Η ταινία Reds (Οι Κόκκινοι) του 1981 είναι η ιστορία του Τζον Ριντ και της Λουίζ Μπράιαντ, δύο Αμερικανών δημοσιογράφων κι ακτιβιστών, που έζησαν τα γεγονότα της ρώσικης επανάστασης του 1917.
Με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από το ξέσπασμα της οκτωβριανής επανάστασης (25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο / 7 Νοέμβρη με το καινούργιο), βλέπουμε την αριστουργηματική ταινία του Γουόρεν Μπίτι, που είναι ο εμπνευστής της (ξεκίνησε να γράφει το σενάριο από το 1969), είναι ο παραγωγός, έκανε τη βασική έρευνα για τους ήρωες, σκηνοθετεί, γράφει το σενάριο μαζί με τον Τρέβορ Γκρίφιθς και ταυτόχρονα παίζει τον ρόλο του Τζον Ριντ. Δίπλα του έχει την (αγαπημένη) Νταϊάν Κίτον στο ρόλο της Λουίζ Μπράιαντ.
Το Reds ακολουθεί την εξέλιξη των ηρώων από τη στιγμή της γνωριμίας τους το 1915 μέχρι τον θάνατο του Τζον Ριντ το 1920. Βλέπουμε σε μια ωραία ισορροπία πώς εξελίσσεται ο έρωτάς τους από τη μία, και πώς εξελίσσονται οι ιδέες κι η κοινωνική τους δράση από την άλλη.
Η ταινία δείχνει μεγάλο σεβασμό στο ιστορικό πλαίσιο κι ίσως γι’ αυτό το λόγο αντί για αφηγητής – παντογνώστης, υπάρχουν μαρτυρίες από ηλικιωμένους άνδρες και γυναίκες, που άλλοι έζησαν από κοντά τους δύο ήρωες, άλλοι είχαν μια αμυδρή ανάμνηση από αυτούς, άλλοι τους θαύμαζαν, ενώ άλλοι τους ασκούσαν έντονη κριτική. Οι μαρτυρίες έχουν αναφορές (θετικές ή αρνητικές) στις πολιτικές θέσεις των ηρώων για τους μπολσεβίκους, για τη θέση της γυναίκας στις ΗΠΑ, για την σεξουαλική επανάσταση, ακόμα και για μικρά καθημερινά κι ασήμαντα επεισόδια. Όπως δηλαδή, θα βλέπαμε και σ’ ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ για τους Τζον Ριντ & Λουίζ Μπράιαντ.
Ίσως το μυστικό της ταινίας για το πόσο αληθοφανείς παρουσιάζει τους χαρακτήρες να έχει να κάνει με αυτές τις συνεντεύξεις, οι οποίες είναι εντελώς πραγματικές, από τα ίδια τα άτομα που είχαν γνωρίσει τον Τζον Ριντ και την Λουίζ Μπράιαντ. Ήταν ο ίδιος ο Γουόρεν Μπίτι που πήρε τις συνεντεύξεις από τη δεκαετία του ’70, κατά την έρευνα που πραγματοποιούσε για την ιστορία και το προφίλ των (πολύ πραγματικών του) χαρακτήρων. Το Reds δεν βασίζεται απλώς σε πραγματικούς χαρακτήρες, αλλά είναι η αναπαράσταση της ζωής πραγματικών χαρακτήρων.
Η ταινία θα βραβευθεί με τρία όσκαρ (σκηνοθεσίας, β’ γυναικείου, φωτογραφίας), ενώ θα είναι υποψήφια σε άλλες εννιά κατηγορίες (καλύτερης ταινίας, α’ ανδρικού, α’ γυναικείου, β’ ανδρικού, σεναρίου, κοστουμιών, καλλιτεχνικής διεύθυνσης, μοντάζ κι ήχου).
