Στις 11 Σεπτεμβρίου μετά από μια επιχείρηση των ειδικών ουκρανικών δυνάμεων στο ρωσικό λιμάνι του Πριμόρσκ, στην Βαλτική, δυο ρωσικά δεξαμενόπλοια το Kusto και το Cai Yun επλήγησαν σύμφωνα με στρατιωτικές ουκρανικές πηγές, όπως έγραψε το Reuters στις 13 Σεπτεμβρίου.
Σύμφωνα με το διεθνές πρακτορείο τα πλοία ανήκουν στον «σκιώδη ρωσικό στόλο». Η επίθεση έγινε με drones και οδήγησε στην αναστολή των εργασιών του λιμένα, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος για εξαγωγές προϊόντων πετρελαίου στην Β. Βαλτική.
Δεν είναι γνωστό αν προκλήθηκαν ζημιές και στις αντλητικές εγκαταστάσεις. Σύμφωνα με ειδικούς, η αξία των ημερησίων διακινήσεων ρωσικού πετρελαίου από το Πριμόρσκ είναι της τάξης των 100 εκατομμυρίων δολαρίων.
Όπως αναφέρεται ο σκιώδης αυτό στόλος, εξυπηρετείται από το 19% της παγκόσμιας χωρητικότητας δεξαμενοπλοίων, δηλαδή περίπου 950 πλοία, όπως αναφέρουν με τα στοιχεία της S&P Global. Τα πλοία αυτά μεταφέρουν όχι μόνο ρωσικό πετρέλαιο αλλά και αργό από χώρες όπως το Ιράν και η Βενεζουέλα, παρακάμπτοντας κυρώσεις και διεθνείς περιορισμούς.
Η εικόνα είναι ανησυχητική καθώς πρόκειται κατά κύριο λόγο για παλιά δεξαμενόπλοια, χωρίς ασφάλιση και με αδιαφανές καθεστώς ιδιοκτησίας. Συχνά απενεργοποιούν τους αναμεταδότες τους, ενώ καταφεύγουν σε μεταφορές από πλοίο σε πλοίο (STS) ανοιχτά της θάλασσας για να αποκρύψουν την προέλευση των φορτίων. Παρά την εντατικοποίηση της επιβολής κυρώσεων, η Allied Shipbroking επισημαίνει πως ο στόλος αυτός συνεχίζει να επεκτείνεται.
Η νέα πραγματικότητα έχει διαμορφώσει μια τριπλή δομή στην αγορά δεξαμενοπλοίων:
– Ο «καθαρός στόλος», ασφαλισμένος σε δυτικές εταιρείες, με διαφανή ιδιοκτησία ναι νεότερα πλοία, παραμένει το σημείο αναφοράς και διατηρεί χαμηλότερα κόστη ναύλωσης και χρηματοδότησης.
– Ο «γκρίζος στόλος» κινείται στη μεσαία ζώνη αφού μεταφέρει φορτίο υπό κυρώσεις, όπως το ρωσικό ή ιρανικό αργό, αλλά εξακολουθεί να χρηματοδοτεί δυτικές υπηρεσίες, εξασφαλίζοντας πιστοποιήσεις συμμόρφωσης με το ανώτατο όριο τιμών
– Ο «σκιώδης στόλος, αντίθετα, δρα εκτός κάθε δυτικής εποπτείας, έχει εξελιχθεί στη ραχοκοκαλιά των ροών πετρελαίου από τη Ρωσία προς την Κίνα και την Ινδία.
Σύμφωνα με τα δεδομένα, τρία είναι τα επίπεδα του σκιώδους στόλου:
Η βαθμίδα 1 περιλαμβάνει πλοία που προσπαθούν να αποφύγουν τις κυρώσεις ή στα οποία έχει αποδοθεί σοβαρό καθεστώς λόγω σχέσης με τη Ρωσία, το Ιράν ή τη Βενεζουέλα. Πολλά από αυτά τα πλοία ή οι ιδιοκτήτες τους έχουν προστεθεί στη λίστα OFAC SDN και σε άλλες λίστες παρακολούθησης αρχών κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένου του Γραφείου Εξωτερικών, Κοινοπολιτείας και Ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου, του ΟΗΕ, της ΕΕ και της Ελβετίας.
Η βαθμίδα 2 περιλαμβάνει πλοία με αδιαφανή ιδιοκτησία, προηγούμενη ρωσική, ιρανική και βενεζουελάνικη υπηκοότητα ή νηολόγηση και ενδέχεται να εμπλέκονται επιχειρηματικές που αψηφούν τις κυρώσεις.
Η Κατηγορία 3 καλύπτει πλοία που έχουν ως επί το πλείστον νόμιμους ιδιοκτήτες και έχουν συσταθεί από ναυτιλιακές εταιρείες πριν από το 2022. Επίσης, δεν έχουν αναγνωρισμένες επαφές με Ρωσία, Ιράν ή Βενεζουέλα πριν από το 2022. Αυτά τα πλοία συνδέονται με ρωσικές λιμενικές διευκολύνσεις και δραστηριότητα STS μετά τις 5 Δεκεμβρίου 2022.
Τέλος μια 4η Κατηγορία καλύπτει τα δεξαμενόπλοια που ασχολούνται με mainstream δραστηριότητες όπου δεν μπορεί να συνδεθεί καμία εγγραφή ή σύνδεση με τον σκιώδη στόλο ή με τη μεταφορά φορτίων πετρελαίου που σχετίζονται με τη Ρωσία, το Ιράν ή τη Βενεζουέλα.
Μια ακτινογραφία του «σκιώδους στόλου»
Εννοείται πως δεν υπάρχει τίποτα νόμιμο. Εκτός του ότι γίνονται και μεταφορές φορτίων εν πλω και σε διεθνή ύδατα, χρησιμοποιούνται πλαστογραφημένα έγγραφα που αφορούν και την ταυτότητα του πλοίου και σημαίες από συγκεκριμένες χώρες
Τα ίδια τα πλοία ανήκουν σε εταιρείες φαντάσματα και οι αγοροπωλησίες τους γίνονται από εταιρείες ανώνυμες ή νεοσύστατες. Τα πλοία είναι κυρίως παλιά δεξαμενόπλοια, ελάχιστα ή καθόλου αξιόπλοα, με προβλήματα στην ασφάλισή τους, εάν υπάρχει εγείροντας και προβλήματα περιβάλλοντος.
Η Ρωσία, ο μεγάλος κερδισμένος
Αυτή που εξασφαλίζει μεγάλα κέρδη είναι η Ρωσία με τις εξαγωγές πετρελαίου και LNG, παρά τις δυτικές κυρώσεις. Εκτιμάται ότι η Μόσχα από τα έσοδα αυτά χρηματοδοτεί κατά πολύ τον πόλεμο στην Ουκρανία. Βεβαίως οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν εκτινάξει τις πρακτικές αυτές.
Κίνδυνοι για ζωές και περιβάλλον
Όλα τα πλοία αυτά είναι κινούμενες περιβαλλοντικές απειλές ενώ είναι αμφίβολο σε περίπτωση πετρελαιοκηλίδας μπορεί κάποιος να αναλάβει την ευθύνη. Κίνδυνο όμως αποτελούν και για τα πληρώματά τους.