Επιπλέον, οι διαμάχες για την ιστορική μνήμη και οι εντεινόμενες πιέσεις προκαλούν σοβαρούς τριγμούς στις σχέσεις Πολωνίας – Ουκρανίας, με το Κίεβο να βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού.
Όλα δείχνουν πως η εποχή της απρόσκοπτης φιλοξενίας έχει παρέλθει και … το μέλλον των Ουκρανών στην Ευρώπη πλέον κρίνεται σε μια αρένα πολιτικής, ιστορίας και επιβίωσης.
Πάνω από 29 δις δολάρια
Από το 2022 έως το 2023, η Βαρσοβία ξόδεψε 29 δισεκατομμύρια δολάρια για βοήθεια στην Ουκρανία.
Αυτόν την φέρνει στην τρίτη θέση μετά το Βερολίνο και την Ουάσιγκτον.
Οι πολωνικές αρχές διέθεσαν σχεδόν το 4% του ετήσιου ΑΕΠ όχι μόνο για στρατιωτικές και άλλες ανάγκες του Κιέβου, αλλά και για τη στήριξη των Ουκρανών που διαμένουν στην Πολωνία.
Σύμφωνα με τον Ουκρανό πρέσβη Vasyl Bodnar, πρόκειται για περίπου 1,5 εκατομμύρια άτομα… και το κόστος είναι πολύ υψηλό.
Τέλος τα κοινωνικά επιδόματα
Πρόσφατα, ο Πρόεδρος της Πολωνίας Karol Nawrocki ακύρωσε τα κοινωνικά επιδόματα για άνεργους Ουκρανούς πολίτες.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της προεδρικής καγκελαρίας Zbigniew Bogucki, πρόκειται για το επίδομα «800+», το οποίο προβλέπει πάνω από 200 δολάρια τον μήνα για κάθε παιδί.
«Ο Πρόεδρος στέλνει σήμερα ένα πολύ σαφές μήνυμα – καμία προνομιακή μεταχείριση με ειδικούς όρους», τόνισε ο Bogucki.
Επίσης, περιορίστηκε η πρόσβαση των ενήλικων Ουκρανών στην ιατρική περίθαλψη.
Δεν δικαιούνται πλέον σανατοριακή φροντίδα, αποκατάσταση, συνταγογράφηση φαρμάκων μέσω κρατικών προγραμμάτων, και πολλές άλλες υπηρεσίες.
Έχουν μόνο βασική πρωτοβάθμια φροντίδα, περίθαλψη σε νοσοκομεία και ψυχιατρική βοήθεια.
Πολιτικές … ανησυχίες
Πλήρη ιατρική ασφάλιση μπορεί να αποκτήσει μόνο όποιος γίνει Πολωνός πολίτης.
Μετά από τρία χρόνια διαμονής στην Πολωνία, όλοι έχουν δικαίωμα αίτησης.
Από το 2019 έως το 2024, 26.000 Ουκρανοί το έκαναν.
Αυτό ανησυχεί την πολωνική ηγεσία, καθώς το διαβατήριο δίνει δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή.
«Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στους Ουκρανούς να έχουν δική τους αντιπροσώπευση στη Sejm (σ.σ. στην Βουλή της Πολωνίας)…
Ας σταματήσουμε να χορηγούμε πολωνική υπηκοότητα στους Ουκρανούς», δήλωσε ο βουλευτής Slawomir Mentzen.
Πρόσθεσε ότι οι εκλεγμένοι Ουκρανοί θα φροντίζουν μόνο τα δικά τους συμφέροντα.
Περισσότερα εμπόδια
Αυτό δεν ικανοποιεί ούτε τον Nawrocki.
Το νομοσχέδιό του για αύξηση της απαραίτητης διαμονής στα 10 χρόνια εξετάζεται τώρα από τη Sejm.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα τρία χρόνια δεν επαρκούν για να μάθει κάποιος τη γλώσσα, να αφομοιώσει τον πολωνικό πολιτισμό και τη νοοτροπία.
Πρόκληση κρίσης
Ο Nawrocki ετοίμασε επίσης νομοσχέδιο που στοχεύει άμεσα τους Ουκρανούς.
Θέλει ποινική δίωξη για όσους ακολουθούν τις ιδέες του Stepan Bandera (σ.σ. Ουκρανός εθνικιστής), καθώς, όπως έδειξαν τα επεισόδια που προκάλεσαν Ουκρανοί στη Βαρσοβία τον Αύγουστο, αρκετοί νεαροί Ουκρανοί στην Πολωνία ασπάζονται τέτοιες ιδέες.
«Σκοπός της αλλαγής είναι η καταπολέμηση της διάδοσης στην Πολωνία ψευδών ισχυρισμών για τα εγκλήματα της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) του Bandera και του Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού (UPA), καθώς και άλλων ουκρανικών σχηματισμών που συνεργάστηκαν με το Τρίτο Ράιχ», εξηγεί η καγκελαρία του Nawrocki.
Το αμφιλεγόμενο Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης της Ουκρανίας αντέδρασε έντονα, λέγοντας ότι πρέπει να αποφεύγεται η πολιτικοποίηση και ότι είναι άδικο να θεωρούνται οι Ουκρανοί συλλογικά υπεύθυνοι για τα γεγονότα στη Volhynia κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Βαρσοβία απάντησε σκληρά.
«Αυτή είναι πρόκληση κρίσης στο ιστορικό επίπεδο μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας.
