ΗΤουρκία θέλει να κρατήσει τα κλειδί της Συρίας, η οποία απαλλάσσεται μεν από τη δικτατορία του Άσαντ, αλλά τίθεται κάτω από τους σουνίτες τζιχαντιστές, παρακλάδια της Αλ Γκάιντα και του ISIS (Ισλαμικό Κράτος- Χαλιφάτο), που παρουσιάζεται με νέα ρητορική προσέγγιση, έχοντας την προσδοκία να γίνουν διεθνώς αποδεκτοί και να επιβιώσουν.
Το μεγάλο αγκάθι για τους σχεδιαστές της Άγκυρας είναι οι Κούρδοι και η δημιουργία αυτόνομης περιοχής στο πλαίσιο του νέου πολιτειακού συστήματος της Συρίας, η οποία, επί του παρόντος, ζει μεταξύ πανηγυρισμών, βομβαρδισμών, ανασφάλειων και αστάθειας. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει τις μεγάλες και περιφερειακές δυνάμεις, καθώς και τις γειτονικές χώρες, όπως η Κύπρος.
Εάν, δε, το νέο καθεστώς της Συρίας τεθεί υπό τουρκική εποπτεία, αναδύεται μια νέα απειλή: Πόσον το μοντέλο του τουρκολιβυκού μνημονίου θα μεταφερθεί και στη δική μας περίπτωση, που αφορά τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Και είναι αυτό το ζήτημα που πρέπει να μας απασχολεί από τώρα στη λογική και την πρακτική της αποτρεπτικής διπλωματίας.
Το κοκτέιλ της Συρίας
Η Συρία μοιάζει με ένα κουβάρι ή, κατά το ορθότερον, με ένα εκρηκτικό κοκτέιλ από εσωτερικούς και εσωτερικούς δρώντες, που τρώνε, κατά την καθομιλουμένη, τα μουστάκια τους. Οι δρώντες αυτοί καταγράφονται ως εξής:
Εξωτερικοί: 1. Τουρκία, 2. Ιράν, 3. Ρωσία, 4. ΗΠΑ, 5. Ισραήλ. Απούσα είναι η ΕΕ.
Εσωτερικοί: Το 74% των Σύρων είναι Σουνίτες, το 12% Αλεβίτες (Αλαουίτες) και 10% Χριστιανοί. Στη Συρία κατοικούν επίσης 600 χιλιάδες Δρούζοι ως εθνική ομάδα με ιδιαίτερο θρησκευτικό χαρακτήρα.
- HTS: (Η σουνιτική τζιχαντιστική Οργάνωση Ταχρίρ αλ Σαμ) με ηγέτες τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, ο οποίος είναι επικηρυγμένος από τις ΗΠΑ με 10 εκ. δολάρια, λόγω της δράσης του με την Αλ Κάιντα και τον ISIS. 2. DF (Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις). Πρόκειται για τους Κούρδους, που έχουν ως ραχοκοκκαλιά την κουρδική πολιτοφυλακή YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), που τους φτάνουν 50 χιλιάδες μαχητές. Φημίζεται για τη δράση των γυναικείων τμημάτων της.
- Συριακός Απελευθερωτικός Στρατός.
- Southern Operations Command (Νότια Διοίκηση Επιχειρήσεων), που αποτελείται από διάφορες αντάρτικες ομάδες στον Νότο.
- Ένοπλες ομάδες χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα.
Στον δρόμο που χάραξε η Άγκυρα…
Η Τουρκία έχει εκμεταλλευτεί τις συγκυρίες και επιδίδεται σε έναν proxy war. Σε αρκετές περιπτώσεις έχει άμεση εμπλοκή. Αυτή που άνοιξε τον δρόμο με βολές πυροβολικού και την αεροπορία της εκεί και όπου χρειάστηκε, για να προχωρήσει στην ανατροπή του Άσαντ, και προσδοκά ότι το νέο καθεστώς θα είναι φιλικά προς το ίδιο διακείμενο, αν όχι ελεγχόμενο. Πόσο ελεγχόμενοι μπορούν να είναι οι Σουνίτες τζιχαντιστές είναι θέμα προς συζήτηση. Η Άγκυρα, πάντως, εκμεταλλεύθηκε:
- • Τη μεταβατική περίοδο στις ΗΠΑ. Την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο. 2) Την αποδυνάμωση του Άσαντ λόγω του χρόνου πολέμου και την κούραση του στρατού του, που ήταν αποκαμωμένος. Χωρίς ηθικό και χωρίς κίνητρο και αντιστάσεις, αφού και η οικονομική κατάσταση ήταν άθλια. 3) Την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ λόγω των πληγμάτων που δέχθηκε από βομβαρδιστικά των ΗΠΑ, της Βρετανίας και του Ισραήλ ως σύμμαχος που ήταν του Ιράν στον πόλεμο της Γάζας και ευρύτερα. 4) Την αποδυνάμωση της Ρωσίας και του Ιράν. Η μεν πρώτη ασχολείται με τον πόλεμο της Ουκρανίας, η δε δεύτερη με τη Γάζα, τον Λίβανο κ.λπ. Αμφιότερες ήταν από τις προστάτιδες χώρες του καθεστώτος Άσαντ. 5) Την ίδια την παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων εντός της Συρίας στη λεγόμενη ζώνη ασφαλείας, που έχει έκταση σχεδόν ίδια με αυτήν της Κύπρου.
Ο διάδρομος του Ιράν
Ο Ιράν χάνει από το Ισραήλ στην Παλαιστίνη, χάνει στον Λίβανο και τώρα του κλείνεται ο διάδρομος Τεχεράνης, Βαγδάτης, Δαμασκού, Βηρυτού, επί τη βάσει του οποίου τροφοδοτείτο και ενεργούσε η Χεζμπολάχ. Γιατί; Διότι πλέον η κατάσταση είναι από τον έλεγχο των Σουνιτών και δη των φανατικών, που έχουν το βάρος της απόδειξης ότι έχουν απαλλαγεί από τις θρησκευτικές και κάτω πολιτικές ιδεολογίες της Αλ Κάιντα και του ISIS για το περιφερειακό και παγκόσμιο χαλιφάτου. Γεγονός που τους καθιστά όχι μόνο εχθρούς της Δύσης, αλλά και του σιτικού Ιράν, το οποίο ρίχνεται σε μεγαλύτερη απομόνωση.
Ρωσικές Βάσεις
Οι Ρώσοι από την πλευρά τους αισθάνονται, όπως δήλωναν διπλωματικές πηγές, «προδομένοι» από τους Τούρκους, διότι συγκατοικούσαν σε κάποιες περιοχές μαζί τους και είχαν τον Άσαντ υπό τη δική τους προστασία. Συν του ότι διαθέτουν στη Συρία, και δη στην Ανατολική Μεσόγειο, τις δυο μοναδικές τους Βάσεις, τη μια που είναι ναυτική στους Ταρτούς και την άλλη που είναι αεροπορική στη Λατάκεια. Ως εκ τούτου, ουδόλως θα ήθελαν να τις χάσουν. Ερώτημα: Θα τολμήσει το νέο καθεστώς να βγάλει τους Ρώσους έξω; Τα πρώτα μηνύματα είναι ότι οι Βάσεις θα μείνουν. Αλλά ποιος μπορεί να ελέγξει εάν οι ομάδες φανατικών τζιχαντιστών θα στραφούν εναντίον των ρωσικών Βάσεων; Οι φανατικοί τζιχαντιστές δεν είναι μόνο εχθροί των Δυτικών – Χριστιανών και μη – αλλά και των Ορθόδοξων Ρώσων. Έως τώρα, οι όποιες ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις προέβαλαν τον επιχείρημα ότι ήταν νόμος στη Συρία, διότι είχαν επίσημο κληθεί από τη νόμιμη Κυβέρνηση. Αυτό λέει και το Διεθνές Δίκαιο. Με τη νέα επαναστατική κατάσταση, όμως, τι θα συμβεί; Επί τούτου υπάρχει και κάτι άλλο: Πρέπει πρώτα η νέα επαναστατική κυβέρνηση να αναγνωριστεί διεθνώς. Και δη από τις υπερδυνάμεις και τον ισλαμικό αραβικό κόσμο.