Πάμε, όμως, πάλι στην πλοκή της ταινίας…
Από τη Νέα Υόρκη…
Η πρώτη συμβίωση των δύο προσώπων θα γίνει στην αρχή της ταινίας, όταν η Λουίζ Μπράιαντ μετακομίζει στη Νέα Υόρκη. Εκεί το ζευγάρι θα αναπτύξει μια ρομαντική σχέση σε μια «αθώα» (σχετικά) εποχή. Οι ΗΠΑ δεν έχουν μπει ακόμα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το αντιπολεμικό κίνημα είναι ισχυρό, ο Τζον Ριντ αρθρογραφεί και κάνει εκστρατεία (που και που συλλαμβάνεται κιόλας) για τους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου (Industrial Workers of the World), ένα ισχυρό κίνημα που παλεύει για την ενοποίηση όλων των εργατών του κόσμου, εντός ενός συνδικάτου, για τον καλύτερο συντονισμό των αγώνων. Η Λουίζ Μπράιαντ κάνει τα πρώτα της βήματα στο χώρο της δημοσιογραφίας, έχουν στον κύκλο τους γνωστούς σοσιαλιστές, όπως ο Μαξ Ίστμαν (Έντουαρντ Χέρμαν), αναρχικούς, όπως η Έμα Γκόλντμαν (Μορίν Στέιπλετον, που πήρε όσκαρ β’ γυναικείου για την ερμηνεία της) και συγγραφείς, όπως ο Ευγένιος Ο’ Νιλ (Τζακ Νίκολσον). Ζούνε μια μποέμικη ζωή, συζητάνε για θέματα από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, μέχρι τον Φρόιντ και τον Γιουνγκ, και χορεύουν στους ρυθμούς της τζαζ στα πάρτι των φίλων τους.
Στη συνέχεια, το ζευγάρι θα μετακομίσει στο Κέιπ Κοντ της Μασαχουσέτης, όπου θα ζήσουν σ’ ένα αγρόκτημα. Εκεί, κατά μια μακρά περίοδο απουσίας του Τζον Ριντ, η Λουίζ Μπράιαντ θα αναπτύξει ερωτική σχέση με τον Ευγένιο Ο’ Νιλ. Παρότι στη συνέχεια ο Τζον Ριντ κι η Λουίζ Μπράιαντ θα παντρευτούν, η ταινία μάς δείχνει τις κόντρες και τις συγκρούσεις που είχαν μεταξύ τους, οι οποίες έφταναν και σε μακροχρόνιους χωρισμούς.
…στην Πετρούπολη
Λίγο πριν το ξέσπασμα της οκτωβριανής επανάστασης, η Λουίζ Μπράιαντ βρίσκεται στη Γαλλία, ως πολεμική ανταποκρίτρια, ενώ οι ΗΠΑ έχουν μπει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ζευγάρι θα επανενωθεί – αρχικά ως δημοσιογραφικοί συνάδελφοι – για να ταξιδέψει στην Πετρούπολη της Ρωσίας για να καλύψουν τις τρέχουσες εξελίξεις, οι οποίες δείχνουν ότι οι εργάτες θα πραγματοποιήσουν μια δεύτερη επανάσταση, με τους μπολσεβίκους στην ηγεσία τους.
Αυτή η περίοδος είναι πιο «ώριμη» και για τη δημοσιογραφική/πολιτική δράση των ηρώων, αλλά και για την ερωτική τους σχέση. Ο Ριντ κι η Μπράιαντ εργάζονται μαζί, γράφουν ξεχωριστά, συναντούν τους ηγέτες των κομμάτων (από τον Κερένσκι μέχρι τον Λένιν), παρακολουθούν τα γεγονότα, συμμετέχουν σ’ αυτά (βασικά ο Τζον Ριντ) και θα γράψουν βιβλία που θα τους κάνουν δημοφιλείς στις ΗΠΑ. Οι Δέκα Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο (ο τίτλος του βιβλίου του Τζον Ριντ, που προλόγισε ο ίδιος ο Λένιν) αποτυπώνονται στην ταινία με την ίδια ένταση του βιβλίου στο τέλος του πρώτου μέρους της ταινίας.
