Αλέξης Μητρόπουλος
Στον αστερισμό των Μνημονίων ο κατώτατος μισθός και τα επόμενα χρόνια
Οι έντεκα (11) ενστάσεις στο ν/σ της κυβέρνησης
Στις 22-11-2024 η κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης με τίτλο «Ενσωμάτωση της Οδηγίας (Ε.Ε.) 2022/2041 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση-Αναπροσαρμογή μισθών προσωπικού δημοσίου τομέα-Ρυθμίσεις για τον καθορισμό κατώτατου μισθού για τα έτη 2025, 2026 και 2027». Το σχέδιο νόμου προβλέπεται να ψηφιστεί στην Ολομέλεια της Βουλής στις 6-12-2024.
Σύμφωνα με το άρθρο 17 της Οδηγίας, η ενσωμάτωση και η εφαρμογή της έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί από τα κράτη-μέλη το αργότερο μέχρι 15-11-2024. Η κυβέρνηση, παραβιάζοντας αυτό το άρθρο, αναφέρει στο άρθρο 19 του ν/σ ότι θα ισχύσει από 1-6-2027.
Από το 2012, ως γνωστόν, έχει αφαιρεθεί από τους κοινωνικούς εταίρους (ΓΣΕΕ-ΣΕΒ) η δυνατότητα να διαπραγματεύονται τους κατώτατους μισθούς και τα κατώτατα ημερομίσθια. Έκτοτε ο κατώτατος μισθός ορίζεται κεντρικά από την κυβέρνηση μετά από υποβολή προτάσεων των συγκεκριμένων από τον Νόμο φορέων και εισήγηση στο Υπουργικό Συμβούλιο σχετικής πρότασης εκ μέρους τού εκάστοτε Υπουργού Εργασίας.
Το υπό ψήφιση νομοσχέδιο, δυστυχώς και με τη συνδρομή επιστημόνων και κοινωνικών φορέων, επαναθεσπίζει τη μνημονιακή απαγόρευση της διαπραγμάτευσης του κατώτατου μισθού. Έτσι, η διάταξη του άρθρου 103 του ν. 4172/2013 θα συνεχίζει δυστυχώς να εφαρμόζεται για πολλά χρόνια ακόμη, παρά τις ψευδείς δηλώσεις των κομματικών μνημονιακών ηγεσιών ότι έχουμε εξέλθει από τα Μνημόνια. Γι’αυτό ο καθορισμός του κατώτατου μισθού με διαπραγμάτευση από τους κοινωνικούς εταίρους πρέπει να περιέλθει άμεσα στην αρμοδιότητα των κορυφαίων τριτοβάθμιων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων (ΓΣΕΕ-ΣΕΒ).
Εξάλλου, από το 1970 εκκρεμεί προς κύρωση η 131/1970 Διεθνής Σύμβαση Εργασίας «Για τους κατώτατους μισθούς και ημερομίσθια» μέσω του μηχανισμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Δυστυχώς, μέχρι και σήμερα, 54 χρόνια μετά, η σημαντική αυτή Διεθνής Σύμβαση Εργασίας δεν έχει ακόμη κυρωθεί από τη χώρα μας!
Τη σημαντική αυτή ΔΣΕ θεωρεί ως προϋπόθεση η υπό ενσωμάτωση Οδηγία 2022/2041 ΕΕ (παρ. 8 του Προοιμίου) η οποία, χωρίς να αποτελεί φιλεργατικό κείμενο αλλά ένα νεοφιλελεύθερο κείμενο γενικών διακηρύξεων και αρχών χωρίς δεσμευτικότητα, παρέχει χρήσιμες οδηγίες στα κράτη-μέλη τής ΕΕ να αποφασίσουν τα ίδια για την πολιτική μισθών και την αξιοπρεπή διαβίωση των εργαζομένων.
Στο προτεινόμενο ν/σ της κυβέρνησης η ενσωμάτωση της Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ είναι απολύτως «νόθα».
Τα έντεκα αρνητικά σημεία του ν/σ είναι:
1ον) Το ν/σ επαναθεσπίζει τη μνημονιακή απαγόρευση της διαπραγμάτευσης του κατώτατου μισθού μεταξύ ΓΣΕΕ και ΣΕΒ!!