Το πρότυπο του Ερντογάν
Κυρίως η Δύση και δη οι ΗΠΑ θέλουν να δουν πώς θα εξελιχθεί το νέο καθεστώς, εάν θα γίνει σύνταγμα και εκλογές, εάν θα είναι δημοκρατικές και ποιοι θα λάβουν μέρος σε ένα μοντέλο αυτόνομων π.χ. περιοχών σε μια ομοσπονδία, παρόμοια με εκείνην του Ιράκ, στο οποίο όμως οι ΗΠΑ διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο. Εδώ, ποιος θα τον έχει αυτόν τον ρόλο; Μήπως η Τουρκία, που στηρίζει το νέο καθεστώς που έχει ο ηγέτης, δηλαδή ο Ερντογάν, εφήρμοσε ένα «μετριοπαθές Ισλάμ», στη δική του χώρα, που προσδοκούσαν οι Δυτικοί πριν από 20 χρόνια ότι ήταν ένα πρότυπο για άλλα μουσουλμανικά κράτη; Πώς, όμως, δεν μπορούν τα παρακλάδια του ISIS και της Αλ Κάιντα να υιοθετήσουν ένα πολιτειακό σύστημα μετροπαθούς Ισλάμ; Και ποια θα είναι η αντίδραση του Ιράν σε ένα τέτοιο σενάριο, καθώς και του Ισραήλ; Θα δεχθεί το Ιράν να προχωρήσει σε ένα σουνιτικό εχθρικό κράτος προς αυτό; Τι όμως μπορεί να γίνει στην παρούσα φάση, όταν τόσο το ίδιο όσο και η Ρωσία βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο;
Η αντίδραση του Ισραήλ
Όσο δε για το Ισραήλ, τι θα προτιμούσε; Έναν αποδυναμωμένο Άσαντ σε εμφύλιο πόλεμο ή ένα ισλαμικό σουνιτικό καθεστώς υπό τουρκικό έλεγχο; Ούτως ή άλλως το Ισραήλ, σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ, έχει προχωρήσει στις εξής κινήσεις:
Α) Δημιουργία ζώνης ασφαλείας κάτω από τα υψώματα Γκολάν, από τα οποία το Ισραήλ μπορεί με το πυροβολικό του να πλήξει τη Δαμασκό. Άλλωστε, με την υφιστάμενη κατάσταση, έχει τη δυνατότητα να προελάσει την πρωτεύουσα της Συρίας. Ερωτήματα: Θα μείνει η Τουρκία με τα χέρια σταυρωμένα; Και πώς θα κρατήσει μια περιοχή που θα έχει εχθρικό πληθυσμό και αντάρτικα καλά εκπαιδευμένα σώματα τζιχαντιστών; Πώς θα ανταποκριθεί σε τρεις πολέμους, δηλαδή στην Παλαιστίνη, στο Λίβανο και τη Συρία;
Β) Βομβαρδίζει μαζί με τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και στρατόπεδα ή άλλες εν δυνάμει απειλές, είτε αυτές ανήκαν στον Συριακό Στρατό είτε στο Χεζμπολάχ είτε στον ISIS είτε σε Σουνίτες τζιχαντιστές. Πρόκειται για τα “preemptive strikes”. Εκ των πραγμάτων υπάρχει ο κίνδυνος του proxy war. Δηλαδή, να χρησιμοποιήσει η Τουρκία Σουνίτες τζιχαντιστές για να δημιουργήσει προβλήματα στο Ισραήλ στην περιοχή των υψωμάτων Γκολάν.
