Η Ελλάδα κατέχει την πρωτιά στη στεγαστική κρίση στην Ευρώπη, με το κόστος στέγασης για το 28,5% των νοικοκυριών να υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 8,8%
Το κόστος για να έχουν ένα μέρος που να μένουν και να το αποκαλούν «σπίτι» έχει καταστεί δυσβάσταχτο για πάρα πολλούς ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η στεγαστική κρίση στην ήπειρο έχει γιγαντωθεί.
Ενώ το μέσο ενοίκιο είναι σήμερα κατά 1/4 υψηλότερο σε σχέση το 2010, το κόστος αγοράς κατοικίας έχει αυξηθεί κατά 50%. Αυτό αντιπροσωπεύει μια σκληρή πραγματικότητα για πάνω από το 10,6% των Ευρωπαίων που ζουν σε πόλεις και το 7% σε αγροτικές περιοχές (Eurostat 2024).
Τα στοιχεία είναι ακόμη πιο θλιβερά όσον αφορά στους νέους, με περίπου το 47% των νέων Ευρωπαίων (18-34) να ζουν μαζί με τους γονείς τους.
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς, σημειώνει το Euractiv, κρύβονται ιστορίες σαν της Πάουλα, που έγινε δεκτή για μεταπτυχιακό στη Μαδρίτη, δύο ώρες μακριά από την πόλη της, αλλά δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά ένα δωμάτιο στην ισπανική πρωτεύουσα.
Η χώρα μας κατέχει την πρωτιά στη στεγαστική κρίση στην Ευρώπη
Ή ο Καρλ, ο οποίος πρόσφατα έπιασε δουλειά σε μια μικρή πόλη κοντά στη Λυών, αλλά κοιμάται στο αυτοκίνητό του, χωρίς να έχει να δώσει τρία ενοίκια μπροστά, που απαιτείται ως εγγύηση. Ή η Μπρούνα, μια ανύπαντρη μητέρα τριών παιδιών, η οποία στριμώχτηκε σε ένα διαμέρισμα όσο ένα υπνοδωμάτιο επειδή δεν θα δει αύξηση στον μισθό της.
Η στέγαση και το κόστος ζωής διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στην ψήφο των πολιτών στις τελευταίες ευρωεκλογές. Η αντιμετώπιση της ανάγκης για ποιοτική, κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Καθώς οι άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους και διαμαρτύρονται για το αυξανόμενο κόστος στέγασης, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να υποστηρίξει τοπικές και περιφερειακές Αρχές που προσπαθούν προασπίσουν το δικαίωμα στην οικονομικά προσιτή και αξιοπρεπή στέγαση.
«Μαύρη» πρωτιά για την Ελλάδα
Όσον αφορά στην Ελλάδα, η χώρα μας κατέχει την πρωτιά στη στεγαστική κρίση στην Ευρώπη, με το κόστος στέγασης για το 28,5% των νοικοκυριών να υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 8,8%.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν κατά 6,6% σε ετήσια βάση το δ’ τρίμηνο του 2024, πλησιάζοντας το ιστορικό υψηλό του γ’ τριμήνου του 2008. Η αύξηση είναι ακόμη πιο έντονη στα νεόδμητα διαμερίσματα, αγγίζοντας το 9,1%, ενώ οι τιμές των παλαιότερων ακινήτων κινήθηκαν ανοδικά κατά 4,9%.
Ακόμη χειρότερη είναι η εικόνα των ενοικίων καθώς οι τιμές, όπως δείχνουν τα στοιχεία, δεν έχουν φθάσει ακόμη στα ανώτερα επίπεδα.
Τα τελευταία χρόνια, η ενοικίαση έχει αποδειχθεί για πολλούς μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Οι τιμές τραβούν συνεχώς την ανηφόρα, ενώ όσοι αναζητούν να μισθώσουν ακίνητο τη συγκεκριμένο περίοδο τις χαρακτηρίζουν ως εξωπραγματικές – ακόμη και για παλιά, μικρά σπίτια.
Τα πράγματα, ωστόσο, μπορεί να γίνουν ακόμη χειρότερα: Μολονότι τα ενοίκια παραμένουν χαμηλότερα από τα επίπεδα-ρεκόρ του 2011, κατέγραψαν σημαντική άνοδο το 2025, φθάνοντας τους δείκτες στο 109,7 (με έτος βάσης 2007=100) έναντι 99,9 το 2024.
Στεγαστική κρίση: 11 προτάσεις
Προ ημερών, Ευρωπαίοι δήμαρχοι συγκεντρώθηκαν στην Ευρώπη και με επικεφαλής τον δήμαρχο της Βαρκελώνης, Ζάουμε Κολμπόνι, κατέθεσαν σχέδιο 11 προτάσεων για την εξασφάλιση οικονομικά προσιτών, αξιοπρεπών κατοικιών και την αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας, της ανισότητας και της έλλειψης στέγης:
- Ενδυνάμωση των τοπικών και περιφερειακών Αρχών
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την οικονομικά προσιτή στέγαση θα πρέπει να αναγνωρίζει την πλούσια ποικιλία των στεγαστικών μοντέλων και τον ζωτικό ρόλο των κοινωνικών, δημόσιων, συνεταιριστικών, μη κερδοσκοπικών και περιορισμένης κερδοσκοπίας παρόχων στέγασης. Οι δήμοι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση της πρόσβασης σε αξιοπρεπή, κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση μέσω των αρμοδιοτήτων τους στον πολεοδομικό σχεδιασμό, τη χρήση γης, τους οικοδομικούς κανονισμούς και τις άδειες, την κινητικότητα και άλλες δημόσιες υπηρεσίες.