Το αποκορύφωμα είναι οι τελευταίες σκηνές. Ο Ριντ κι η Μπράιαντ παρακολουθούν μια συνέλευση εργατών σ’ ένα εργοστάσιο παραγωγής όπλων.
Οι εργάτες συζητάνε αν θα απεργήσουν με σκοπό τον τερματισμό του πολέμου. Ο αντίλογος ισχυρίζεται ότι αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την απομόνωση των φαντάρων που βρίσκονται στο μέτωπο. Ένας εργάτης σηκώνεται κι απαντάει ότι κι οι φαντάροι απεργούν, γι’ αυτό λιποτακτούν από το μέτωπο. Ένας άλλος εργάτης λέει ότι δεν πρέπει να αφήσουν τους Αμερικανούς, τους Γάλλους και τους Άγγλους στρατιώτες κι εργάτες μόνους τους. Σ’ ένα κλίμα με φωνές, χειροκροτήματα κι αποδοκιμασίες, θα πάρει τον λόγο ο Τζον Ριντ. Στην αρχή διστακτικά και στη συνέχεια με πάθος, θα υποστηρίξει ότι οι εργάτες της Αμερικής περιμένουν το δικό τους παράδειγμα για να απεργήσουν και να επαναστατήσουν.
Παρασυρμένος από τον ενθουσιασμό, θα ρίξει και δυο συνθήματα στα ρώσικα. Οι εργάτες θα προχωρήσουν σε απεργία, η Διεθνής αρχίζει και παίζει, ο Ριντ κι η Μπράιαντ ανταλλάσσουν χαμόγελα κι ακολουθεί μια σειρά εικόνων, όσο παίζει ακόμα η Διεθνής, όπου ο Ριντ κι η Μπράιαντ συμμετέχουν σε πορείες, πετούν από φορτηγά προκηρύξεις, μαζί με άλλους μπολσεβίκους, είναι παρόντες στην κατάληψη των χειμερινών ανακτόρων και στον πρώτο λόγο του Λένιν στο 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ, όπου επικυρώθηκε η μεταβίβαση της εξουσίας στα σοβιέτ, ενώ ο Ριντ κι η Μπράιαντ τα ξαναβρίσκουν ερωτικά, φιλούνται, κάνουν σεξ και… παίζουν χιονοπόλεμο!
Ίσως από τις πιο όμορφες απεικονίσεις των δέκα ημερών που συγκλόνισαν τον κόσμο…
Μέρος δεύτερο
Το δεύτερο μέρος της ταινίας εστιάζει περισσότερο στις πολιτικές διαμάχες, στις οποίες πρωταγωνίστησε ο Τζον Ριντ, χωρίς να μπορεί να τις αναλύσει σε βάθος, αλλά παρουσιάζοντές τες με νύξεις και, κατά κάποιον τρόπο, εισαγωγικά.
Όταν επέστρεψαν στις ΗΠΑ είχαν ήδη κερδίσει μεγάλη αναγνώριση, αλλά παράλληλα είχαν μπει και στο στόχαστρο των αρχών. Η Λουίζ Μπράιαντ από τη μια θα δίνει διαλέξεις για τις κατακτήσεις της γυναίκας στη Ρωσία – την ώρα που στις ΗΠΑ δεν υπήρχε καν το δικαίωμα της ψήφου για τις γυναίκες – κι από την άλλη θα περάσει από δικαστική επιτροπή για το αν έκανε προπαγάνδα υπέρ των μπολσεβίκων.
