Του Κώστα Ράπτη
Επικοινωνιακή θύελλα υπήρξε – πολιτική πρόοδος ωστόσο δεν υπήρξε. Η συνάντηση που πραγματοποίησαν χθες στην Κωνσταντινούπολη, για πρώτη φορά έπειτα από τρία χρόνια, αντιπροσωπείες της Ρωσίας και της Ουκρανίας υπήρξε άκαρπη. Και παρά τη διπλωματική κινητικότητα που είχε προηγηθεί τις προηγούμενες ημέρες, το αποτέλεσμα αντικειμενικά δεν μπορούσε να είναι διαφορετικό.
Η περίπλοκη “χορογραφία” (ή μήπως ακριβέστερα “κολοκυθιά”;) της τελευταίας εβδομάδας δρομολογήθηκε από την κοινή επίσκεψη που πραγματοποίησαν το Σαββατοκύριακο στην Ουκρανία οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Βρετανίας και της Πολωνίας, οι οποίοι συναντώμενοι με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι απηύθυναν οιονεί τελεσίγραφο προς τη Ρωσία να αποδεχθεί άμεση και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός για 30 ημέρες, προκειμένου να μην βρεθεί αυτομάτως αντιμέτωπη με νέες κυρώσεις.
Επρόκειτο για την ευρωπαϊκή απάντηση στην επίδειξη στρατιωτικής και διπλωματικής ισχύος στην οποία είχε προβεί ο Βλαντίμιρ Πούτιν την προηγούμενη Παρασκευή, με την εντυπωσιακή παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας για την 80ή επέτειο της Μεγάλης Νίκης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρουσία του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ και περίπου 12 ακόμη ηγετών από τον πλανητικό Νότο και τον μετασοβιετικό χώρο.
Η απαίτηση για μια πρώτη κατάπαυση του πυρός ως προϋπόθεση για να εκκινήσουν καν οι όποιες ειρηνευτικές συνομιλίες είναι εδώ και καιρό η βασική γραμμή διπλωματικής άμυνας της Ουκρανίας και των Ευρωπαίων συμμάχων της απέναντι στις πιέσεις της Ουάσινγκτον για προσέλευση σε διαπραγματεύσεις, οι οποίες μάλιστα προεξοφλείται ότι θα επικυρώσουν οδυνηρές παραχωρήσεις από ουκρανικής πλευράς.
Αντιθέτως, η Ρωσία αντιμετωπίζει την εν λόγω πρόταση ως πρόσχημα για τη στρατιωτική ανασύνταξη της ουκρανικής πλευράς και επιμένει ότι η επίλυση της κρίσης περνά μέσα από την αντιμετώπιση των “ριζικών αιτίων της” (βλ. προς Ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ) και θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις “νέες πραγματικότητες επί του εδάφους”, ήτοι την προσάρτηση στη Ρωσική Ομοσπονδία τεσσάρων ουκρανικών επαρχιών.
Η ρωσική απάντηση στο ευρωπαϊκό τελεσίγραφο υπήρξε διπλή. Αφενός, με πρωτοβουλία της ίδιας της εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών, Μαρίας Ζαχάροβα, διακινήθηκε η φήμη, επί τη ερμηνεία φωτογραφικού υλικού, ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν στο βαγόνι τους χρήση κοκαΐνης. Πέρα όμως από αυτή την πρωτοφανή βολή, τον τελευταίο λόγο είχε ο ίδιος ο Πούτιν, ο οποίος σε συνέντευξή του σε ώρα μεγάλης τηλεθέασης στις ΗΠΑ, πρότεινε έναρξη την Πέμπτη στην Κωνσταντινούπολη άμεσων ρωσο-ουκρανικών συνομιλιών, χωρίς βεβαίως να απαντά στο ερώτημα της εκεχειρίας.
Με παρεμβολή Τραμπ
Η άμεση παρεμβολή του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος με διαδικτυακή ανάρτησή του προέτρεψε την ουκρανική πλευρά να “μην χάσει την ευκαιρία”, εγκλώβισε σε μια στάση αποδοχής της “ρελάνς Πούτιν” τον Ζελένσκι, ο οποίος από την πλευρά του κινητοποίησε ένα νέο παίγνιο, ζητώντας η συνάντηση της Κωνσταντινούπολης να πραγματοποιηθεί σε επίπεδο κορυφής, αφού μόνο ο Ρώσος πρόεδρος “καθορίζει τις αποφάσεις” στη χώρα του. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μια προσπάθεια κατοχύρωσης του Ζελένσκι, τον οποίο μετά τη λήξη της θητείας του πέρυσι ο Πούτιν αρνείται να νομιμοποιήσει ως συνομιλητή, θέτοντας μάλιστα ως όρο συνολικής διευθέτησης τη διενέργεια νέων εκλογών στην Ουκρανία.