Το «ισλαμικό έθνος» και οι ΗΠΑ
Το ερώτημα για το νέο καθεστώς είναι εάν πρώτα θα συγκροτηθεί, αν θα διατηρηθεί ή εάν θα δημιουργηθεί διαρκής χαοτική κατάσταση, χειρότερη από εκείνην που υπήρχε επί Άσαντ. Για να διατηρηθεί στην εξουσία, χρειάζεται η διεθνής αναγνώριση και στήριξη. Θα την δώσουν οι ΗΠΑ της διακυβέρνησης Τραμπ; Πώς θα ενωθεί στην εξουσία του ISIS και της Αλ Κάιντα, όταν ο Τραμπ ήταν αυτός που διέλυσε τον Ισλαμικό Κράτο όταν ανήλθε στην εξουσία κατά την προηγούμενη θητεία του; Βεβαίως, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι εμφανίζεται ανεκτικός, όπως τονίζει, έναντι των υπολοίπων θρησκευτικών κοινοτήτων και ιδεολογιών ή εθνοτήτων όπως οι Κούρδοι. Τι, όμως, είπε στις πρώτες δηλώσεις του; Αυτή η νίκη ανήκει στο «ισλαμικό έθνος»… Όχι απλώς στη Συρία. Ξεπερνά τα κρατικά όρια και ταυτίζει τη θρησκεία με το έθνος. Μια τέτοια θέση παραπέμπει ή όχι στο περιφερειακό ή παγκόσμιο χαλιφάτο των φανατικών ισλαμιστών με τον κώδικα του θρησκευτικού νόμου, δηλαδή της Σαρίας. Θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να ενταχθούν σε ένα τέτοιο καθεστώς ως αντίβαρο του Ιράν στη βάση του κλασικού ρεαλισμού; Ότι δηλαδή δεν ενδιαφέρει αυτό το κράτος είναι δημοκρατικό ή θεοκρατικό, φτάνει να κάνει τη δουλειά του για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Και πώς θα αντιδράσει το Ισραήλ σε μια τέτοια εξέλιξη; Θα συνιστά μεν θετική εξέλιξη μια διαμάχη της νέας συριακής κυβέρνησης με τον Ιράν, αλλά θα ήταν από την άλλη ήσυχη του Ισραήλ με τους Σουνίτες τζιχαντιστές να βρίσκονται στα σύνορά του; Από την άλλη, ο Αλ Τζολάνι θα πουλήσει τη θρησκευτική του ιδεολογία και την πολιτική ταυτότητα των τζιχαντιστών για να κρατηθεί στην εξουσία με την αποδοχή των ΗΠΑ και της Τουρκίας; Θα έρθει ή όχι σε σύγκρουση με τους δικούς του ανθρώπους; Θα εξελιχθεί τελικά ή όχι ένας νέος δικτάτορας -ή ο ίδιος ή εγκατασταθεί του- για να παραμείνει στην εξουσία; Ή θα προκληθεί νέος εμφύλιος; Θα δεχθεί η Δύση ένα σουνιτικό Ιράν στη Συρία με ή χωρίς απατηλό προσωπικό·
Απειλές και Κύπρος
Αυτά και πολλά άλλα συμβαίνουν δίπλα μας. Ο ίδιος ο Ερντογάν επαίρεται ότι αυτός στήριξε τους Σουνίτες τζιχαντιστές και ανέτρεψε τον Άσαντ. Συναφώς εγείρονται τα ερωτήματα που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε απειλές στην περίπτωση που το νέο καθεστώς της Συρίας τέθηκε υπό τον έλεγχο ή την επιρροή της Άγκυρας: 1. Θα είναι οι τζιχαντιστές της Συρίας μια proxy απειλή σε βάρος της Κύπρου; Μια, δηλαδή, απειλή που θα προέρχεται μέσω Συρίας. Εδώ ο Ερντογάν το έπραξε μέσω Χεσμπολάχ, που ήταν Σιίτες, γιατί να μην το πράξει μέσω Σουνιτών; 2. Θα επηρεαστεί ή όχι τα ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και δη στην ΑΟΖ; Τι θα γίνει και πώς θα αντιμετωπιστεί μια συμφωνία Τουρκίας με το νέο καθεστώς της Συρίας, εάν το τελευταίο είναι υπό τη δική της επιρροή; (Βλέπε χάρτη και σενάρια). 