Ο Τζον Ριντ θα εμπλακεί πολύ πιο ενεργά με το κομμουνιστικό κίνημα, ως ηγετικό στέλεχος πλέον, παρά ως δημοσιογράφος. Η «ρομαντική» περίοδος έχει τελειώσει. Στις ΗΠΑ το κομμουνιστικό κίνημα θα αντιμετωπίσει διάφορες εσωτερικές διαμάχες, η αριστερή πτέρυγα του Σοσιαλιστικού Κόμματος θα κερδίσει – προσωρινά – την πλειοψηφία, με τον Τζον Ριντ να εκλέγεται στην ηγεσία του, το κόμμα θα το κρατήσουν, όμως, πραξικοπηματικά τα μετριοπαθή στελέχη του, η αριστερή πτέρυγα θα διασπαστεί και τα μέρη της θα μπουν σε μια έντονη αντιπαράθεση, προκειμένου να πάρουν την επίσημη αναγνώριση της νεοσύστατης Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ο Τζον Ριντ θα είναι πρωταγωνιστής σ’ αυτές τις εσωκομματικές αντιπαραθέσεις κι η Λουίζ Μπράιαντ θα παρακολουθεί αποσβολωμένη τις εξελίξεις, χωρίς να συμμερίζεται τις εμφάσεις που δίνει ο Ριντ στις διαφωνίες με πρώην συντρόφους του.
Το τέλος της αθωότητας, όμως, παρουσιάζεται και για τη Ρωσία. Πλέον, η Ρωσία έχει να αντιμετωπίσει την εισβολή των ιμπεριαλιστικών χωρών στα εδάφη της, τον εμφύλιο πόλεμο, τη φτώχεια και την ανοικοδόμηση του κράτους, κάτω από νέες βάσεις και δομές. Ο Τζον Ριντ θα συμμετέχει ενεργά στα συνέδρια της Κομμουνιστικής Διεθνούς και στις αντιπαραθέσεις. Η ταινία δείχνει ότι ο Ριντ εντοπίζει τα πρώτα σημάδια της γραφειοκρατίας στο πρόσωπο του προέδρου της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Γκριγκόρι Ζινόβιεφ, αλλά παρά τις γραφειοκρατικές τάσεις και τα αρνητικά σημεία, αναγνωρίζει ότι το σοβιετικό πείραμα προχωράει – ίσως όχι όπως το περίμεναν και το ήθελαν, αλλά προχωράει.
Τελευταίο κεφάλαιο στην πολιτική του δράση είναι η συμμετοχή του στο Συνέδριο των Λαών της Ανατολής στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, όπου ο Ριντ θα αρρωστήσει από τύφο.
Εν τω μεταξύ, η Λουίζ Μπράιαντ, που έχει χωρίσει για ακόμα μια φορά με τον Ριντ, πριν φύγει για τη Ρωσία, όταν μαθαίνει ότι ο Ριντ έχει συλληφθεί από τις φινλανδικές αρχές, ξεκινάει ένα μεγάλο ταξίδι ως λαθρεπιβάτισσα και με ψεύτικα χαρτιά για να τον βρει και να τον απελευθερώσει. Όταν τελικά θα φτάσει, ο Ριντ θα έχει αποφυλακιστεί και θα βρίσκεται στη Σοβιετική Ένωση. Τελικά, όταν ο Ριντ θα επιστρέψει ταλαιπωρημένος κι άρρωστος από το Μπακού, θα συναντήσει στο σταθμό των τρένων τη Λουίζ Μπράιαντ και θα νοσηλευτεί σ’ ένα σοβιετικό νοσοκομείο. Η Λουίζ Μπράιαντ θα σταθεί στο πλευρό του μέχρι τον θάνατό του και σε συνδυασμό με το ταξίδι που έκανε θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή της, θα δείξει τον βαθύ έρωτα – παρά τις κόντρες – που είχε με τον Τζον Ριντ.
Η ταινία Reds είναι ένα δυνατό πορτρέτο δύο πραγματικών ηρώων, ιδεολόγων, με παγκόσμια φήμη κι αυταπάρνηση, χωρίς όμως να αφαιρούνται οι «ανθρώπινες» αδυναμίες της προσωπικότητάς τους: τα πάθη κι οι ζήλιες τους, οι φοβίες τους κι ο έρωτάς τους. Γι’ αυτό το λόγο η ταινία είναι εξαιρετική και στην απόδοση των ηρώων – κι οι ερμηνείες προφανώς απογειώνουν το σενάριο – και στην απόδοση των ιστορικών γεγονότων.
*Πηγή: exostispress.gr
