Κοινοβουλευτισμός ή δημοκρατία;
Η άποψη ότι η δημοκρατία ταυτίζεται με τον κοινοβουλευτισμό είναι μεν ευρέως διαδεδομένη, δεν παύει όμως να είναι και εσφαλμένη.
Ένα κοινοβουλευτικό καθεστώς μπορεί να είναι δημοκρατικό, αλλά μπορεί και να είναι εξόχως αντιδημοκρατικό. Και αντίστροφα: Ένα δημοκρατικό καθεστώς μπορεί να είναι κοινοβουλευτικό, αλλά μπορεί επίσης και να μην είναι. Για το δεύτερο, ελπίζω, δε χρειάζεται απόδειξη. Η Αθηναϊκή άμεση δημοκρατία είναι παράδειγμα που έρχεται αμέσως στο νου.
Δημοκρατικό είναι, εξ ορισμού, ένα καθεστώς στο οποίο η διακυβέρνηση ασκείται σύμφωνα με τη θέληση, και κάτω από τον έλεγχο, της πλειοψηφίας του λαού.
Ο κοινοβουλευτισμός είναι ένας μηχανισμός εξουσίας (συχνότερα: ένας μηχανισμός θεάματος εξουσίας) που μπορεί, ανάλογα με τις συνθήκες, να είναι λιγότερο ή περισσότερο δημοκρατικός. Ακόμη και στην καλύτερη των περιπτώσεων, η ουσία του έγκειται στο ότι οι κυβερνώμενοι παραδίδουν κάθε 4-5 χρόνια τα κλειδιά της διακυβέρνησης σε κάποιους κυβερνώντες.
Ιστορικά παραδείγματα
Η ιστορία της χώρας μας, πρόσφατη και παλιότερη, έχει αρκετά παραδείγματα κυβερνήσεων που είχαν μεν κοινοβουλευτική στήριξη, καθόλου δημοκρατικές όμως δεν ήταν.
Ένα από τα πιο χτυπητά παραδείγματα ήταν η κυβέρνηση Τσίπρα:
- Εξελέγη με πρόγραμμα και εντολή κατάργησης των μνημονίων (“με ένα νόμο και ένα άρθρο”).
- Ανανέωσε – άθελά του – δια του δημοψηφίσματος την εντολή κατάργησής τους (με 61.5%, που στην πραγματικότητα θα ήταν πολύ μεγαλύτερο αν δεν είχε γίνει υπό τον εκβιασμό των κλειστών τραπεζών και αν δεν είχε αποσπάσει το ΚΚΕ ένα ποσοστό της αντιμνημονιακής ψήφου που την έστρεψε προς το άκυρο).
- Αναγνώρισε τα μνημόνια και ενέκρινε νέα και χειρότερα.
Στην πραγματικότητα η πολιτεία της κυβέρνησης Τσίπρα συνιστούσε ξεκάθαρο παράδειγμα εσχάτης προδοσίας, δεν έχει όμως ακόμη γεννηθεί ο δικαστής που θα δικάσει επίορκους πολιτικούς στη χώρα μας.
—
Από την παλιότερη ιστορία της χώρας μας, οι μετεμφυλιοπολεμικές κυβερνήσεις ήταν άλλο τρανταχτό παράδειγμα κοινοβουλευτικών δικτατοριών:
- Το κοινοβούλιο λειτουργούσε κανονικά, εξίσου κανονικά όμως λειτουργούσαν και τα εκτελεστικά αποσπάσματα ενάντια σε αυτούς που είχαν το θράσος, την προηγούμενη περίοδο, να πολεμήσουν ενάντια στον ξένο καταχτητή.
- Ο λαός ψήφιζε – υποτίθεται – ελεύθερα, μόνον όμως ανάμεσα στα κόμματα των οποίων επιτρεπόταν η λειτουργία από την Αμερικάνικη Πρεσβεία (την περίφημη “μπότα του Πιουριφόϊ”).