Η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) υπήρξε μεγάλος σταθμός του Εργατικού Κινήματος στην Ελλάδα. Ήταν ο «άτλαντας» των μισθών (κατωτατο-κεντρικό μισθολογικό σύστημα).
Όμως οι δανειστές και τα κόμματα του μνημονιακού τόξου αμφισβήτησαν εξαρχής τον κατώτατο μισθό-ημε¬ρομίσθιο και τον ρόλο τής ΕΓΣΣΕ. Δεν επέτρεψαν την ύπαρξη αυ¬τού του «διχτυού ασφαλείας». Από το α’ Μνημόνιο (ν. 3845/2010) μέχρι και το γ’ (ν. 4336/2015), η ΕΓΣΣΕ διαρκώς αποδυνα¬μώνεται, δεν έχει ρόλο, κύρος, παρέμβαση. Ειδικά με τον ν. 4093/2012 της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου ορίστηκε ότι η ΓΣΕΕ μέσω της ΕΓΣΣΕ δεν μπο¬ρεί πλέον να συνομολογεί μισθολογικούς όρους για τους εργατοϋπαλλήλους. Συγκεκριμένα η υποπαρ. ΙΑ.11 παρ. 2α ορίζει ότι «Οι εθνικές γενικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας καθορίζουν τους ελάχιστους μη μισθολογικούς όρους εργασίας, που ισχύουν για τους εργαζόμενους όλης της χώρας» και στην παρ. 4 ορίζεται ότι «Κάθε αναφορά της ισχύουσας νομοθεσίας γενικά στον ελάχιστο μισθό ή στο ελάχιστο ημερομίσθιο της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) νοείται ο νόμιμος νομοθετημένος κατώτατος μισθός και κατώτατο ημερομίσθιο.» (σελ. 5611 του ΦΕΚ Α 222).
Η κυβέρνηση, με το προτεινόμενο ν/σ για τη δήθεν ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2022/2041, στην ουσία επαναθεσπίζει και θωρακίζει το μνημονιακό θεσμικό πλαίσιο αποκλείοντας εκ νέου και για τα επόμενα χρόνια τη ΓΣΕΕ από τη διαπραγμάτευση για το ύψος τού κατώτατου μισθού.
2ον) Το ν/σ δεν κυρώνει την 131/1970 ΔΣΕ «Για κατώτατους μισθούς και ημερομίσθια» μέσω ΣΣΕ και ΑΤΑ που θεωρείται ως προϋπόθεση από την Οδηγία 2022/2041 ΕΕ (Προοίμιο παρ.8)
Πριν 54 χρόνια (στις 3-6-1970) στη Γενεύη, η Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) ψήφισε την υπ’αριθ. 131 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας (ΔΣΕ) προκειμένου να διασφαλίσει την προστασία των μισθωτών από τους πολύ χαμηλούς μισθούς ρυθμίζοντας κατώτατους («minimum») μισθούς και ημερομίσθια, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Δυστυχώς η χώρα μας μέχρι σήμερα δεν έχει κινήσει καν τη διαδικασία κύρωσης της 131/1970 ΔΣΕ, όπως ορίζει και το Σύνταγμα! Πενήντα τέσσερα (54) ολόκληρα χρόνια μετά, η Ελλάδα, μπορεί μεν να έχει ψηφίσει διάφορες διατάξεις παρεμφερείς, όμως, εντελώς αναιτιολόγητα, δεν έχει κυρώσει την 131/1970 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας!
Εξάλλου, είναι σχεδόν σίγουρο, πως αν η χώρα μας είχε κυρώσει την 131/1970 ΔΣΕ πριν εισέλθουμε στα Μνημόνια (2010), είτε οι δανειστές δεν θα επέβαλαν τις δραματικές μειώσεις στους μισθούς το 2012 (και κατ’επέκταση στις συντάξεις, αφού το Εργασιακό είναι συνάρτηση του Ασφαλιστικού) είτε οι σχετικές διατάξεις θα ήταν άκυρες και για τον λόγο (μεταξύ άλλων) ότι θα προσέκρουαν σε κυρωθείσα Διεθνή Σύμβαση!
Γι’αυτό η κυβέρνηση, πριν την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ, όφειλε να προτάξει ως προτεραιότητά της την κύρωση της 131/1970 ΔΣΕ.
3ον) Το ν/σ εμποδίζει την άμεση αποκατάσταση των ΣΣΕ και την κατάργηση των μνημονιακών διατάξεων που έβαλαν εμπόδια στη συλλογική αυτονομία και την ελεύθερη συνδικαλιστική δράση. Εμπαίζει τους εργαζομένους με το πενταετές «Σχέδιο Δράσης» για δήθεν σταδιακή αύξηση του ποσοστού κάλυψης από ΣΣΕ!
Οι ρυθμίσεις του άρθρου 5 του ν/σ, σε αντίθεση με το γράμμα και το πνεύμα τής ίδιας Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ, αντιμετωπίζουν το ζήτημα των ΣΣΕ μόνο ποσοτικά (αριθμητικά), χωρίς να επιλύει τα ουσιαστικά ζητήματα της συλλογικής αυτονομίας και της ελεύθερης συνδικαλιστικής δράσης (υποχρεωτικότητα, μετενέργεια, δυνατότητα μονομερούς προσφυγής στον ΟΜΕΔ, ανεξαρτησία του ΟΜΕΔ από τις μνημονιακές πολιτικές, ελευθερία τής απεργίας, αποποινικοποίηση της συνδικαλιστικής δράσης).
4ον) Το ν/σ αλλοιώνει τα κριτήρια της Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ για τον καθορισμό τού κατώτατου μισθού και ημερομισθίου. Ουσιαστικά, με την αλλοίωση των κριτηρίων που θέτει, η κυβέρνηση στοχεύει σε μικρές αυξήσεις των μισθών ή στην αναστολή τής αύξησής τους («πάγωμα»).
Η Οδηγία στο άρθρο 5 (παρ.2) αναφέρει ότι ο καθορισμός τού νόμιμου κατώτατου μισθού πρέπει να διέπεται, κατά προτεραιότητα, τουλάχιστον από τα εξής τέσσερα κριτήρια:
- α) την αγοραστική δύναμη των νόμιμων κατώτατων μισθών, λαμβανομένου υπόψη του κόστους διαβίωσης·
- β) το γενικό επίπεδο των μισθών και την κατανομή τους,
- γ) τον ρυθμό αύξησης των μισθών και
- δ) τα εθνικά επίπεδα και τις εξελίξεις, μακροπρόθεσμα, στην παραγωγικότητα.
Αντιθέτως, η κυβέρνηση με το προωθούμενο ν/σ αλλοιώνει το γράμμα και το περιεχόμενο της Οδηγίας προωθώντας τον «συντελεστή καθορισμού τού κατώτατου μισθού» με αυθαίρετα κριτήρια (εκτός Οδηγίας). Με τον «συντελεστή» και την «κατ’εξαίρεση παρέκκλιση» από τα κριτήρια, θα «φρενάρει» την αύξηση των μισθών στο μέλλον
5ον) Το ν/σ παραβιάζει το άρθρο 17 της Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ για τον χρόνο έναρξης εφαρμογής της
Στην παρ. 1 του άρθρου 17 της Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ αναφέρεται ότι η ενσωμάτωση και η εφαρμογή της πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί από τα κράτη-μέλη της ΕΕ το αργότερο μέχρι 15-11-2024. Η κυβέρνηση, αφού με διάφορους τρόπους αλλοιώνει τα κριτήρια τής Οδηγίας, μετά τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μεταθέτει την έναρξη εφαρμογής της μετά το 2028!!
6ον) Το ν/σ δεν εφαρμόζει την Οδηγία για την τριετία 2025-2027 θεσπίζοντας κριτήρια που οδηγούν σε μικρές αυξήσεις ή σε «πάγωμα» του κατώτατου μισθού.
Η κυβέρνηση, παραβιάζοντας ευθέως τα κριτήρια και το χρονοδιάγραμμα που προβλέπει η Οδηγία 2022/2041 ΕΕ για όλα τα κράτη-μέλη, όπως προαναφέρθηκε, θεσπίζει δικά της αυθαίρετα κριτήρια, εκτός προδιαγραφών τής Οδηγίας, για τον καθορισμό τού κατώτατου μισθού και ημερομισθίου για την τριετία 2025-2027.
