Pierre-Emmanuel Thomann. Réseau International – avril 2022
Μετάφραση: Μ. Στυλιανού
Μεταξύ της υστερίας των μέσων ενημέρωσης που μεταδίδει εκ των υστέρων το αφήγημα του καθεστώτος του Κιέβου καθ’ υπαγόρευση σ στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων που εικάζουν τυχαία για την τακτική εξέλιξη των συγκρούσεων, δεν υπάρχουν περιθώρια να αναδειχθούν τα θεμελιώδη γεωπολιτικά ζητήματα που κρύβονται από την αρχή της ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία.
Σε παγκόσμια κλίμακα, αυτή η σύγκρουση αποτελεί μέρος της αποσαφήνισης, με την κλασική στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων, της παγκόσμιας γεωπολιτικής ισορροπίας και, ως εκ τούτου, της νέας της διαμόρφωσης τον εικοστό πρώτο αιώνα, στην οποία κυριαρχούν τρεις κύριοι πόλοι, η τριάδα που σχημάτισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ρωσία. Οι αντίπαλοι υπολογισμοί των δυνάμεων οδηγούν σε μια επισφαλή και ρευστή κατάσταση.
Ηγεωγραφικά προκαλούμενη γεωπολιτική ασυμμετρία μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της κρίσης.
Οι στρατιωτικές βάσεις του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ (συμπεριλαμβανομένης της υποδομής αντιπυραυλικής ασπίδας) έχουν σταδιακά μετακινηθεί πιο κοντά στο έδαφος της Ρωσίας, με διαδοχικές διευρύνσεις του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με ελιγμό περικύκλωσης. Η Ανατολική Εταιρική Σχέση της ΕΕ, η οποία συμπληρώνει το ΝΑΤΟ, αποτελεί μέρος αυτού του σταδιακού στραγγαλισμού του γεωπολιτικού χώρου της Ρωσίας, με στόχο τη δημιουργία μιας ουδέτερης ζώνης κατά της Ρωσίας και την εμμέσως προετοιμασία για μελλοντικές διευρύνσεις του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Είναι προφανές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα δεχτούν την εγκατάσταση ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στα σύνορά τους και την επέκταση του ΟΣΣΑ στον Καναδά ή το Μεξικό. Το δόγμα του εγγύς εξωτερικού που προβάλλει η Ρωσία είναι εξίσου νόμιμο με το Δόγμα Μονρόε που επικαλούνται οι Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να διατηρούν ένα χώρο ασφάλειας και γεωπολιτικής αναπνοής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ως ναυτική δύναμη επιδιώκουν να περιορίσουν την πρόσβαση της Ρωσίας, μιας ηπειρωτικής δύναμης στους ωκεανούς του κόσμου, εξ ου και η κρυστάλλωση της κρίσης στη Μαύρη Θάλασσα, γύρω από τη χερσόνησο της Κριμαίας.
Πράγματι, σε μεγάλες χρονικές στιγμές, σε απήχηση των διδαχών του Άλφορντ Τζον Μακκίντερ και του Νίκολας Τζ. Σπάϊκμαν, προεκταθείσες από τον Πωλ Γούλφοβιτς, Σμπίγνικου Μπρζενζίσκυ και Γουές Μίτσελ . Οι ΗΠΑ επιδίωξαν να απωθήσουν τη Ρωσία πίσω στην ηπειρωτική χώρα της μετά τον θάνατο της ΕΣΣΔ το 1991 και να στήσουν μια ζώνη κρατών σε μια παράκτια λωρίδα που περιβάλλει την ευρασιατική ήπειρο (MacKinder και «Rimland» του Spykman).
Αυτή η στρατηγική κατέληξε φυσικά να προκαλέσει την αντίδραση της Ρωσίας ως γεωπολιτική αντίσταση.
