Η δολοφονία του στρατηγού Σουλεϊμανί ήταν ένα απροσδόκητο και καθόλου προβλέψιμο βήμα, με άγνωστες συνέπειες, λόγω της απρόβλεπτης πλέον κίνησης αντιποίνων στην οποία θα προβεί το Ιράν.
Η δολοφονία κατ’εντολήν του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ενός από τους κορυφαίους στρατιωτικούς διοικητές του Ιράν σημαίνει την εξάλειψη ενός επικίνδυνου εχθρού των ΗΠΑ – αλλά αντιπροσωπεύει επίσης μια επικίνδυνη κλιμάκωση μιας διαμάχης που θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στο προσωπικό και τους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής.
Ιρακινά και άλλα μέσα ενημέρωσης δήλωσαν ότι ο Σουλεϊμανί πέθανε σε αεροπορική επιδρομή στο διεθνές αεροδρόμιο της Βαγδάτης.
Κίνηση άμυνας
Το Πεντάγωνο επιβεβαίωσε ότι ο Κασέμ Σουλεϊμανί, ο οποίος καθοδηγούσε την ηγετική δύναμη Quds του Ιράν, σκοτώθηκε σε μια κίνηση που χαρακτήρισε ως «αμυντική ενέργεια».
Σύμφωνα με ορισμένα μέσα ενημέρωσης η έκρηξη προήλθε από drone των ΗΠΑ, παρότι το Πεντάγωνο δεν διευκρίνισε.
«Σύμφωνα με τον πρόεδρο Τραμπ, ο στρατός των ΗΠΑ έχει αναλάβει αποφασιστική αμυντική δράση για να προστατεύσει το αμερικανικό προσωπικό στο εξωτερικό, σκοτώνοντας τον Κασέμ Σουλεϊμανί, τον επικεφαλής της επίλεκτης ομάδας Quds της Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς, οργάνωση που οι ΗΠΑ έχουν ορίσει ως τρομοκρατική», δήλωσε το Πεντάγωνο.
«Ο στρατηγός Σουλεϊμανί ανέπτυξε σχέδια για επιθέσεις κατά Αμερικανών διπλωματών και μελών αμερικανικών υπηρεσιών στο Ιράκ και σε ολόκληρη την περιοχή», πρόσθεσε, κατηγορώντας τον για πρόσφατες επιθέσεις εναντίον στρατιωτών των ΗΠΑ και Πρεσβείας των ΗΠΑ στη Βαγδάτη. «Αυτό το χτύπημα αποσκοπούσε στην αποτροπή μελλοντικών ιρανικών σχεδίων επίθεσης».
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Μοχάμαντ Ζαβάντ Ζαρίφ, κατηγόρησε τις Η.Π.Α. για «διεθνή τρομοκρατία» και δήλωσε ότι «φέρει την ευθύνη για όλες τις συνέπειες του αδίστακτου αγώνα».
Ακόμα και η πιθανότητα ότι οι Η.Π.Α. είχαν ως άμεσο και αποκλειστικό στόχο τον Σουλεϊμανί – ειδικά στο ιρακινό έδαφος – η κίνηση αυτή κλόνισε όλο τον πλανήτη, αυξάνοντας τις τιμές του πετρελαίου.
Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ απεκάλυψαν από καιρό το Σουλεϊμανί ως παραστρατιωτικό και ιθύνοντα νου τρομοκρατικών χτυπημάτων, αλλά και υπεύθυνο επιθέσεων εναντίον αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ και ενάντια σε συμφέροντα των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο.
«Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσουμε τη σημασία», δήλωσε ο συνταξιούχος στρατηγός David Petraeus, ο οποίος επέβλεψε τα αμερικανικά στρατεύματα στο Ιράκ τα βίαια χρόνια μετά την εισβολή των ΗΠΑ το 2003. «Ωστόσο, θα υπάρξουν απαντήσεις στο Ιράκ και πιθανόν στη Συρία ή και στην περιοχή».
Ορισμένοι σημερινοί και πρώην υπάλληλοι των ΗΠΑ, καθώς και βετεράνοι παρατηρητές του Ιράν, δήλωσαν ότι η δολοφονία ήταν μια κίνηση κλιμάκωσης πολύ πέραν αυτής που θα περιμέναμε ποτέ.
«Δεν υπάρχει ούτε μία πιθανότητα το Ιράν να μην απαντήσει», δήλωσε ο Afshon Ostovar, ειδικός εμπειρογνώμονας στα θέματα του Ιρανικού Επαναστατικού Στρατού και στον Σουλεϊμανί.