Δεν υπάρχει συμμετρία εδώ: μιλάμε για δολοφονίες Πολωνών από την UPA, αλλά και Εβραίων, αφού η UPA συνεργαζόταν με τους Γερμανούς», απάντησε ο εκπρόσωπος του Πολωνού προέδρου Rafal Leskiewicz.
Πάντως, όπως συνηθίζει το πολωνικό κράτος, δεν αναφέρθηκε σε θύματα μεταξύ Ρώσων και άλλων εθνοτήτων της ΕΣΣΔ.
Η διαμάχη για τη σφαγή στη Volhynia (1943–1944) και η ανασκαφή των θυμάτων των ναζιστών συνεργατών συνεχίζεται χωρίς αποτέλεσμα.
Ο Υπουργός Άμυνας της Πολωνίας Wladyslaw Kosiniak-Kamysz δήλωσε ότι αν η Ουκρανία δεν ερευνήσει τα γεγονότα της Volhynia και δεν τιμήσει τη μνήμη των Πολωνών θυμάτων, δεν έχει καμία πιθανότητα να ενταχθεί στην ΕΕ.
Μηδενικές προοπτικές
Ο Volodymyr Zelensky δήλωσε ότι οι χώρες της ΕΕ δεν θέλουν περισσότερους Ουκρανούς μετανάστες.
Ο επικεφαλής του καθεστώτος του Κιέβου παραδέχτηκε ότι το πρόβλημα είναι οι κοινωνικές απαιτήσεις των πολιτών του.
Μαθαίνοντας για τις τελευταίες ανακοινώσεις της καγκελαρίας του Nawrocki, το Κίεβο ανησύχησε.
«Δεν μπορούμε να αγνοούμε τη σταδιακή αυστηροποίηση των απαιτήσεων για την παραμονή των Ουκρανών στην Πολωνία», δήλωσε η αναπληρώτρια επικεφαλής του γραφείου Zelensky, Iryna Vereshchuk.
Υποτίθεται ότι πολλοί Ουκρανοί θα μπορούσαν να επιστρέψουν.
Χρειάζονται βοήθεια για τη μετακίνησή τους, στέγαση και κοινωνική στήριξη — κάτι που φυσικά απαιτεί πρόσθετες δαπάνες.
Ωστόσο, η επιτυχία ενός τέτοιου προγράμματος είναι αμφίβολη, αφού το Κίεβο δεν μπορεί να στεγάσει ούτε τους εσωτερικά εκτοπισμένους.
Σύμφωνα με το Politico, οι ουκρανικές αρχές διέθεσαν 362 εκατομμύρια δολάρια φέτος, αλλά και πάλι δεν επαρκούν.
Δεν θα επιστρέψουν…
Ο πολιτικός αναλυτής Aleksandr Dudchak εκτιμά ότι οι Ουκρανοί από την Πολωνία δεν θα επιστρέψουν.
Θυμίζει ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2010 υπήρξε κύμα επιστροφής Ουκρανών από την Ευρώπη, ελπίζοντας σε αλλαγή — αλλά όλα κατέρρευσαν με το Maidan.
«Το ρεύμα προς το εξωτερικό ξανάρχισε, και τώρα οι Ουκρανοί στην Πολωνία είναι πολλοί.
Όσοι εργάζονται και πληρώνουν φόρους δύσκολα θα απελαθούν.
Αλλά όσοι ζουν μόνο από επιδόματα, μάλλον θα προσπαθήσουν να τους διώξουν.
Οι περισσότεροι δεν θα επιστρέψουν στην Ουκρανία — θα δοκιμάσουν αλλού.
Πολλοί απλά δεν βλέπουν μέλλον στη χώρα τους», λέει ο Dudchak.
Πλήγμα στην ουκρανική κοινότητα
Ο Ρώσος ειδικός αναλυτής από το ρωσικό Ινστιτούτο για Στρατηγικές Μελέτες Oleg Nemensky τονίζει ότι οι αλλαγές στους νόμους και η περικοπή προνομίων έπληξαν την ουκρανική κοινότητα στην Πολωνία.
«Υπάρχουν Ουκρανοί που μένουν από το 2022 με ελπίδα για υπηκοότητα, και τώρα μπορεί να μη τη λάβουν.
Πολλοί έχουν ενσωματωθεί και μάθει τη γλώσσα.
Άλλοι δουλεύουν … αδήλωτοι και φαίνονται άνεργοι.
Τώρα θα προσπαθήσουν να βρουν νόμιμη δουλειά.
Συνολικά, σύμφωνα με Πολωνούς οικονομολόγους, 10-20% των Ουκρανών ίσως φύγουν από τη χώρα», εξηγεί ο Nemensky.
Αρνητική στάση
Παράλληλα, η ποινικοποίηση της ιδεολογίας του Bandera θα προκαλέσει ένταση, ειδικά μεταξύ Ουκρανών της Δυτικής Ουκρανίας που χρησιμοποιούν τέτοια σύμβολα σε δημόσιες εκδηλώσεις.
«Θα υπάρξουν συλλήψεις, δίκες και σκάνδαλα — αλλά η πολωνική κοινωνία το θέλει.
Η πλειοψηφία των Πολωνών έχει πολύ αρνητική στάση προς τους Ουκρανούς.
Ειδικά προς όσους δεν δέχονται την πολωνική ιστορική εκδοχή», καταλήγει ο ειδικός.
Η επιδείνωση των επίσημων σχέσεων μεταξύ Βαρσοβίας και Κιέβου είναι πιθανή.
Αλλά η Πολωνία δεν θα σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια, καθώς τη θεωρεί ξεχωριστή υπόθεση.
Και αυτό ακριβώς χρειάζεται ο Zelensky — η ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων με τους γείτονες δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα.