Με το Ισραήλ να έχει ξεκινήσει στρατιωτική εκστρατεία για την εξάλειψη της Hamas από τη Γάζα, μένει να δούμε αν η σύγκρουση θα κλιμακωθεί σε έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο… λέει σε άρθρο του στο Project Syndicate, το οποίο σας παρουσιάζει το Bankingnews, ο πολύς Nouriel Roubini, προσθέτοντας: Εάν συμβεί αυτό, οι παγκόσμιες οικονομικές επιπτώσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ένα πετρελαϊκό σοκ τύπου της δεκαετίας του 1970, κατάρρευση των χρηματιστηρίων και βαθιές στασιμοπληθωριστικές υφέσεις – και, δυστυχώς, οι αγορές δεν τιμολογούν τίποτε από τα παραπάνω.
Ειδικότερα, όπως γράφει ο γνωστός σταρ οικονομολόγος, «Η βάρβαρη σφαγή τουλάχιστον 1.400 Ισραηλινών από τη Hamas στις 7 Οκτωβρίου και η επακόλουθη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα για την εξάλειψη της οργάνωσης έχουν… εισαγάγει τέσσερα γεωπολιτικά σενάρια που αφορούν την παγκόσμια οικονομία και τις αγορές.
Όπως συμβαίνει συχνά με τέτοια σοκ, η αισιοδοξία μπορεί να αποδειχθεί -τουλάχιστον- άστοχη».
Τα σενάρια
Στο πρώτο σενάριο, ο πόλεμος παραμένει, ως επί το πλείστον, περιορισμένος στη Γάζα, χωρίς περιφερειακή κλιμάκωση, πέρα από τις μικρής κλίμακας αψιμαχίες με πληρεξουσίους τους Ιράν σε χώρες που γειτνιάζουν με το Ισραήλ.
Πράγματι, διαπιστώνει ο Roubini, οι περισσότεροι παίκτες φαίνεται να προτιμούν να αποφύγουν μια περιφερειακή κλιμάκωση.
Η εκστρατεία των ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων στη Γάζα αφενός έχει επιφέρει σημαντικά πλήγματα στη Hamas, αφετέρου χιλιάδες άμαχοι έχουν σκοτωθεί, ενώ το γεωπολιτικό status quo στην ευρύτερη περιοχή έχει γίνει ιδιαίτερα ασταθές.
Έχοντας απολέσει κάθε υποστήριξη, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Benyamin Netanyahu αναμένεται να χάσει το αξίωμά του, ωστό το ισραηλινό δημόσιο αίσθημα παραμένει από αρνητικό έως εχθρικό σε ό,τι αφορά το σενάριο της λύσης των δύο κρατών.
Αντίστοιχα, το Παλαιστινιακό ζήτημα φουντώνει.
Η εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία έχει παγώσει• Το Ιράν παραμένει αποσταθεροποιητική δύναμη στην περιοχή και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για την επόμενη έξαρση.
Οι οικονομικές επιπτώσεις στην αγορά αυτού του σεναρίου είναι ήπιες.
Η τρέχουσα μέτρια άνοδος στις τιμές του πετρελαίου θα υποχωρήσει, επειδή δεν θα υπάρξει σοκ στην περιφερειακή παραγωγή και τις εξαγωγές από τον Κόλπο.
Παρότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να εμποδίσουν τις εξαγωγές πετρελαίου εκ μέρους του Ιράν με σκοπό να το τιμωρήσουν για τον αποσταθεροποιητικό ρόλο του, είναι απίθανο να επιδιώξουν κλιμάκωση της έντασης.
Η οικονομία του Ιράν θα συνεχίσει να παραμένει στάσιμη υπό τις υφιστάμενες κυρώσεις, εντείνοντας την εξάρτησή της από την Κίνα και τη Ρωσία.
Σε ό,τι αφορά το Ισραήλ, θα υποφέρει από μια σοβαρή αλλά διαχειρίσιμη ύφεση, ενώ η Ευρώπη θα βιώσει ορισμένες επιπτώσεις καθώς οι μετρίως υψηλότερες τιμές στο πετρέλαιο και οι αβεβαιότητες που προκαλούνται από τον πόλεμο θα επηρεάσουν την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.
Με τη μείωση της παραγωγής, των δαπανών και της απασχόλησης, αυτό το σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες σε ήπια ύφεση.
Στο δεύτερο σενάριο, μετά τον πόλεμο στην Γάζα, ακολουθεί περιφερειακή εξομάλυνση και ειρήνη.
Η εκστρατεία κατά της Hamas πετυχαίνει χωρίς να υπάρξουν περισσότερα θύματα και πιο μετριοπαθείς δυνάμεις, όπως η Παλαιστινιακή Αρχή ή ένας αραβικός πολυεθνικός συνασπισμός, αναλαμβάνουν τη διοίκηση του θύλακα.
Ο Netanyahu παραιτείται (έχοντας χάσει την υποστήριξη όλων) και η νέα μετριοπαθής κεντροδεξιά ή κεντροαριστερή κυβέρνηση επικεντρώνεται στην επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος και στην επιδίωξη εξομάλυνσης των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία.
Σε αντίθεση με τον Netanyahu, η νέα ισραηλινή κυβέρνηση δεν θα δεσμευτεί ανοιχτά για μια καθεστωτική αλλαγή στο Ιράν.
Θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη σιωπηρή αποδοχή εκ μέρους της Ισλαμικής Δημοκρατίας της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, με αντάλλαγμα διαπραγματεύσεις για μια πυρηνική συμφωνία η οποία θα περιλαμβάνει ελάφρυνση των κυρώσεων.
Αυτό θα επιτρέψει στο Ιράν να επικεντρωθεί σε άκρως επείγουσες οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Σύμφωνα με τον Roubini, «Προφανώς, αυτό το σενάριο θα είχε πολύ θετικές οικονομικές επιδράσεις τόσο στην περιοχή όσο και παγκοσμίως».
Στο τρίτο σενάριο, η κατάσταση κλιμακώνεται, ήτοι ξεσπά περιφερειακή σύγκρουση με τη συμμετοχή της Hezbollah στον Λίβανο και πιθανώς το Ιράν.
Αυτό μπορεί να συμβεί με διάφορους τρόπους.
Το Ιράν, φοβούμενο τις συνέπειες της εξάλειψης της Hamas, εξαπολύει τη Hezbollah εναντίον του Ισραήλ για αντιπερισπασμό στις επιχειρήσεις στη Γάζα – ή το Ισραήλ αποφασίζει να αντιμετωπίσει αυτόν τον κίνδυνο εξαπολύοντας ισχυρό προληπτικό χτύπημα κατά της Hezbollah.
Σημειώνεται πως υπάρχουν και άλλα ενεργούμενα του Ιράν στη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη, καθένα από τα οποία είναι πρόθυμα να προκαλέσει το Ισραήλ και τις αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή στο πλαίσιο της δικής του αποσταθεροποιητικής ατζέντας.
Εάν Ισραήλ και Hezbollah καταλήξουν σε πόλεμο πλήρους κλίμακας, το Ισραήλ θα εξαπολύσει πλήγματα κατά των πυρηνικών και άλλων εγκαταστάσεων του Ιράν, πιθανότατα με υλικοτεχνική υποστήριξη από τις ΗΠΑ.
Σε τελική ανάλυση, το Ιράν, το οποίο έχει αφιερώσει τεράστιους πόρους για να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει τόσο τη Hamas όσο και τη Hezbollah, πιθανότατα θα εκμεταλλευτεί την ευρύτερη περιφερειακή αναταραχή για να κάνει το τελευταίο άλμα πέρα από το όριο των πυρηνικών όπλων.
Εάν το Ισραήλ και πιθανώς οι ΗΠΑ βομβαρδίσουν το Ιράν, η παραγωγή και οι εξαγωγές ενέργειας από τον Κόλπο θα καθυστερούσαν – πιθανώς για μήνες.
Κάτι τέτοιο θα πυροδοτούσε ένα πετρελαϊκό σοκ τύπου της δεκαετίας του 1970, ακολουθούμενο από στασιμοπληθωρισμό (αύξηση πληθωρισμού και χαμηλότερη ανάπτυξη) παγκοσμίως, κατάρρευση των χρηματιστηρίων, αστάθεια στις αποδόσεις των ομολόγων και κίνηση προς ασφαλή καταφύγια όπως ο χρυσός.
Οι οικονομικές επιπτώσεις θα ήταν πιο σοβαρές στην Κίνα και την Ευρώπη από ό,τι στις ΗΠΑ, οι οποίες είναι πλέον καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, και θα μπορούσαν να φορολογήσουν τα απροσδόκητα κέρδη των εγχώριων παραγωγών ενέργειας για να πληρώσουν για επιδοτήσεις για τον περιορισμό των επιπτώσεων στους καταναλωτές.