Το χτύπημα, επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, σκότωσε τον διοικητή της ιρακινής πολιτοφυλακής Abu Mahdi al-Muhandis, ο οποίος ταξίδευε στο ίδιο κομβόι συνοδείας του στρατηγού.
Το χτύπημα αιφνιδίασε ακόμη και κάποια κορυφαία στελέχη της διοίκησης του Τραμπ, τα οποία δήλωσαν ότι η δολοφονία του Ιρανού στρατηγού δεν είχε εξεταστεί σοβαρά – τουλάχιστον πρόσφατα.
«Δεν μπορώ να το πιστέψω. Για μένα αυτό που μετρά τώρα είναι: Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα του Ιράν; Είναι αυτή η αρχή μιας περιφερειακής πυρκαγιάς;» είπε ένας αξιωματούχος των ΗΠΑ.
Ένας πρώην αξιωματούχος των ΗΠΑ ειδικός στη Μέση Ανατολή δήλωσε ότι το χτύπημα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, επειδή στόχευε τον ηγέτη ενός κρατικού μοχλού, σε αντίθεση με έναν μη κυβερνητικό δρώντα.
«Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι ότι είμαστε σε πόλεμο», είπε.
Αμερικανός αξιωματούχος ειδικός επί των θεμάτων της Μέσης Ανατολής δήλωσε ότι, αντίποινα από το Ιράν θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε.
«Θα μπορούσαν να είναι στόχοι στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική, στον Κόλπο, θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε», δήλωσε ο αξιωματούχος.
«Δεν νομίζω ότι θα δεχτούν τη δολοφονία ενός από τους βασικών κρατικών αξιωματούχων έτσι απλά και θα γυρίσουν το άλλο μάγουλο».
Ο Σουλεϊμανί ήταν ηγέτης της δύναμης Quds, μια μονάδας της ισλαμικής επαναστατικής φρουράς του Ιράν που βρίσκεται πίσω από πολλές από τις στρατιωτικές ενέργειες του Ιράν εκτός των συνόρων του.
Ήταν μια πολύ δημοφιλής προσωπικότητα στο Ιράν και ένας συχνός ρητορικός στόχος του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και των βοηθών του.
Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, για παράδειγμα, επανειλημμένα έθεσε ως στόχο της κριτικής του τον Σουλεϊμανί στο πλαίσιο της ευρύτερης εκστρατείας της «μέγιστης πίεσης» που ασκούσε το επιτελείο του Τραμπ. Μέρος αυτής της καμπάνιας περιελάμβανε την οροθέτηση του IRGC ως ξένης τρομοκρατικής οργάνωσης.
Η καμπάνια «μέγιστης πίεσης» του Τραμπ είχε ενταθεί τους τελευταίους μήνες, καθώς οι ΗΠΑ έχουν συγκρουστεί με το Ιράν και τους πληρεξουσίους του.
Μόλις λίγες μέρες πριν, ένας Αμερικανός εργολάβος πέθανε στο Ιράκ μετά από επίθεση από ιρακινές πολιτοφυλακές που συνεργάζονταν με το Ιράν. Οι ΗΠΑ απάντησαν βομβαρδίζοντας τοποθεσίες της επίλεκτης ομάδας και σκοτώνοντας 24 στρατιώτες.
Μέσα σε λίγες μέρες, διαδηλωτές που πιστεύεται ότι συνδέονται με την υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή, παραβίασαν τμήματα των χώρων της πρεσβείας των ΗΠΑ στη Βαγδάτη. Η ιρακινή κυβέρνηση, εν τω μεταξύ, καταδίκασε τις αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ, σημειώνοντας ότι η πολιτοφυλακή είχε δεσμούς με τις δικές της δυνάμεις ασφαλείας.
Η αμερικανική προειδοποίηση
Σε σχόλια την Πέμπτη που ενδέχεται να προκάλεσαν το χτύπημα, ο Mark Esper προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ επιφυλάσσονται του δικαιώματος να χτυπήσουν προληπτικά στο Ιράκ ή την περιοχή γύρω του: «…θα λάβουμε προληπτική δράση και για να προστατεύσουμε τις αμερικανικές δυνάμεις, προστατεύοντας τις ζωές των Αμερικανών», δήλωσε ο υπουργός Άμυνας σε δημοσιογράφους στο Πεντάγωνο.
«Η αλλαγή του παιχνιδιού»
Η δολοφονία ωστόσο του Σουλεϊμανί ήταν μια συγκλονιστική εξέλιξη, ακόμη και αν σκεφτεί κανείς πόσο τεταμένες ήταν οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν στη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ.
Ο πρόεδρος έχει επιβάλει σκληρές οικονομικές κυρώσεις στο ισλαμικό καθεστώς του Ιράν και μερικές φορές απείλησε την Τεχεράνη με στρατιωτική δράση.