3. Θα προκύψουν νέα προσφυγικά ρεύματα; Επί του παρόντος υπάρχει μια τάση επιστροφής των Σύρων, διότι, ως επί το πλείστον, εκείνοι που είχαν φύγει δεν άντεχαν το καθεστώς Άσαντ. Τι θα συμβεί με αυτούς που επιστρέφουν όταν θα βρουν ενώπιον τους μια χαώδη κατάσταση, όταν η οικονομία είναι διαλυμένη, δεν υπάρχουν εργασίες και εισοδήματα όπως στις ευρωπαϊκές χώρες και στην Κύπρο ή επιδόματα; Πώς θα αντιδράσει μέρος των Σύρων εάν δεν τους αρέσει το νέο καθεστώς και αν συνεχιστεί η πολιτική αστάθεια ή ακόμη και οι συγκρούσεις; Είναι πρόδηλον ότι η γειτονιά μας μπαίνει σε νέες περιπέτειες και σε μια νέα κινούμενη άμμο, γεμάτη εκρηκτικά…
Τουρκικές δυνάμεις, το βέτο στους Κούρδους και η Κύπρος
- • Χάρτης αποτυπώνει τις τουρκικές δυνάμεις στη λεγόμενη ζώνη ασφαλείας εντός της Συρίας και πέριξ αυτής. Υπό τη δική τους στήριξη προήλασαν οι Σουνίτες τζιχαντιστές στη Δαμασκό. Είναι η περιοχή όπου εδρεύει η 2η Τουρκική Στρατιά και σε αυτήν υπάγεται το 6ο και 7ο Σώμα Σρατού, Μηχανοκίνητες Ταξιαρχίες, μεταξύ των οποίων και μια τεθωρακισμένη, δυο συντάγματα πυροβολικού (εκτοξευτές πυραύλων και αυτοκινούμενα πυροβόλα 155 χιλιοστά), καθώς και τρεις δυνάμεων. Η μία από αυτές είναι η λίαν προσφάτως δημιουργηθείσα, αυτή που βρίσκεται στις Χατιές, στην οποία αναφερθήκαμε στο πρόσφατο παρελθόν. Είναι δε η δημιουργία της συναφής με την αναβάθμιση της Δέκατης Αεροπορικής Βάσης στα Άδανα, καθώς και της Βάσης στη Μερσίνα. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Οι δυνάμεις αυτές στοχεύουν, εκτός των άλλων, και τους Κούρδους της Συρίας. Ήταν σαφής η Άγκυρα επί τούτου. Τους θεωρεί τρομοκράτες και δεν θα δεχθεί τη δημιουργία κουρδικού κράτους. Εννοεί άραγε ότι δεν θα δεχθεί καν αυτόνομη περιοχή στο πλαίσιο μιας νέας συριακής ομοσπονδίας; Αξιώνει, όμως, ισότιμη κυριαρχία στην Κύπρο και δύο κράτη… Και αυτό, παρότι οι Κούρδοι είναι γηγενής πληθυσμός, που κατοικούν αιώνες εκεί και ουχί μετακινούνται από τον νότο στον βορρά ή κουβαλητούς ως αποτέλεσμα της εισβολής, όπως συνέβη στην Κύπρο. Στον βορρά, τόσο το έδαφος όσο και ο νόμιμος πληθυσμός σε ποσοστό 82% ανήκει στους Έλληνες του νησιού.