- Ακόμη και ανάμεσα στα εγκεκριμένα κόμματα, η ελευθερία επιλογής ήταν σχετική. Από την οικογενειακή μου μόνον ιστορία, αναφέρω δύο περιπτώσεις:
- Ο πατέρας μου μου είχε διηγηθεί ότι όταν υπηρετούσε στο στρατό έγιναν εκλογές. Ο διοικητής του τάγματος συγκέντρωσε τους φαντάρους και τους εξήγησε τη διαδικασία: “… μπαίνετε στο παραβάν, βάζετε στο φάκελο το ψηφοδέλτιο που θέλετε, κρατάτε τα υπόλοιπα, τα κάνετε πακέτο, γράφετε απ’ έξω το όνομά σας και το δίνετε όταν βγείτε στο λοχαγό που θα σας περιμένει απ’ έξω”. Παστρικές δουλειές…
- Ο νονός μου, παλιός ΕΛΑΣίτης, ήταν δικηγόρος. Με αυτή την ιδιότητα υπηρετούσε ως δικαστικός αντιπρόσωπος στις εκλογές. Σε κάποια εκλογική αναμέτρηση, πριν τη δικτατορία, είχε σταλεί σε ένα χωριό. Επέβαλλε την τήρηση των νομίμων διαδικασιών κατά την ψηφοφορία. Μετά το πέρας της καταμέτρησης υπολόγιζε να κοιμηθεί στο χωριό και να αναχωρήσει το επόμενο πρωί. Ευτυχώς γι αυτόν, αργά τη νύχτα τον ξύπνησε ο παπάς του χωριού, ο οποίος αφού τον πληροφόρησε ότι οι παρακρατικές συμμορίες του χωριού σχεδίαζαν τη δολοφονία του, τον φυγάδευσε νυχτιάτικα με μία βέσπα. Άλλοι δεν ήταν τόσο τυχεροί…
—
Τρίτο παράδειγμα, πιο παλιό ακόμη: Μετά την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους, στις πρώτες εκλογές τα κύρια κόμματα που συμμετείχαν ήταν το Ρωσικό και το Αγγλικό. Καταλαβαίνει κανείς και μόνον από τα ονόματά τους ότι οι επιλογές του τότε ψηφοφόρου είχαν να κάνουν λιγότερο με την πολιτική που θα ακολουθηθεί και περισσότερο με την επιλογή του επικυρίαρχου της χώρας, ο οποίος εννοείται ότι θα καθόριζε και την πολιτική.
Σύγχρονος κοινοβουλευτισμός στη Δύση: Ένα άδειο περιτύλιγμα
Θα αναρωτηθεί κανείς προς τι η ιστορική αναδρομή. Ο λόγος είναι ότι δυστυχώς στην υπό κατάρρευση Δύση η δημοκρατία έχει από καιρό παραδώσει το πνεύμα. Το μόνο που μένει είναι ένα λιγότερο ή περισσότερο κουρελιασμένο περιτύλιγμα κοινοβουλευτισμού και μία, από αδράνεια, πεποίθηση ότι υπάρχουν ακόμη απομεινάρια δημοκρατίας.
Αναφερθήκαμε εχθές σε μία σειρά χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ρουμανία, Μολδαβία, αύριο πιθανότατα Τσεχία) όπου ο κρατικός μηχανισμός (δικαστική και εκτελεστική εξουσία) απροκάλυπτα αποφασίζει και διατάσσει τι θα ψηφίσει ο λαός. Και αν ο τελευταίος, παρ’ όλα αυτά, δε συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις, απλά καταργεί τις εκλογές.
Μήπως όμως αυτό συμβαίνει μόνο στις καθυστερημένες χώρες; Στο κάτω κάτω, άλλο η μικρή Μολδαβία και άλλο οι (άλλοτε) κραταιές Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία. Στις τελευταίες η δημοκρατία είναι εδραιωμένη επί πολλές δεκαετίες – έως αιώνες. Δύσκολα θα την ανέτρεπε κανείς. Έτσι δεν είναι;
Δυστυχώς όχι. Και όσοι συνεχίζουν να το πιστεύουν μετά την κατάργηση ακόμη και του Habeas Corpus την εποχή των εγκλεισμών – και δυστυχώς όχι μόνον με την ιστορική/νομική έννοια, αλλά ακόμη και με την κυριολεκτική, του να κατέχεις το σώμα σου – (κατάργηση η οποία βέβαια έγινε με τη συνενοχή σημαντικού τμήματος της παγκοσμιοποιητικής, φασίζουσας ψευτοαριστεράς), το πιστεύουν όχι βασιζόμενοι σε γεγονότα, αλλά είτε στη δύναμη της αδράνειας, είτε σε ευσεβείς πόθους.
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα:
- Και οι τρεις μεγάλες μητροπόλεις του καπιταλισμού στην Ευρώπη – Γερμανία, Βρετανία, Γαλλία – έχουν μπει σε τροχιά πολέμου, χωρίς να ρωτήσουν τους λαούς τους. Οι κυβερνήσεις απλά αποφασίζουν και διατάσσουν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι ο σατανικός Πούτιν και ότι στον αγώνα εναντίον του όλα είναι θεμιτό να γίνουν παρανάλωμα. Ο μόνος λόγος που δεν έχουν ανοιχτά εμπλακεί σε πόλεμο είναι ότι – όπως λένε οι Πόντιοι – δεν έχουν τα “κάκαλα”.
- Οι ίδιες χώρες συμμετέχουν ενεργά στη γενοκτονία εναντίον του Παλαιστινιακού λαού, εξοπλίζοντας το γενοκτονικό στρατό και – όταν χρειάζεται – παραχωρώντας και αεροσκάφη και άλλους πόρους για την υπεράσπιση των παιδοκτονικών δυνατοτήτων του. Παρά τη δεδηλωμένη, με πάμπολλους τρόπους, αντίθεση των λαών τους.
Αυτά βέβαια, θα πει κανείς, “είναι μέσα στο πρόγραμμα”. Πότε ρωτήθηκαν οι λαοί για να εμπλακούν σε πόλεμο;
Υπάρχουν όμως και άλλα, που δεν είναι “στο πρόγραμμα”. Ή κι αν είναι, μπήκαν πρόσφατα και λαθραία.
Γαλλία:
Ο κακοποιούμενος από τη δασκάλα του (κατ’ άλλους, από το δάσκαλό του) Γάλλος “πρόεδρος” (δεν είναι να απορεί κανείς που το ρίχνει στη χρήση ουσιών για να παρηγορηθεί) είναι σίγουρα ο πλέον αντιδημοφιλής πρόεδρος της χώρας του μετά το στρατάρχη Πεταίν. Οι πρόσφατες (και πολύ περισσότερο οι επερχόμενες) διαδηλώσεις το αποδεικνύουν ξεκάθαρα.
Είναι επίσης, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, ένας δικτάτορας.
Η αγοραία αντίληψη περί δικτατορίας λέει ότι ένας δικτάτορας κυβερνά χωρίς κοινοβούλιο. Η αντίληψη αυτή, δυστυχώς, είναι λανθασμένη. Δικτάτορας είναι αυτός που κυβερνά δια διαταγμάτων (Diktat), άσχετα από την ύπαρξη η μη κοινοβουλίου. Ο όρος δημιουργήθηκε μάλλον από τη ρωμαϊκή σύγκλητο που απέδωσε τον τίτλο – και το αξίωμα – στον Ιούλιο Καίσαρα. Έκτοτε πλείστα όσα κοινοβούλια έχουν δώσει σε δικτάτορες, αν όχι τον τίτλο, πάντως το αξίωμα. Ας μην ξεχνάμε ότι και ο Χίτλερ με εκλογές αναρριχήθηκε στην εξουσία και ήταν το Ράιχσταγκ που του έδωσε απόλυτη εξουσία.
Για όσους δεν το θυμούνται, ο Γάλλος δικτάτορας πριν από κανα χρόνο, αδυνατώντας να περάσει από το κοινοβούλιο την κατεδάφιση των συντάξεων, την πέρασε μέσω diktat, χρησιμοποιώντας κάποια παράθυρα του γαλλικού συντάγματος. Είναι ο ίδιος βέβαια που είχε ευθαρσώς δηλώσει ότι καταργεί το Habeas Corpus των υπηκόων του επειδή θέλει να “σπάσει τα αρχ@@@ των ανεμβολίαστων”.
