Πούτιν και Σι επιμένουν στη συμπόρευση και αψηφούν τη Δύση

Την ώρα που αυτό που κάποιες φορές περιγράφεται ως η «Συλλογική Δύση» συζητούσε πώς θα επιλύσει το πρόβλημα της κάλυψης των ιδιαίτερα μεγάλων αναγκών της Ουκρανίας σε πυρομαχικά και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδιδε ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ επισκέπτεται τη Μόσχα, την πρώτη επίσκεψή του στη Ρωσία από όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, στέλνοντας το μήνυμα ότι η συμπόρευση της Ρωσίας και της Κίνας δεν έχει διαταραχθεί.

Η επίσκεψη αυτή έρχεται να υπογραμμίσει το γεγονός μιας βαθύτερης (και σύνθετης) διαίρεσης του κόσμου, αλλά και να αποτελέσει πιθανώς την αφετηρία πρωτοβουλιών και για την ίδια την εξέλιξη του πολέμου.

Το βάθος της σύγκλισης Ρωσίας και Κίνας

Όπως έχει γραφτεί αρκετές φορές, η τρέχουσα σύγκλιση της Ρωσίας και της Κίνας δεν ήταν αυτονόητη, ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι οι δύο χώρες έχουν και μια ιστορία μεταξύ τους αντιπαραθέσεων.

Ωστόσο, μέσα σε μια συγκυρία που σφραγίζεται από τη δυτική και ιδίως αμερικανική προσπάθεια διατήρησης με κάθε τρόπο μιας ηγεμονικής θέσης και μιας πρωτοκαθεδρίας, με κάθε τρόπο ακόμη και με μια προσπάθεια «προληπτικής» αντιμετώπισης άλλων πόλων να αμφισβητήσουν αυτή την ηγεμονική θέση, οι δύο χώρες βρέθηκαν να έχουν μια αναβαθμισμένη συνεργασία.

Αυτό αφορούσε και μια ιδιότυπη «συνέργεια» που φάνηκε ιδίως στη δεκαετία του 2010, όπου η Κίνα θα προσέφερε την οικονομική βάση για μια ευρασιατική οικονομική ολοκλήρωση, μέσα από τη στρατηγική «Μία ζώνη, ένας δρόμος», και η Ρωσία τα χαρακτηριστικά υπερδύναμης που διατηρούσε.

Προφανώς και αυτό δεν σήμαινε ταύτιση. Για παράδειγμα, η Κίνα σε αυτή τη φάση επεδίωκε την αποφυγή αντιπαραθέσεων που θα διακύβευαν τη θέση που έχει στην παγκόσμια οικονομία, ενώ η Ρωσία θεωρούσε ότι ήταν πιο άμεση η δυτική επιθετικότητα με επίκεντρο κατά βάση την Ουκρανία.

Όμως, ακόμη και εάν υποθέσουμε ότι η κινεζική πλευρά θα ήθελε να είχε αποφευχθεί η πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία, εντούτοις αναγνώρισε τους λόγους που πρόβαλε η Ρωσία και αυτό είναι μια μόνιμη επωδός των δημόσιων τοποθετήσεων επί του θέματος.

Και βέβαια όταν ξεκίνησαν οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας με αφορμή την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», η Κίνα έγινε ένας βασικός πελάτης των ρωσικών ενεργειακών προϊόντων, μειώνοντας την πίεση σε βάρος της Ρωσίας, ενώ αποτέλεσε και έναν προμηθευτή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ορισμένων και με προορισμό την πολεμική χρήση, παρότι οι κινεζικές εταιρείες στις συναλλαγές τους με τη Ρωσία προσπαθούν να αποφύγουν κινήσεις που θα τις καθιστούσαν ευάλωτες απέναντι σε αμερικανικές κυρώσεις.

Πάνω από όλα αυτό που έφερε μια αυξημένη σύγκλιση ήταν μια εντεινόμενη επίγνωση του Πεκίνου ότι σήμερα η Δύση επιλέγει να βλέπει την Κίνα ως δυνητικό αντίπαλο και επιδιώκει να περιορίσει τις δυναμικές της ανάπτυξης (π.χ. με τις τεχνολογικές κυρώσεις που προσπαθούν να περιορίσουν τη δυνατότητα της Κίνας να παράγει προϊόντα αιχμής), την ώρα που τόσο η έμμεση στήριξη στην Ταϊβάν όσο και η εκτεταμένη παρουσία αμερικανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων των ΗΠΑ κοντά στην Κίνα, υποδηλώνουν και μια πιο άμεση εκδοχή αμερικανικής επιθετικότητας και δυνάμει «περικύκλωσης».