Το σενάριο της συνάντησης κορυφής ενθάρρυνε πάντως και ο Τραμπ, προθυμοποιούμενος να αξιοποιήσει την εν εξελίξει μεσανατολική περιοδεία του για να μεταβεί και αυτός στην Κωνσταντινούπολη, σε περίπτωση παρουσίας του Πούτιν. Πολύ χαρακτηριστικά, ο ένοικος του Λευκού Οίκου δήλωσε εντέλει ότι μόνο ο ίδιος και ο Ρώσος πρόεδρος είναι σε θέση να τερματίσουν την ουκρανική κρίση, αν και συντόμως συμφιλιώθηκε με την ιδέα, όσο δεν προέκυπτε κανένα δείγμα ανταπόκρισης του ισχυρού άνδρα του Κρεμλίνου, ότι η συνάντηση αυτή θα πρέπει να προετοιμασθεί για το μέλλον.
Αντιθέτως, η ρωσική πλευρά υποβάθμιζε όσο κυλούσε η εβδομάδα το επίπεδο της αντιπροσώπευσής της στο ραντεβού της Κωνσταντινούπολης, γνωστοποιώντας ότι επικεφαλής θα είναι όχι ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, αλλά ο Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, ο οποίος έπαιζε τον ίδιο ρόλο στις συνομιλίες του 2022 – αυτές ακριβώς που η ουκρανική πλευρά επιμένει ότι δεν έχουν δημιουργήσει κανένα διπλωματικό κεκτημένο.
Μετά το ναυάγιο, τι;
Οι ελιγμοί συνεχίσθηκαν με τον Ουκρανό πρόεδρο να μεταβαίνει στην Άγκυρα, διατρανώνοντας την ετοιμότητά του για συνάντηση κορυφής, την ουκρανική αντιπροσωπεία να μην προσέρχεται παρά αφού συντονίσθηκε με την ευρωπαϊκή πλευρά, τις ΗΠΑ να αποστέλλουν στην Κωνσταντινούπολη τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο (ο οποίος ούτως ή άλλως βρισκόταν σε συνάντηση του ΝΑΤΟ στην Αττάλεια) για παράπλευρες επαφές και τις ρωσο-ουκρανικές συνομιλίες να πραγματοποιούνται εντέλει χθες Παρασκευή.
Δεν επέπρωτο να διαρκέσουν πολύ. Έπειτα από μία ώρα και 40 λεπτά, ο μεσολαβών επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Χακάν Φιντάν, ανακοίνωσε τον τερματισμό τους, χωρίς να δώσει λεπτομέρειες και ενώ ασαφές παρέμενε αν θα προγραμματισθεί επανάληψή τους.
Ουκρανική πηγή δήλωσε στο Reuters ότι οι απαιτήσεις της Ρωσίας ήταν “εκτός πραγματικότητας και ξεπερνούν κατά πολύ οτιδήποτε είχε συζητηθεί προηγουμένως”. Πληροφορίες θέλουν τη ρωσική πλευρά να απαιτεί και την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από το τμήμα των τεσσάρων προσαρτημένων επαρχιών το οποίο η Ρωσία δεν έχει καταλάβει στρατιωτικά.
Κατόπιν αυτού οι ηγέτες της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ, της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, συναντήθηκαν με τον Ζελένσκι στα Τίρανα, στο περιθώριο της συνόδου της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, επικοινωνώντας τηλεφωνικά και με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Γάλλος πρόεδρος από την πλευρά του εκτίμησε ότι η Ρωσία “δεν επιθυμεί” να συνάψει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με την Ουκρανία και ότι θα πρέπει να της ασκηθεί “αυξημένη πίεση” για να πειστεί.
Ότι στο Κρεμλίνο λιγοστεύει διαρκώς η διάθεση για μη στρατιωτικές λύσεις είναι προφανές. Όμως το μέγα εκκρεμές ερώτημα των ημερών είναι ποιος διατηρεί το επιχειρησιακό πλεονέκτημα που του επιτρέπει να θέτει όρους, ποιες κυρώσεις θα επιτύχουν ό,τι δεν πέτυχαν οι 16 προηγούμενοι γύροι και σε ποιους εναπομείναντες τομείς, ποιο στρατόπεδο έχει μετά την εκλογή Τραμπ μεγαλύτερη συνοχή, ποιος έχει να χάσει περισσότερα από την παράταση της σύγκρουσης και ποιος είναι κυρίαρχος των αποφάσεών του ή εξαρτάται πλήρως από συμμάχους που σχετικά αδάπανα για τον εαυτό τους δίνουν μάχη γοήτρου.
