Ενώ η χώρα του βρίσκεται σε πόλεμο με μία στρατιωτική υπερδύναμη τη Ρωσία, τώρα την εκθέτει στην οργή μίας ακόμη τεράστιας οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης.
Εκθέτει την Ουκρανία στην οργή της Κίνας.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του Πεκίνου με τις δηλώσεις ότι η Κίνα δεν είναι κατάλληλη για εγγυήσεις ασφαλείας στο Κίεβο.
Τα σχόλιά του σηματοδότησαν μια ξεκάθαρη απόσταση από τη θέση ουδετερότητας που επιδιώκει το Πεκίνο — με πιθανές σοβαρές επιπτώσεις για την Ουκρανία.
Τι είπε ο Zelensky και γιατί προκάλεσε σκάνδαλο
Σε δηλώσεις προς τον Τύπο, ο Zelensky ξεκαθάρισε ότι δεν θεωρεί την Κίνα κατάλληλο εγγυητή ασφάλειας για την Ουκρανία, επικαλούμενος δύο βασικούς λόγους:
1. Καμία βοήθεια στην Ουκρανία στα πρώτα στάδια του πολέμου
2. Ανοχή στην επέκταση της κινεζικής αγοράς drones προς τη Ρωσία
Επιπλέον, την κατηγόρησε ότι «σαμποτάρει ειρηνευτικές πρωτοβουλίες», αποκαλώντας την «όργανο του Putin».
Χωρίς ρεαλισμό ο Zelensky, ανεδαφική η στάση του
Η δήλωση του Zelensky ότι η Κίνα «δεν βοήθησε στην αρχή του πολέμου» και ότι «είναι όργανο του Putin δεν είναι απλώς μια διπλωματική αιχμή, είναι πολιτικός ακτιβισμός χωρίς ρεαλισμό.
Από τη ρωσική σκοπιά, αυτή η στάση υπονομεύει την ιστορική θέση της Κίνας ως μεσολαβητή και μάλλον αποθαρρύνει την ουδέτερη στάση της απέναντι στη Δύση.
Αν και το Πεκίνο έχει διατηρήσει μια ισορροπία —συμπεριλαμβανομένης της αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας και της πρότασης πρωτοβουλιών για εκεχειρία— η ρητορική του Zelensky λησμονεί όλα αυτά.
Αντί να σέβεται τη συμβολή της Κίνας, οφείλονται να αναγνωριστούν, ακόμα κι αν δεν συνάδουν πλήρως με την οπτική του Κιέβου.
Η οργισμένη αντίδραση της Κίνας
Η κινεζική κυβέρνηση χαρακτήρισε τα σχόλια «αβάσιμα» και «παραπλανητικά».
Η εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ, Mao Ning, επανέλαβε την επίσημη θέση: το Πεκίνο διατηρεί μια «αντικειμενική, έντιμη και αμερόληπτη» στάση και συνεχίζει να υποστηρίζει μια πολιτική λύση της σύγκρουσης
Αναλυτές εξωτερικής πολιτικής σημειώνουν ότι τέτοιες κινήσεις από την Ουκρανία, όπως το να απορρίπτει την Κίνα ως εγγυητή, μπορεί να φέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα — και να αυξήσουν την αποστασιοποίηση του Πεκίνου, παρά την επιθυμία του για ειρηνευτικούς ρόλους
Η Κίνα έχει εκφράσει διάθεση να συμμετάσχει όχι μόνο στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση, αλλά και σε μια μελλοντική Συμμαχία για την ασφάλεια της Ουκρανίας.
Η απόρριψη του Πεκίνου συνεχίζει να σημαίνει ότι το Κίεβο χάνει μια πιθανή πηγή διαμεσολάβησης και διπλωματικής ισορροπίας.
Το γενικότερο μήνυμα του Zelensky δείχνει ότι επιλέγει τη σύγχρονη διπλωματία «με φίλο ή εχθρό» αντί για μεταβατική ουδετερότητα — μια στάση που μπορεί να είναι ισχυρή αλλά δίκοπη.