- Προτεραιότητα στη στέγαση στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ
Η ποιοτική και οικονομικά προσιτή στέγαση πρέπει να αποτελέσει ξεκάθαρο στόχο στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), πέρα από την πολιτική συνοχής. Η μετατόπιση πόρων στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής από μόνη της δεν θα επιλύσει την κρίση της στέγασης. Οι νέες προτεραιότητες απαιτούν νέα χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης ανάμειξης διαφορετικών πηγών και ανακυκλούμενων κεφαλαίων για τη διατήρηση των δημόσιων επενδύσεων σε οικονομικά προσιτή στέγαση.
- Αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις και τις δημόσιες συμβάσεις
Πρέπει να εξαιρέσουμε τις επενδύσεις σε κοινωνικούς, δημόσιους, συνεταιριστικούς και μη κερδοσκοπικούς παρόχους στέγασης από τους περιορισμούς των κρατικών ενισχύσεων. Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των κρατικών ενισχύσεων πέραν της κοινωνικής στέγασης θα επιτρέψει στις τοπικές και περιφερειακές Αρχές να επενδύσουν σε μοντέλα και σχήματα που ενισχύουν την οικονομική προσιτότητα της στέγασης και προωθούν γειτονιές χωρίς αποκλεισμούς. Οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν επίσης να ενισχύσουν τις δημόσιες επενδύσεις σε αξιοπρεπή κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση.
- Μητρώο διαφάνειας στις συναλλαγές ακινήτων
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πρέπει να θέσουν σαφείς κοινωνικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση ευρωπαϊκών κονδυλίων και δανείων, ώστε να αποτραπεί η κερδοσκοπία. Χρειάζεται ένα μητρώο διαφάνειας των συναλλαγών ακινήτων σε ολόκληρη την ΕΕ, το οποίο θα προσδιορίζει τον πραγματικό δικαιούχο κάθε ακινήτου, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια και η λογοδοσία. Η αντιμετώπιση της χρηματοδότησης της στέγασης και η εφαρμογή υγιών κανονισμών στην αγορά κατοικίας μπορούν να περιορίσουν τις ληστρικές πρακτικές των μεγάλων επενδυτών με γνώμονα το κέρδος.
- Διασφάλιση της οικονομικής προσιτότητας
Οι οικονομικά προσιτές κατοικίες που κατασκευάζονται με τη στήριξη της ΕΕ πρέπει να παραμείνουν οικονομικά προσιτές και να μην πωλούνται γρήγορα στην ιδιωτική αγορά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τεθούν πολύ αυστηροί μακροπρόθεσμοι όροι και να διασφαλιστεί ότι η γη θα παραμείνει στην ιδιοκτησία των τοπικών Αρχών. Με τη διατήρηση της γης σε δημόσια χέρια, οι τοπικές Αρχές μπορούν να ελέγχουν την τύχη των κατοικιών, να αποφεύγουν την κερδοσκοπία και να διασφαλίζουν μακροπρόθεσμα την οικονομική προσιτότητα.
- Ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων
Αυτές έχουν θέσει σε κίνδυνο τα δικαιώματα των ανθρώπων και έχουν διαταράξει τις τοπικές κοινότητες, προκαλώντας εκτοπισμό και εξευγενισμό. Είναι σημαντικό να εφαρμοστεί πλήρως το πλαίσιο της ΕΕ για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και να διασφαλιστεί ότι οι πλατφόρμες συμμορφώνονται με τους περιφερειακούς και τοπικούς κανονισμούς. Προτείνουν δε να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα από τον ισχύοντα κανονισμό για την προστασία του δικαιώματος στη στέγαση.
- Ενσωμάτωση της προοπτικής του φύλου και της ποικιλομορφίας
Οι πολιτικές αστικής ανάπτυξης και στέγασης πρέπει να αντιμετωπίζουν τις ειδικές ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και οι ευάλωτες ομάδες, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή, αξιοπρεπή και ασφαλή στέγαση και περιβάλλον διαβίωσης.
- Στήριξη των μικρών δήμων και περιφερειών
Οι μικροί δήμοι, τα νησιά ή οι ορεινές περιοχές αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της περιορισμένης πρόσβασης σε χρηματοδότηση, της δημογραφικής μείωσης και της δυνητικής πίεσης που συνδέεται με τον τουρισμό. Απαιτείται μια στοχευμένη προσέγγιση για την υποστήριξη των στεγαστικών τους αναγκών.
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων για τον τομέα της στέγασης
Χρειαζόμαστε εργαζόμενους εξοπλισμένους με τις δεξιότητες που θα οδηγήσουν στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ιδίως στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον κατασκευαστικό τομέα. Οι τοπικές και περιφερειακές Αρχές διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην προώθηση αυτών των δεξιοτήτων.
- Βιώσιμα κτήρια
Η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στο να καταστεί ο κατασκευαστικός κλάδος πιο βιώσιμος. Ωστόσο θα πρέπει να αποφευχθούν οι πρακτικές τις «ανακαίνισης» οι οποίες οδηγούν σε αύξηση των ενοικίων και τελικά σε εξώσεις.
- Τερματισμός της έλλειψης στέγης
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Προσιτή Στέγαση πρέπει να υποστηρίξει την προσέγγιση «Πρώτα η στέγαση», η οποία συνδυάζει την επαναστέγαση με υψηλής ποιότητας υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης για την προώθηση συστημικών αλλαγών και τον τερματισμό της έλλειψης στέγης.