Ο Τραμπ απέσυρε επίσης, τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη διεθνώς διαπραγματευόμενη πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, υποστηρίζοντας ότι το Ιράν θα έπρεπε να είχε περιορίσει τις μη πυρηνικές επιθέσεις του στην περιοχή αλλά και το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Οι δυο χώρες σχεδόν έφτασαν στο χείλος μιας άμεσης στρατιωτικής σύγκρουσης εντός του 2019, μετά την καταδίκη του Ιράν για μια σειρά επιθέσεων εναντίον πετρελαιοφόρων.
Οι ΗΠΑ και το Ιράν έστρεψαν ακόμη και τα αεροπλάνα τους, η μία εναντίον της άλλης πλευράς, και ένα άμεσο στρατιωτικό χτύπημα απεφεύχθη την τελευταία στιγμή από τον Τραμπ.
Αν και έστειλε χιλιάδες στρατεύματα στην περιοχή, ο Τραμπ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θέλει να ξεκινήσει ένα νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, η πιθανότητα ότι το Ιράν θα αισθάνεται υποχρεωμένο να ανταποδώσει θα μπορούσε να ξεκινήσει μια επικίνδυνη αντιπαράθεση εν τω μέσω της προεκλογικής εκστρατείας του Αμερικανού προέδρου.
Οι Δημοκρατικοί αντέδρασαν με μεγάλη προσοχή στη δολοφονία του Σουλεϊμανί, αλλά έθεσαν αμέσως ερωτήματα σχετικά με τη νομιμότητά του, ακόμη και όταν οι Ρεπουμπλικανοί χαιρέτισαν το χτύπημα, χαρακτηρίζοντάς το ως καθαρό θρίαμβο.
«Ο Σουλεϊμανί ήταν εχθρός των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό δεν αμφισβητείται», έγραψε στο Twitter ο Γερουσιαστής των Δημοκρατικών Chris Murphy. «Το ερώτημα όμως είναι τούτο, όπως αναφέρουν οι εκθέσεις, δολοφόνησε η Αμερική χωρίς άδεια του Κογκρέσου, το δεύτερο ισχυρότερο πρόσωπο στο Ιράν, γνωρίζοντας ότι μπορεί να ξεκινήσει έναν πιθανό μαζικό περιφερειακό πόλεμο;»
Ο πρώην αντιπρόεδρος, Τζο Μπάιντεν ο υποψήφιος προεδρεύων των Δημοκρατικών, δήλωσε ότι ενώ «κανένας Αμερικανός δεν θα θρηνήσει το θάνατο του Κασέμ Σουλεϊμανί», όμως η δολοφονία του ήταν μια «τρομερή κίνηση κλιμάκωσης, που πυροδοτεί τα ιρανικά αντίποινα» έγραψε στο Τinder.
Ο θάνατος του Σουλεϊμανί είναι πιθανόν να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο Ιράκ και σε άλλες χώρες της περιοχής, όπου το Ιράν έχει ισχυρούς πολιτικούς συμμάχους. Οι πιο άμεσες επιπτώσεις θα γίνουν αισθητές στο Ιράκ, το οποίο εδώ και χρόνια υπήρξε πεδίο μάχης επιρροής μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης. Το Ιράν προσπάθησε επί μακρόν να απομακρύνει τα στρατεύματα των ΗΠΑ από το Ιράκ, όπου διατηρούσαν την παρουσία τους από την εισβολή του 2003 που ανατράπηκε ο Σαντάμ Χουσεΐν.
Πολλοί Ιρακινοί υποφέρουν από την ιρανική επιρροή στη χώρα τους. Οι πρόσφατες συνεχόμενες διαδηλώσεις έγειραν αντιδράσεις εναντίον της Τεχεράνης και των σιιτών κληρικών που διαχειρίζονται σε μεγάλο βαθμό το θρησκευτικό τους καθεστώς. Αλλά το Ιράκ θέλει επίσης να αποφύγει να καταστεί «σημείο 0» για έναν πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, διατηρώντας παράλληλα φιλικές σχέσεις με το Ιράν για να βοηθήσει την οικονομία του. «Είναι δίκαιο για το Ιράκ να προσπαθήσει να επιτύχει αυτή την ισορροπία, αλλά δεδομένης της έντασης μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ είναι καταδικασμένη η προσπάθεια», δήλωσε ένας πρώην ιρακινός διπλωμάτης στο POLITICO.
Η «διοίκηση Τραμπ βρίσκεται σε αποστολή «μηδενικού αποτελέσματος» έναντι του Ιράν και αναμένει από το Ιράκ να επιλέξει πλευρά να συστρατευθεί».