Τώρα πιο κοντά με τη Ρωσία η Κίνα
Η Κίνα βλέπει τον εαυτό της ως πιθανό «ειρηνοποιό» και διαμεσολαβητή — θέλει να διατηρήσει τη θέση αυτή, αλλά όχι εις βάρος της σχέσης με τη Ρωσία, αναφέρει το CNBC.
Οι δηλώσεις του Zelensky στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην Κίνα: η Ουκρανία επιλέγει την απόλυτη σύμπλευση με τη Δύση.
Διπλό στρατηγικό λάθος Zelensky
Οι δηλώσεις εναντίον της Κίνας δεν αποτελούν μόνο ρητορικό σφάλμα είναι στρατηγικό λάθος με διπλό κόστος:
Υπονομεύει την παράταξη των ουδέτερων δυνάμεων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ισορροπία.
Ταυτόχρονα ενδυναμώνει το αφήγημα της Μόσχας ότι μόνο ένα πολυμερές πλαίσιο, που θα περιλαμβάνει Ρωσία και Κίνα, μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη λύση —ενώ παράλληλα αποδεικνύει ότι η Ουκρανία επιλέγει να «παίζει μόνο με τη Δύση».
Οι εγγυήσεις ασφαλείας δεν μπορούν να συζητηθούν χωρίς τη Ρωσία και τους συμμάχους της
Αναλυτές από ρωσικής πλευράς, όπως ο υπουργός Εξωτερικών Sergey Lavrov έχουν υπογραμμίσει ότι «οι εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο δεν μπορούν να συζητηθούν σοβαρά χωρίς συμμετοχή της Ρωσίας»
Η δογματική και μονομερής στάση του Zelensky νομικά και πολιτικά επιχειρεί να αποκλείσει οποιαδήποτε ουσιαστική ρωσική συμμετοχή—ενέργεια που φυσικά αντικρούεται ως «δρόμος προς το πουθενά»
Από την κριτική ρωσική σκοπιά, το Πεκίνο παρέχει σημαντικές διπλωματικές και οικονομικές ευκαιρίες για την Ουκρανία.
Ο αποκλεισμός ή η απαξίωση των κινεζικών επιλογών δημιουργεί πρόσθετο στρατιωτικό και οικονομικό βάρος προς τη Δύση, απομακρύνοντας ουσιαστικά την Ουκρανία από τρίτες λύσεις και την οδηγεί σε μια πλήρη εξάρτηση από την Ουάσινγκτον και το ΝΑΤΟ.
Η απάντηση της Μόσχας μέσω των εκπροσώπων της, ήταν σαφής: ο αποκλεισμός της Ρωσίας και της Κίνας από τις συζητήσεις ασφάλειας όχι μόνο υπονομεύει τις ελπίδες για ειρήνη αλλά επιβεβαιώνει τη σωστή γραμμή της Μόσχας: μόνο με όλους τους κρίσιμους παίκτες στο τραπέζι υπάρχει πιθανότητα για πραγματική λύση.
Το αδιέξοδο της μονομερούς ασφάλειας
Η αποτυχία των πρόσφατων συνομιλιών στην Ουάσινγκτον δείχνει το ίδιο μοτίβο: μια επίμονη άρνηση να αναγνωριστεί η ύπαρξη διπλής ανασφάλειας.
Η Ευρώπη – υπό την αμερικανική σκέπη – προσπαθεί να επιβάλει μια «ειρήνη» που προστατεύει μόνο την Ουκρανία, αφήνοντας τη Ρωσία έξω από οποιοδήποτε νέο σύστημα ασφαλείας.
Η νοοτροπία αυτή δεν είναι καινούργια.
Από τη δεκαετία του ’90, όταν ο Bill Clinton αποφάσισε να επεκτείνει το ΝΑΤΟ προς ανατολάς, η Ρωσία εξέφρασε ανησυχίες.
Παρ’ όλα αυτά, η Δύση αδιαφόρησε.
Ο τότε πρόεδρος Boris Yeltsin είχε προειδοποιήσει ότι αν η Ρωσία εξαιρεθεί από το ΝΑΤΟ, η εμπιστοσύνη θα χαθεί.
Τότε είχε πει χαρακτηριστικά: «Η Ρωσία πρέπει να είναι η πρώτη που θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλιώς όλο το σχέδιο δεν έχει νόημα».