Πλέον κυβερνάει με μία κυβέρνηση-μαριονέτα που δεν έχει πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από το κυνοβούλιο και μάλλον δεν είναι δυνατόν να πάρει. Το καράβι όμως προχωράει στη ρότα του, κάτω από το στιβαρό χέρι του (έστω και δαρμένου…) καπετάνιου.
Γερμανία:
Η χώρα την οποία κατέστρεψε ο ναζισμός, και η οποία παρέμεινε ζωντανή λόγω της επιείκειας των σοβιετικών από τη μια μεριά και των συμφεροντολογικών υπολογισμών των Αμερικάνων από την άλλη, κυβερνιέται και πάλι από έναν ναζί. Θα μπορούσε κανείς να προσδιορίσει “ναζί από τα γενοφάσκια του”, αφού είναι εγγονός στελέχους του ναζιστικού κόμματος, ο οποίος μάλιστα είχε διατελέσει και δήμαρχος επί Χίτλερ.
Με το κόμμα του να έχει έρθει δεύτερο κερδίζοντας μόλις 24%, ο “πρώην” έμπορος όπλων (διευθυντικό στέλεχος της Blackrock) διορίστηκε καγκελάριος (θα ήταν σωστότερο να πούμε “έπαρχος”) λόγω ακριβώς της προαναφερθείσας επαγγελματικής του ιδιότητας. Το πρόγραμμα διακυβέρνησής του, όπως έχει φανεί, συνίσταται στη διάλυση της χώρας του προς όφελος του “πρώην” εργοδότη του. Ως καγκελάριος αγοράζει τα όπλα που ως πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου της Blackrock πουλούσε…
Το ποσοστό των υπηκόων του Μερτς που είναι ικανοποιημένοι από τη διακυβέρνησή του, σύμφωνα με δημοσκόπηση της INSA, έχει πέσει στο 23% από 36% που ήταν στις αρχές Ιουνίου και συνεχίζει να πέφτει, ενώ το ποσοστό αυτών που δηλώνουν δυσαρεστημένοι στο ίδιο διάστημα έχει ανέβει από το 45% στο 65%. Να του ευχηθούμε “εις ανώτερα”;
Ξεκίνησε την κυβερνητική του καριέρα με την πρωτοτυπία ότι ήταν ο πρώτος καγκελάριος που δε μπόρεσε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης στην πρώτη ψηφοφορία και χρειάστηκε και δεύτερη. Ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του οπλοπώλη είναι ότι κατάφερε να κάνει το AfD πρώτο κόμμα, αφού επί θητείας του ανέβασε τα ποσοστά του από το 10% στο 26%. Τα παραδοσιακά κόμματα πλέον βλέπουν μόνον την πλάτη του AfD.
Ένας καγκελάριος λοιπόν που “εξελέγη” με το 24% των ψήφων και του οποίου η κυβέρνηση συνασπισμού έχει τη στήριξη του ενός μόνον τετάρτου του πληθυσμού. Τι θα μπορούσε να είναι δημοκρατικότερο;
Βρετανία:
Ο τρίτος χρήστης της περίφημης χαρτοπετσέτας και συνηγέτης της συμμαχίας των γελοίων δε θα μπορούσε να πηγαίνει πίσω. Μπορεί να μην τον δέρνει η δασκάλα του, μπορεί να μην είναι γόνος οικογένειας στελεχών του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, έχει όμως και αυτός ένα λαμπρό σημείο στο βιογραφικό του: Είναι ο άνθρωπος που, ως επικεφαλής εισαγγελέας του στέμματος, κάλυπτε συστηματικά τα κυκλώματα πακιστανών μαφιόζων-παιδοβιαστών. Για να τιμήσει την υπηρεσία του αυτή στην πατρίδα, σύσσωμο το κόμμα του καταψήφισε μετά βδελυγμίας την πρόταση για τη δημιουργία εθνικής εξεταστικής επιτροπής για το σκάνδαλο που λέγεται ότι είχε περισσότερα από 100.000 θύματα.