Σε αυτό το φόντο έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό ότι την παραμονή της επίσκεψης ο Σι Τζινπίνγκ δημοσίευσε άρθρο σε ρωσικά ΜΜΕ και ο Πούτιν σε κινεζικά, όπου ο κοινός τόνος ήταν ότι υπάρχει σημαντικό μέλλον στη σινορωσική συνεργασία, σε όλα τα επίπεδα, την ώρα που ιδίως οι Κινέζοι υπογράμμισαν δεν έγραψε ο ηγέτης που επισκέπτεται, κατά τη διπλωματική παράδοση, αλλά και ο ηγέτης που υποδέχεται. Και βέβαια ο Σι Τζινπίνγκ δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει στις αρχικές του δηλώσεις ότι στηρίζει και τον ίδιο τον Πούτιν, προεξοφλώντας μάλιστα την επανεκλογή του, ενώ ο Πούτιν χαιρέτησε τον τρόπο που η Κίνα συνδυάζει αποτελεσματικά τον μηχανισμό της αγοράς με μια αρκετά αποφασιστική πολιτική παρέμβαση.

Το κινεζικό σχέδιο ειρήνευσης

Την ίδια στιγμή έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς η επίσκεψη του Σι Τζινπίνγκ συμπίπτει με μια πολύ συγκεκριμένη φάση στην εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία. Σε πείσμα της τεράστιας υποστήριξης που έχει λάβει η ουκρανική πλευρά από τη Δύση, δεν φαίνεται στον βραχύ χρόνο η δυνατότητα μιας μεγάλης ανατροπής που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «ήττα της Ρωσίας». Ωστόσο, ακριβώς επειδή αυτή η ήττα παραμένει η βασική στρατηγική της Δύσης, δεν είναι εύκολο να υπάρξει μια αναδίπλωση και αλλαγή στρατηγικής και αυτό συντηρεί τον πόλεμο. Την ίδια στιγμή η Ρωσία δείχνει να μην έχει προβλήματα ως προς τα πυρομαχικά και μπορεί να επιμένει στη σημερινή τακτική, ιδίως από τη στιγμή που ως αναλογία προς τον πληθυσμό οι ουκρανικές απώλειες είναι μεγαλύτερες των ώρα που η Ρωσία έχει μεγαλύτερες εφεδρείες. Αυτό διαμορφώνει περισσότερο μια συνθήκη αδιεξόδου και σύγκρουσης που συνεχίζεται ως κόστος και απώλειες παρά ως δυνατότητα «νίκης» για τις ουκρανικές δυνάμεις.

Σε αυτό το σημείο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι η Κίνα βγήκε στο προσκήνιο με ένα περίγραμμα σχεδίου ειρήνης. Εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι το σχέδιο κυρίως έχει σημασία ως χειρονομία, εφόσον κινείται στο επίπεδο γενικών αρχών. Ωστόσο, ακόμη και έτσι εγγράφει τον ορίζοντα μιας πιθανής λύσης.

Δεν είναι τυχαίο ότι το κινεζικό σχέδιο έχει αντιμετωπιστεί σχετικά θετικά και από την ίδια την Ουκρανία, ακριβώς επειδή διασώζει ένα σημαντικό μέρος της ουκρανικής κυριαρχίας, την ώρα που προφανώς μετράει και η δυνατότητα η Κίνα να πιέσει τη Ρωσία σε αυτή την κατεύθυνση. Εξ ου και το γεγονός ότι η ουκρανική πλευρά αναμένει και την προγραμματισμένη επικοινωνία του Σι Τζινπίνγκ και του Βολοντιμίρ Ζελένσκι μετά την ολοκλήρωση της επίσκεψης του πρώτου στη Ρωσία.

Και βέβαια η ίδια η χειρονομία του κινεζικού σχεδίου, με δεδομένο και το παράδειγμα της πρωτοβουλίας συνεννόησης ανάμεσα σε Σαουδική Αραβία και Ιράν στην οποία μεσολάβησε η Κίνα, υποδηλώνει και μία προσπάθεια της Κίνας να διεκδικήσει έναν πιο ενεργό και τελικά ηγετικό ρόλο στη διεθνή κοινότητα.

Με έναν τρόπο με όρους των δυναμικών της ίδιας της σύγκρουσης στην Ουκρανία, το κινεζικό σχέδιο θα μπορούσε να προσφέρει μια διέξοδο και για την ίδια την Ουκρανία, την ώρα βέβαια που αυτό έρχεται σε σύγκρουση με την επιμονή – τουλάχιστον στον βραχύ χρόνο – της Δύσης στη διατήρηση ενός ανοιχτού μετώπου. 

Το μήνυμα προς τη Δύση

Πέραν όλων αυτών, υπάρχει βέβαια και το σαφές μήνυμα που στέλνεται προς τη Δύση. Την ώρα που ανεξαρτήτως προσπαθειών για «διορθώσεις» κατά περίπτωση, ο τόνος από τη μεριά των δυτικών κυβερνήσεων γίνεται όλο και πιο επιθετικός απέναντι στη Ρωσία αλλά και στην Κίνα και γίνεται προσπάθεια να κατοχυρωθεί μια ιδιότυπη δυτική πρωτοκαθεδρία (και αμερικανική ηγεμονία), ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ στέλνουν το μήνυμα ότι υπάρχει ένας δυνάμει άλλος πόλος. Γνωρίζουν άλλωστε ότι υπάρχει ότι ένα μεγάλο τμήμα του πλανήτη αρκετά έτοιμο να προσυπογράψει μια ρητορική για έναν κόσμο εκ των πραγμάτων πιο πολυπολικό.