Οι New York Times ψέλνουν τον επικήδειο στην αμερικανική παγκόσμια τάξη-Αισιοδοξούν για τον μετα-αμερικανικό κόσμο!!!

Η παγκόσμια τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών που επικράτησε μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου ήταν από καιρό σε επισφαλή θέση. Επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, αρχίζει επιτέλους να καταρρέει.

Ο Τραμπ επιδιώκει να βρίσκεται συνεχώς στην επίθεση, τόσο απέναντι στους συμμάχους των ΗΠΑ, όσο και σε αντιπάλους. Πρόσφατα ανακοίνωσε δασμούς σε τεράστιες κατηγορίες αγαθών ακόμη και από τους πιο στενούς εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, προκαλώντας ισχυρούς κλυδωνισμούς στις παγκόσμιες αγορές και ουσιαστικά τερματίζοντας την επί δεκαετίες αμερικανική δέσμευση στο παγκόσμιο εμπόριο. Έχει σε πολλές περιπτώσεις δείξει την αποστροφή του για πολυμερείς θεσμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει ήδη προκαλέσει τεράστια ζημιά στα θεμέλια της διατλαντικής συμμαχίας. Εξάρθρωσε την USAID και σίγησε τη Φωνή της Αμερικής.

Υπάρχουν καλοί λόγοι για να είναι κανείς απαισιόδοξος για το μέλλον – σε έναν κόσμο στον οποίο η Κίνα, η Ρωσία και η Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ θα διαμορφώνουν σφαίρες επιρροής και ελέγχου μέσω της πολιτικής μόχλευσης και του φόβου. Αλλά το χάος δεν θα ακολουθήσει νομοτελειακά το τέλος της αμερικανικής τάξης. Αυτός ο φόβος εδράζεται εν μέρει σε δύο λάθη: Πρώτον, η περίοδος των τελευταίων επτά δεκαετιών περίπου δεν ήταν το ίδιο καλή για τον υπόλοιπο πλανήτη, όσο ήταν για τη Δύση. Και δεύτερον, οι ίδιες οι αρχές της παγκόσμιας τάξης δεν είναι δυτικές επινοήσεις.

Οι υπερασπιστές της τρέχουσας τάξης πραγμάτων υποστηρίζουν ότι απέτρεψε μεγάλους πολέμους και διατήρησε ένα εξαιρετικό σταθερό και ευημερούντα κόσμο. Πράγματι, για μια επιλεγμένη ομάδα χωρών, το έκανε. Ο Ίβαν Λούαρντ, Βρετανός πολιτικός και μελετητής των διεθνών σχέσεων, υπολόγισε ότι σε πάνω από 120 πολέμους που έλαβαν χώρα μεταξύ 1945 και 1984, μόνο δύο έγιναν στην Ευρώπη. Αυτό φυσικά έρχεται ως απόρροια του γεγονότος ότι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, περισσότερο από το 98% αυτών των πολέμων έγιναν σε χώρες εκτός της Δύσης.

Εάν η πρώτη και βασική υπόσχεση της μεταπολεμικής τάξης είναι η ειρήνη, πολλές χώρες μπορεί να συγχωρεθούν αν ρωτήσουν: Ειρήνη για ποιον; Όχι μόνο η Δύση πέτυχε να θωρακίσει μόνο τα μέλη της (και κάποια άλλα) από το χάος, την αταξία και την αδικία, αλλά κατά καιρούς συνέβαλε σε αυτή την αναταραχή, όπως στις επεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στο Βιετνάμ, το Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Ομοίως, η ιδέα της συνεργασίας μεταξύ των εθνών προϋπήρχε της ανόδου της Δύσης. Το βιβλίο του Χένρι Κίσινγκερ “Παγκόσμια Τάξη” απεικονίζει την Ευρωπαϊκή Συμφωνία που προέκυψε μετά την ήττα του Ναπολέοντα το 1815 ως πρότυπο για τη διατήρηση της παγκόσμιας σταθερότητας. Αλλά η διπλωματία και η συνεργασία των μεγάλων δυνάμεων χρονολογούνται περίπου 3.000 χρόνια νωρίτερα, όταν οι μεγάλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής – Αίγυπτος, Χάττι, Μιτάννι, Ασσυρία και Βαβυλωνία – ανέπτυξαν ένα σύστημα γνωστό ως διπλωματία της Αμάρνα, το οποίο βασιζόταν στις αρχές της ισότητας και της αμοιβαιότητας. Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία κράτησε λιγότερο από έναν αιώνα, μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το σύστημα της Αμάρνα διατήρησε την ειρήνη περίπου δύο φορές περισσότερο.