Η σκληρή γραμμή που ακολούθησε ο Τραμπ προς το Ιράν έχει επικροτηθεί από χώρες της Μέσης Ανατολής, κυρίως το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που θεωρούν το Ιράν έναν αδυσώπητο εχθρό, ο οποίος επιδιώκει να χειριστεί την περιοχή προς όφελός του. Ωστόσο, οι διπλωμάτες της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ τους τελευταίους μήνες προσπάθησαν να λειάνουν εντάσεις με το Ιράν.
Και ενώ είναι πιθανό να «θρηνήσουν» τον Σουλεϊμανί, μπορεί να ανησυχούν για το πλήγμα που το Ιράν και οι σύμμαχοί του είναι σε θέση να επιφέρουν στις χώρες τους.
Το Πεντάγωνο είχε εξετάσει το χτύπημα κατά του Σουλεϊμανί και στο παρελθόν στη διάρκεια της κορύφωσης της αμερικανικής παρουσίας στο Ιράκ, όταν η δύναμη Quds προμήθευε βόμβες και άλλα όπλα σε ιρακινές ομάδες πολιτοφυλάκων σιιτών, σύμφωνα με τις οποίες ο στρατός εκτιμά ότι σκοτώθηκαν περισσότεροι από 600 στρατιώτες των ΗΠΑ.
Το 2006, σύμφωνα με μια στρατιωτική μελέτη του πολέμου στο Ιράκ που τελικά αποχαρακτηρίστηκε, το αμερικανικό στρατιωτικό αρχηγείο στο Ιράκ «προετοίμαζε σχέδιο για να σκοτώσει, ή να συλλάβει τον κυβερνήτη της ομάδας Quds Σουλεϊμανί, ο οποίος μετέβαινε στο Ιράκ τουλάχιστον για δεύτερη φορά εκείνη τη χρονιά», και κατά την επόμενη φορά που θα επισκεπτόταν τη χώρα. Ωστόσο, οι διοικητές των Η.Π.Α. «απέφυγαν τελικά να αναλάβουν δράση εναντίον του Σουλεϊμανί, επιτρέποντας στον Ιρανό στρατηγό να εισέλθει και να εξέλθει από το Ιράκ ανεμπόδιστα», λέει η μελέτη. Δεν εξηγεί γιατί ο στρατός δεν έδρασε στην πρόταση, ή αν ο προβληματισμός για την κίνηση σε υψηλότερα επίπεδα, όπως στην κεντρική διοίκηση του στρατού ή στο Πεντάγωνο, ήταν αυτός που σταμάτησε το σχέδιο.
Οι στρατηγοί των ΗΠΑ στο Ιράκ συνέλαβαν μερικούς από τους συνεργάτες του Σουλεϊμανί της δύναμης Quds κατά τη διάρκεια επιδρομών το 2006 και το 2007, ωστόσο, η κυβέρνηση Μπους έδωσε γραμμή να παρακολουθηθούν επίλεκτοι στόχοι του Ιράν, στη χώρα. Αυτές οι συλλήψεις ήταν αμφιλεγόμενες για την ιρακινή κυβέρνηση, η οποία συχνά χορηγούσε διπλωματική ασυλία στα μέλη της ομάδας Quds και επέμεινε στην απελευθέρωσή τους.
Ενώ ο θάνατος του Σουλεϊμανί είναι αναμφίβολα μια μεγάλη απώλεια για το ιρανικό καθεστώς, είναι απίθανο οι κυβερνώντες κληρικοί και οι στρατιωτικοί βοηθοί τους να ήταν εντελώς απροετοίμαστοι γι ‘αυτό. Ο Ostovar, ο εμπειρογνώμονας επί της δράσης του Σουλεϊμανί και του IRGC, δήλωσε κατά πάσα πιθανότητα, ότι το Ιράν θα ονομάσει σύντομα διάδοχο επειδή η συστηματική προσέγγιση της επίλεκτης ομάδας στον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας είναι «πραγματικά ισχυρή». «Αντιπροσωπεύουν ακριβώς το πρόσωπο Ισλαμικής Δημοκρατίας», δήλωσε ο Ostovar. «Ήταν το πρόσωπο της στρατηγικής του, αλλά η στρατηγική του πηγαίνει πέρα από αυτόν».
Ο ηγέτης του Ιράν Ayatollah Ali Khamenei,αριστερά, ο Ιρακινός Σιίτης κληρικός Muqtada al-Sadr, κέντρο και ο αρχηγός της επίλεκτης στρατιωτικής ομάδας Iran’s Quds Force, Qassim Soleimani. (Φωτογραφία: AP)
