως η Αριστερά απώλεσε την ιστορική της μνήμη και
προσχώρησε στον νεοφιλελευθερισμό και θεωρεί ότι η θυσία
των εργαζομένων είναι το αναγκαίο βήμα για την σταθερότητα
της ευρωζώνης και της ανάπτυξης, προς δόξα των τραπεζιτών
και των κεφαλαιούχων, είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Δεν μπορώ
να το απαντήσω.
Δεν μπορώ να εξηγήσω επίσης, πως ξέχασαν ότι ένα σύγχρονο
δημοκρατικό σοσιαλιστικό κράτος, είναι εκείνο που ο λαός του
είναι υπεράνω της οικονομίας και με τα εκλεγμένα όργανα του
την διοικεί για το γενικό καλό. Ή αλλιώς, ένα σύγχρονο
δημοκρατικό και σοσιαλιστικό κράτος είναι εκείνο στο οποίο η
δημοκρατία από την πολιτική σφαίρα επεκτείνεται όλο και πιό
πολύ στην οικονομική σφαίρα.
Μεγαλύτερο όμως ερώτημα είναι, ότι με το ευρώ, με ένα
νόμισμα που δεν εκδίδει η χώρα, και μέσα στο εφαρμοσμένο
καθεστώς του νεοφιλελευθερισμού της ευρωζώνης, όλη η
αριστερά, από το κέντρο και αριστερότερα, υπόσχεται
Δημοκρατία, δηλαδή:
Πλήρη απασχόληση, συνετή χρήση των υλικών πόρων,
εγγύηση σε κάθε πολίτη και οικογένεια τροφή, στέγαση,
ένδυση, υπηρεσίες υγείας, υψηλή και αυστηρή επιστημονική
εκπαίδευση, καθολική κοινωνική ασφάλιση, προστασία και
πρότυπα εργασίας και τέλος ισχυρές ένοπλες δυνάμεις,
σύγχρονες δυνάμεις προστασίας της εσωτερικής ασφάλειας,
ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας 11 και τέλος αυτάρκεια
11 Stuart Chase: The Road We Are Traveling, 1942.
Bill Mitchell: Stuart Chase – Α visionary ahead of his time, 13 Ιουνίου
2017.
10
στην ενέργεια και στην παραγωγη τροφίμων.
Γνωρίζει ότι αυτά δεν γίνονται στην ευρωζώνη και ψεύδεται
ασυστόλως. Αυτό προσωπικά με ξεπερνάει.
Η αίσθηση μου είναι ότι εχουμε να κάνουμε με κυνικούς
αγύρτες, που εν πολλοίς αυτό ισχύει για όλο το πολιτικό
σύστημα.
Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει λοιπόν; Η επιστροφή στο Εθνικό
Νόμισμα για την ανάκτηση της Εθνικής μας Κυριαρχίας. Τίποτα
άλλο! 12
spyridonstalias@hotmail.com
Carlos Garcia Hernández FIAT SOCIALISM: Achieving the goals of
socialism through modern monetary theory, Lola Books. Kindle, έκδοση
2023.
1. 12 “There IS An Alternative To European Austerity: Modern
Money Theory (MMT)” with Prof. Stephanie Kelton and Dr
Michael Hudson
2. “Fiscal austerity – there is another way” by Prof. William
Mitchell
3. “Modern money and the escape from austerity“, by Joe
Guinan, Senior Fellow, U. Maryland, Renewal, Volume 22
Number 3-4 (2014)