Το παλαιότερο γνωστό γραπτό σύμφωνο μη επίθεσης και μη επέμβασης συνήφθη μεταξύ της Αιγύπτου και των Χετταίων γύρω στο 1269 π.Χ. ενώ κανόνες του ανθρωπιστικού δικαίου στον πόλεμο – συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των αμάχων και της μεταχείρισης των ηττημένων στρατιωτών – βρίσκονται στον Κώδικα Μανού της Ινδίας πριν από 2.000 χρόνια. Όταν ένας μαχητής “πολεμάει τους εχθρούς του στη μάχη”, ορίζει, ας μην χτυπά αυτόν που “ενώνει τις παλάμες των χεριών του (σε ικεσία), ούτε εκείνον που (φεύγει) με τα μαλλιά του να ανεμίζουν, ούτε εκείνον που κάθεται, ούτε εκείνον που λέει ‘είμαι δικός σου'”. Οι Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 περιέχουν εντυπωσιακά παρόμοιες απαγορεύσεις κατά της κακομεταχείρισης “μελών των ενόπλων δυνάμεων που έχουν καταθέσει τα όπλα τους”.

Η ανακουφιστική κατανόηση ότι οι ρίζες αυτών των εννοιών είναι στην αρχαιότητα βρίσκεται στην υπόσχεση ότι μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν και σε έναν κόσμο που δεν θα κυριαρχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η παγκόσμια τάξη ήταν πάντα μια κοινή προσπάθεια και πολλά έθνη του παγκόσμιου νότου είναι πρόθυμα να συμμετάσχουν σε έναν κόσμο στον οποίο θα υπάρχουν λιγότερα διπλά μέτρα και σταθμά και περισσότερη δικαιοσύνη. Στη μεταπολεμική περίοδο, πολλά από αυτά τα κράτη απέκτησαν την ανεξαρτησία τους και άρχισαν να συμμετέχουν ενεργά στη διεθνή πολιτική και στους πολυμερείς θεσμούς που σήμερα υπονομεύονται από την αμερικανική κυβέρνηση.

Και όταν οι μη δυτικές δυνάμεις επιδιώκουν τη δική τους ατζέντα μέσω ομάδων που αποκλείουν τα δυτικά έθνη, τα κίνητρα τους δεν προέρχονται απαραίτητα από την πιθανή δυσαρέσκεια που νιώθουν. Για παράδειγμα, η ομάδα των αναδυόμενων οικονομιών BRICS έχει διευρύνει σημαντικά τα μέλη της τον τελευταίο χρόνο, αλλά τα περισσότερα από τα νέα και ιδρυτικά μέλη της δεν είναι κατά της Αμερικής και επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν το μπλοκ για να μεταρρυθμίσουν και να επεκτείνουν – αντί να ανατρέψουν – την παγκόσμια συνεργασία αλλά και για να προωθήσουν ένα πιο δίκαιο σύστημα.

Η παλιά τάξη δεν έχει πεθάνει ακόμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν η πιο ισχυρή χώρα στον κόσμο λόγω του συνδυασμού της απαράμιλλης στρατιωτικής δύναμης που διαθέτουν, της παγκόσμιας κυριαρχίας του δολαρίου και μιας εκπληκτικής τεχνολογικής βάσης. Θα παραμείνει μία – ίσως η – παγκόσμια υπερδύναμη. Αλλά ο κόσμος που έχτισε είναι απίθανο να επιβιώσει βαθιά σε αυτόν τον αιώνα.

Ένας κόσμος που θα διαμορφωθεί όχι μόνο από τις ΗΠΑ, την Κίνα ή μια χούφτα μεγάλες δυνάμεις, αλλά από πολλές χώρες δεν θα είναι παράδεισος, αλλά ούτε και ο σημερινός είναι. Ένας πιο δίκαιος κόσμος όμως είναι δυνατός.