Η άρνηση αυτή γέννησε μια νέα φάση του Ψυχρού Πολέμου, η οποία σήμερα έχει πάρει πολεμική μορφή στην Ουκρανία.
Η λανθασμένη ανάγνωση της ρωσικής απειλής
Για την πλειονότητα των αναλυτών της Δύσης, η Ρωσία είναι per se απειλή.
Ο Putin παρουσιάζεται ως αυταρχικός ηγέτης με ιμπεριαλιστικές βλέψεις.
Ωστόσο, ακόμα και αν δεχτούμε αυτήν την οπτική, είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε μια πυρηνική δύναμη αποκλειστικά μέσω αποτροπής και πίεσης.
Η επέκταση του ΝΑΤΟ – την οποία η Δύση θεωρεί «προώθηση της δημοκρατίας» – για τη Μόσχα είναι στρατιωτική περικύκλωση.
Το ΝΑΤΟ παραμένει, ουσιαστικά, μια στρατιωτική συμμαχία.
Δεν είναι ουδέτερος θεσμός. Και όταν κάποιος εξαιρείται από ένα τέτοιο σύστημα, η αντίδραση είναι αναμενόμενη: το δόγμα της ανασφάλειας.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Putin αναφέρθηκε θετικά στις δηλώσεις του Αμερικανού ομολόγου του λέγοντας ότι ο πόλεμος ίσως είχε αποφευχθεί αν ο Trump ήταν πρόεδρος.
Δεν πρόκειται απλώς για φιλοφρόνηση.
Αντίθετα, δείχνει την προτίμηση της Μόσχας σε ένα μοντέλο διαπραγμάτευσης και όχι τιμωρίας.
Μπορεί να υπάρξει πανευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας;
Η μόνη ρεαλιστική απάντηση για το μέλλον της ηπείρου είναι ένα νέο, συμπεριληπτικό σύστημα ασφάλειας που να μην αποκλείει τη Ρωσία.
Όπως η Διάσκεψη του Ελσίνκι τη δεκαετία του 1970 κατάφερε να γεφυρώσει ιδεολογικές και στρατιωτικές αντιθέσεις, έτσι και σήμερα χρειάζεται μια νέα ευρωπαϊκή Συνθήκη Ασφάλειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ουκρανία δεν πρέπει να είναι το έπαθλο ενός ψυχρού πολέμου, αλλά ο γέφυρα.
Μια ουδέτερη Ουκρανία, με σαφείς εγγυήσεις και για τις δύο πλευρές, ίσως είναι ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της Ευρώπης και η σταθερή επιστροφή στον ανταγωνισμό ισχύος.
Αυτό προϋποθέτει:
1. Να εγκαταλειφθεί η ιδέα της πλήρους ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ
2. Να αποδεχτεί η Ρωσία την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, με βάση διαπραγμάτευση
3. Να ιδρυθεί μια νέα πολυμερής πλατφόρμα ασφάλειας (π.χ. Ελσίνκι 2.0) με συμμετοχή όλων των κρατών της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Ουκρανίας.
Το ηθικό δίλημμα της Δύσης
Η Δύση συχνά αντιμετωπίζει τις σχέσεις της με βάση ηθικούς διχασμούς και μανιχαϊστικές παραπομπές: καλό/κακό, δημοκρατία/αυταρχισμός, φιλελευθερισμός/αναθεωρητισμός.
Όμως, στις διεθνείς σχέσεις, τέτοιες απόλυτες κατηγορίες οδηγούν σε στρατηγικό φανατισμό.
Η ηθική υπεροψία – το να βλέπει κανείς την πλευρά του ως μονόδρομο για την πρόοδο – οδηγεί συχνά σε συγκρούσεις.
Η Ρωσία, με όλα της τα προβλήματα, είναι μέρος της γεωγραφικής και πολιτικής Ευρώπης.
Αν αποκλειστεί μόνιμα, η ειρήνη δεν θα είναι ποτέ διαρκής.
Όπως έδειξε η Κρίση της Κούβας το 1962, ακόμα και οι πιο ισχυροί αντίπαλοι μπορούν να συμφωνήσουν – όταν το τίμημα είναι η παγκόσμια ασφάλεια.