Επίσης, το ιρανικό καθεστώς παραμένει στην εξουσία, επειδή πολλοί Ιρανοί –ακόμη και αντίπαλοι του καθεστώτος– συσπειρώνονται πίσω του ενόψει μιας ισραηλινής/αμερικανικής επίθεσης.
Όλες δυνάμεις της περιοχής ριζοσπαστικοποιούνται, καθιστώντας την εξομάλυνση και την ειρήνη όνειρο θερινής νυχτός.
Σε αυτό το σενάριο ο Biden χάνει τον προεδρικό θώκο…
Στο τέταρτο σενάριο, η σύγκρουση εξαπλώνεται επίσης σε όλη την περιοχή, αλλά συμβαίνει αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν.
Εάν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ επιτεθούν στο Ιράν, δεν θα στοχεύσουν μόνο πυρηνικές εγκαταστάσεις, αλλά και στρατιωτικές, καθώς επίσης και διπλής χρήσης υποδομές.
Στο στόχαστρο θα μπουν και οι Ιρανοί ηγέτες.
Αντί να υποστηρίξουν το καθεστώς, οι Ιρανοί, που διαμαρτύρονται για τις ενέργειες της θρησκευτικής αστυνομίας για περισσότερο από ένα χρόνο, θα συσπειρωθούν πίσω από μετριοπαθείς πολιτικούς όπως ο πρώην πρόεδρος Hasan Rohani.
Η ανατροπή της Ισλαμικής Δημοκρατίας θα επέτρεπε στο Ιράν να επανενταχθεί στη διεθνή κοινότητα.
Βέβαια, η οικονομία θα πληττόταν από σοβαρή στασιμοπληθωριστική ύφεση, αλλά θα διαμορφωνόταν το πλαίσιο για σταθερότητα και ισχυρότερη ανάπτυξη στη Μέση Ανατολή.
Πόσο πιθανό είναι το κάθε σενάριο;
Στην ερώτηση πόσο πιθανό είναι κάθε σενάριο, ο Roubini απαντά: Θα έδιδα πιθανότητα 50% στη διατήρηση του status quo, 15% σε μια μεταπολεμική έκρηξη ειρήνης, σταθερότητας και προόδου• 30% σε μια περιφερειακή πυρκαγιά και μόνο 5% σε μια περιφερειακή πυρκαγιά με αίσιο τέλος.
Τα καλά νέα, λοιπόν, είναι ότι υπάρχει σχετικά μεγάλη πιθανότητα, 65%, η σύγκρουση να μην κλιμακωθεί σε ολόκληρη την περιοχή, οπότε ότι οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι ήπιες ή συγκρατημένες.
Τα κακά νέα, ωστόσο, είναι ότι οι αγορές αποδίδουν επί του παρόντος μόνο πιθανότητα 5% σε μια περιφερειακή σύγκρουση, κάτι που θα είχε σοβαρές στασιμοπληθωριστικές επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο όταν το πιο λογικό ποσοστό είναι 35%.
Ένας τέτοιος εφησυχασμός είναι επικίνδυνος, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι η συνδυασμένη πιθανότητα ενός σεναρίου που θα αποδιοργανώσει την παγκόσμια οικονομία (ένα, τρία και τέσσερα) εξακολουθεί να είναι 85%.
Το πιο πιθανό σενάριο μπορεί να έχει μόνο ήπιες βραχυπρόθεσμες συνέπειες για τις αγορές και την παγκόσμια οικονομία, αλλά υπονοεί ότι το ασταθές status quo θα παραμείνει σε ισχύ, οδηγώντας τελικά σε νέες συγκρούσεις».
Προς το παρόν, οι αγορές τιμολογούνται σχεδόν στην τελειότητα και ευνοούν τα πιο ήπια σενάρια.
«Ωστόσο, συχνά τιμολογούν λανθασμένα τα μεγάλα γεωπολιτικά σοκ.
Δεν πρέπει να εκπλαγούμε αν συμβεί ξανά» καταλήγει ο οικονομολόγος.
Ο Nouriel Roubini (29 Μαρτίου 1959) είναι Αμερικανός οικονομολόγος, τέως καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και επίτιμος καθηγητής του Stern School of Business.
Είναι πρόεδρος της συμβουλευτικής εταιρείας «Roubini Global Economics»
Επονομάστηκε και «Dr. Doom», αφού το 2006 δήλωσε ότι «οι τιμές των κατοικιών θα καταστρέψουν την οικονομία».
Δύο χρόνια αργότερα ήρθε η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ.