Σε συνεχή επέκταση από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρέθηκαν τελικά σε γεωπολιτική υπερέκταση. Η γεωπολιτική αλλαγή σημειώθηκε στη Συρία, με τη ρωσική επέμβαση ήδη από το 2015, και τη μάχη για το Χαλέπι, η οποία ανέτρεψε την αλλαγή καθεστώτος που προώθησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στη Ρίμλαντ για να συνεχίσουν να επεκτείνουν την ευρω-ατλαντική ζώνη επιρροής.
Σε γεωπολιτική παρακμή μετά την αποτυχία αλλαγής καθεστώτος στη Συρία το 2015, ακολουθούμενη από την αποχώρηση του Αφγανιστάν το 2021, οι Ηνωμένες Πολιτείες επανατοποθετήθηκαν στη δεύτερη πρώτη γραμμή στον Ινδο-Ειρηνικό, πραγματοποιώντας γεωπολιτική σύσφιξη με τις αγγλοσαξονικές χώρες στο πλαίσιο της συμμαχίας AUKUS6..
Η γεωπολιτική παλινδρόμηση μιας δύναμης αφήνει πάντα ένα κενό που καλύπτεται από μια αντίθετη δύναμη. Η γεωπολιτική υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών και του οργάνου της ΝΑΤΟ, προκαλεί την επιστροφή της Ρωσίας στους τομείς προτεραιότητας που την ενδιαφέρουν και στα ιστορικά εδάφη της (το εγγύς εξωτερικό).
Η Ρωσία, μέσω διαδοχικών στρατιωτικών επιχειρήσεων (Γεωργία 2008, Συρία 2015, Ουκρανία 2014, 2022) ή επιχειρήσεων επιβολής της ειρήνης (Nagorno-Karabakh 2021) ανέλαβε την πρωτοβουλία και επιδιώκει να χαλαρώσει τον στραγγαλισμό της περικύκλωσης της από το ΝΑΤΟ στη Ρίμλαντ, η οποία διευρύνθηκε εις βάρος της, με τις διαδοχικές διευρύνσεις του ΝΑΤΟ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Αυτή η συνέχιση της γεωπολιτικής μετατόπισης δεν είναι χωρίς δυσκολίες, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχόί τους στο ΝΑΤΟ επιδιώκουν να καταστήσουν την Ουκρανία ένα νέο Αφγανιστάν για την Ρωσία. Η σκληρότητα των συγκρούσεων μεταξύ του ουκρανικού και του ρωσικού στρατού είναι κυρίως αποτέλεσμα στρατιωτικής βοήθειας που παρέχεται από όλες τις χώρες του ΝΑΤΟ, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ουκρανία από το 2014. Αυτή η μαζική βοήθεια επικεντρώθηκε στην εκπαίδευση, τον εξοπλισμό του ουκρανικού στρατού αλλά και την κατασκευή στρατιωτικών υποδομών (λιμάνια, στρατιωτικές βάσεις για εκπαίδευση…) και από την έναρξη της ρωσικής επιχείρησης, με παραδόσεις όπλων από την Πολωνία και τη Ρουμανία, τη συνεχή παροχή πληροφοριών (συνέχεια ΝΑΤΟ-Ουκρανίας), τις μαζικές οικονομικές κυρώσεις και τη διαχείριση του επικοινωνιακού πολέμου της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας.
Η ρωσική στρατιωτική επιχείρηση του 2022 θα οδηγήσει ωστόσο αναπόφευκτα στην εξουδετέρωση της Ουκρανίας, δηλαδή στην παραίτηση από το ΝΑΤΟ, μια ελάχιστη και απαραίτητη προϋπόθεση για το τέλος της κρίσης.
Από γεωπολιτική άποψη, αυτό θα σήμαινε μια νέα γεωπολιτική υποχώρηση για τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ, οι οποίες θα έχαναν ένα πρώτο κράτος που έχουν οπλίσει και εκπαιδεύσει, χωρίς επίσημη ένταξη στο ΝΑΤΟ, ένα προκεχωρημένο φυλάκιο στον ρωσικό κόσμο για να ροκανίσουν τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας.