Σύμφωνα με τη βρετανική the Telegraph, η δημοτικότητα του σερ Κιρ είναι η χαμηλότερη που είχε πρωθυπουργός από το 1977, που ξεκίνησε η Ipsos να μετρά τη δημοτικότητα των Βρετανών πρωθυπουργών. Πιο πριν, απλά δεν υπήρχαν μετρήσεις. Δεν το λες και μικρό κατόρθωμα!
Πριν από αυτό, ο σερ Κιρ είχε σπάσει ένα άλλο ρεκόρ, αφού ήταν ο πρωθυπουργός του οποίου το κόμμα είχε πάρει το μικρότερο ποσοστό στην μεταπολεμική ιστορία της (μεγάλης κάποτε) Βρετανίας.
Η Ipsos μετράει τη δημοτικότητα αφαιρώντας από το ποσοστό αυτών που είναι ικανοποιημένοι το ποσοστό των δυσαρεστημένων. Μέχρι τώρα, το αρνητικό ρεκόρ είχε ο Ρίτσι Σουνάκ με -59.
Ο σερ Κιρ έσπασε κάθε ρεκόρ με -66 (και συνεχίζει να πέφτει): 13% ικανοποιημένοι, 79% δυσαρεστημένοι. Ευτυχώς για τον διαπρεπή νομικό και πολιτικό, με αυτή τη μεθοδολογία υπάρχει πάτωμα: Όταν φτάσει να δηλώνουν δυσαρεστημένοι το 100% και ικανοποιημένοι το 0%, θα έχει πιάσει πάτο με -100 και δε θα μπορεί να πάει πιο κάτω. Απέχει μόνον 34 πόντους. Υπομονή!
Η δημοτικότητα της κυβέρνησής του είναι ακόμη χαμηλότερη: -70 (μόλις 30 πόντους πάνω από το απόλυτο μηδέν)
Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Ipsos, αν γινόντουσαν εκλογές τον προηγούμενο μήνα, το Reform UK του Φαράτζ θε ξεπερνούσε κατά 12 μονάδες το “εργατικό” κόμμα του σερ Κιρ. Η διαφορά στο μεταξύ έχει μάλλον αυξηθεί.
Πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο καγκελάριος-μεγαλέμπορος όπλων τρώει τη σκόνη του σερ Κιρ.
A Pub in New Brighton, England, has been renamed to “The George Orwell” and has the phrase ‘Big brother is watching you’ constantly projected on the side of the building
Bravo to whoever is behind this pic.twitter.com/TxmG5yRtBn
— BRITAIN IS BROKEN (@BROKENBRITAIN0) September 28, 2025
Αντίστιξη: Η Ρωσία του Πούτιν
Αξίζει να αναφέρουμε εδώ ότι, όπως παραδέχονται και κάποια σοβαρά δυτικά μέσα, το ποσοστό αποδοχής του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία ξεπερνάει το 90%. Δεν είναι να απορεί κανείς που σύσσωμη η Δύση θεωρεί ότι το “καθεστώς” του στερείται νομιμοποίησης…
Συμπέρασμα
Ο γράφων ουδέποτε υπήρξε λάτρης της αστικής, κοινοβο(υ)λευτικής δημοκρατίας, ακόμη και στα καλύτερά της. Πλέον όμως η δημοκρατία που γνωρίσαμε (οι παλιότεροι) στα νιάτα μας αποτελεί απλή ανάμνηση.
Το θέμα βέβαια είναι ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν ήταν απλά μια καλή ιδέα. Ήταν η πιο σταθερή μορφή διακυβέρνησης του κεφαλαίου. Η νομιμοποίησή της στη συνείδηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού επέτρεπε την αδιασάλευτη λειτουργία της.
Μπαίνουμε σε εποχές που όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού θα συνειδητοποιούν ότι το “όπλο” της ψήφου είναι πλέον και άσφαιρο και κάλπικο (αν η κάλπη δεν σχετίζεται ετυμολογικά με το κάλπικο, σχετίζεται όμως όλο και περισσότερο εννοιολογικά). Και όταν γίνει αυτό, αναπόφευκτα θα αναζητήσουν άλλα “όπλα”.