7ον) Το ν/σ δεν θεσμοθετεί την εφαρμογή τής ΑΤΑ και την τιμαριθμοποίηση των μισθών όπως προβλέπει, προτείνει και προτρέπει η Ευρωπαϊκή Οδηγία στα κράτη-μέλη
Η κυβέρνηση δεν κατανοεί την αναγκαιότητα της χρησιμοποίησης της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ), που αναφέρεται στην παρ. 27 του Προοιμίου τής Οδηγίας. καθώς και στο άρθρο 5 αυτής. Επομένως δεν την θεσμοθετεί παραβλέποντας ότι οι αυξήσεις που χορηγήθηκαν στους μισθούς τα τελευταία χρόνια απορροφήθηκαν από τους φόρους και τον πληθωρισμό.
8ον) Το ν/σ προβλέπει τη σύσταση Επιτροπής Διαβούλευσης από εκπροσώπους των κοινωνικών οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων που μόνο συμβουλευτικό και «διακοσμητικό» χαρακτήρα θα έχει
Σύμφωνα με το άρθρο 6 (παρ. 5) του υπό ψήφιση ν/σ, συστήνεται Επιτροπή Διαβούλευσης για τον νομοθετημένο κατώτατο μισθό, με τριετή θητεία, η οποία λειτουργεί στον ΟΜΕΔ. Έργο της είναι μόνο η διατύπωση γνώμης. Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 7 (παρ. 1) οι κοινωνικοί εταίροι εκφράζουν τις απόψεις τους για μια σειρά θεμάτων.
Επομένως, η συγκεκριμένη Επιτροπή δεν θα έχει κανέναν αποφασιστικό ρόλο παρά μόνο συμβουλευτικό προς την κυβέρνηση και τους Υπουργούς Εργασίας και Οικονομικών, όπως και οι κοινωνικοί εταίροι.
9ον) Το ν/σ προβλέπει τη σύσταση Επιστημονικής Επιτροπής από εμπειρογνώμονες υποδεικνυόμενους μόνο από την κυβέρνηση
Σύμφωνα με το άρθρο 6 (παρ. 4) του υπό ψήφιση ν/σ συστήνεται Επιστημονική Επιτροπή για τον νομοθετημένο κατώτατο μισθό, με τριετή θητεία, που αποτελείται από πέντε (5) εμπειρογνώμονες σε θέματα οικονομίας, υποδεικνυόμενους από την κυβέρνηση. Έτσι η κυβέρνηση θα ελέγχει πλήρως το νέο πλαίσιο καθορισμού τού κατώτατου μισθού στο μέλλον.
10ον) Το ν/σ δεν προβαίνει στην ανεξαρτησία της λειτουργίας τού ΟΜΕΔ ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει ταυτιστεί με την πλήρη εφαρμογή των μνημονιακών ρυθμίσεων που λεηλάτησαν τα εισοδήματα των μισθωτών τού ιδιωτικού τομέα.
11ον) Το ν/σ χρησιμοποιεί την Οδηγία 2022/2041 ΕΕ για να επαναθεσπίσει τις μνημονιακές περιοριστικές πολιτικές και να ακυρώσει τις κατακτήσεις των εργαζομένων του ιδιωτικού αλλά και του δημοσίου τομέα ενώ η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 προτείνει στα κράτη-μέλη το ακριβώς αντίθετο.
Επομένως γίνεται φανερό πως η κυβέρνηση με το προτεινόμενο ν/σ επιμένει στη συνέχιση των περιοριστικών μνημονιακών πολιτικών για τους μισθούς αποφεύγοντας να ενσωματώσει τις βασικές αρχές τής Οδηγίας 2022/2041 ΕΕ στην εσωτερική έννομη τάξη.
Επιφυλασσόμαστε να επανέλθουμε με λεπτομερείς αναλύσεις όταν το νομοσχέδιο που εκκρεμεί προς ψήφιση καταστεί επισήμως και νόμος τού κράτους.
*Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ
πηγη το ΠΟΝΤΙΚΙ