Τα επίχειρα μιας τουρκικής κηδεμονίας στην ΑΟΖ…
- • Εκ των πραγμάτων εγείρεται το εξής ερώτημα: Τι θα συμβεί εάν το νέο καθεστώς της Συρίας τεθεί υπό τον έλεγχο της Συρίας και υπογράψει ΑΟΖ; Σενάριο πρώτο, υιοθετήθηκε η οριοθέτηση επί τη βάσει της μέσης γραμμής, η Τουρκία θα πάρει από την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας το 8%. Αυτό το 8% θεωρείται σήμερα ως να ανήκει στον ψευδοκράτο. Επί τη βάσει του ποσοστού αυτού η Τουρκία θα ελέγχει το 49% της Κυπριακής ΑΟΖ. Το υπόλοιπο 26% θεωρείται ως ΑΟΖ του ψευδοκράτους. Τουρκία και ψευδοκράτος παίρνουν το 75% της Κυπριακής ΑΟΖ. Ενδέχεται, δε, το 8% της κυπριακής ΑΟΖ, που θα προκύψει κατόπιν συμφωνίας με τη Συρία, να μεταβιβαστεί στον ψευδοκράτο. Το χείριστο σενάριο είναι εάν εμπλακεί ως δρων το ψευδοκράτος στην άλλη συμφωνία Συρίας – Τουρκίας. Και όλ’ αυτά στο μοντέλο του τουρκολιβυκού μνημονίου, που μοιάζει σαν εφιάλτης. Το δεύτερο σενάριο είναι ενταγμένο στα όρια της Γαλαζίας Πατρίδας. Επί τη βάσει αυτού του σεναρίου η Τουρκία παίρνει 8% από την Κυπριακή ΑΟΖ και το 40% της συριακής.
Το πολεμικό σκηνικό και οι δρώντες
- • Οι δυο χάρτες αποτυπώνουν την κατάσταση πριν από την έναρξη της προέλασης προς τη Δαμασκό και μετά από αυτήν, με όλους τους εμπλεκόμενους δρώντες, εσωτερικούς και εξωτερικούς. Πόσες δηλαδή στρατιωτικές Βάσεις και πού διέθεταν οι Ιρανοί (Χεζμπολάχ), οι Ρώσοι, οι ΗΠΑ, και πώς ήταν διατεταγμένες οι διάφορες φατρίες από τις κουρδικές περιοχές της ζώνης ασφαλείας της Τουρκίας, καθώς και οι πηγές του πετρελαίου που έχουν εξίσου μεγάλη σημασία. Μεγάλα τμήματα του πλούτου αυτού βρίσκονται εντός της περιοχής των Κούρδων, που έχουν εκ πρώτης όψεως τη συμπάθεια της διακυβέρνησης Τραμπ, αλλά και το ασίγαστο μίσος της Τουρκίας… Θα βρεθεί ο Πρόεδρος των ΗΠΑ και οι συνεργάτες τους μεταξύ συμπληγάδων ως προς τη λήψη αποφάσεων ή όχι ; Πώς θα συγκεράσει όλα αυτά τα συγκρουόμενα συμφέροντα; Από την πρώτη προεδρία Τραμπ ο αμερικανικός στρατός έχει αποσυρθεί γύρω από τις πετρελαιοπηγές στα σύνορα με το Ιράκ. Όσο για το Ισραήλ είναι πρόδηλο ότι έχει προχωρήσει σε μια άλλη ζώνη ασφαλείας κάτω από τα υψώματα Γκολάν. Τα μαύρα τόξα δείχνουν την προέλαση των Τούρκων σε κουρδικές περιοχές και των Κούρδων στα δυτικά του Ευφράτη.
