Η φιλοδυτική πρόεδρος της Μολδαβίας Μάγια Σάντου διεκδικεί μια δεύτερη θητεία στον δεύτερο γύρο εκλογών που διεξάγονται την Κυριακή, στον οποίο μια πιθανή ήττα της θα μπορούσε να επιτρέψει στη Μόσχα να ασκήσει περισσότερη επιρροή σε ένα διπλωματικό πεδίο μάχης μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Σάντου, η 52χρονη πρώην σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας που είναι δημοφιλής στη Δύση, επέτεινε τις προσπάθειες της χώρας της να βγει από την τροχιά της Μόσχας και τον Ιούνιο ξεκίνησε τη μακρά διαδικασία των ευρωπαϊκών ενταξιακών συνομιλιών ενώ μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Οι κάλπες θα στηθούν ενώ έχουν προηγηθεί το προηγούμενο Σάββατο οι βουλευτικές εκλογές στη Γεωργία, έτερη πρώην σοβιετική χώρα που προσπαθεί να ενταχθεί στην ΕΕ, όπου νίκησε το κυβερνών κόμμα που θεωρείται από πολλούς στη Δύση ολοένα και πιο φιλορωσικό.
“Θα είναι γολγοθάς (για τη Σάντου) με εσωτερικές καταγγελίες αλλά επίσης εξωτερική πίεση και ανάμειξη”, δήλωσε η Ορίσια Λούτσεβιτς, αναπληρώτρια διευθύντρια στο πρόγραμμα του ινστιτούτου Chatham House για τη Ρωσία και την Ευρασία.
Η Σάντου αντιμετωπίζει τον Αλεξάντρ Σtογιάνογκλο, πρώην γενικό εισαγγελέα που έχει τη στήριξη του παραδοσιακά φιλορωσικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο οποίος δηλώνει ότι ως πρόεδρος θα στηρίξει την ένταξη στην ΕΕ και θα αναπτύξει σχέσεις με τη Ρωσία προς το εθνικό συμφέρον.
Στην προεδρική τηλεμαχία της περασμένης Κυριακής, η Σάντου, κατά τη θητεία της οποίας οι σχέσεις με τη Μόσχα επιδεινώθηκαν σοβαρά, δήλωσε ότι ο Στογιάνογκλο είναι ένας υποψήφιος που λειτουργεί ως “Δούρειος Ίππος” για έξωθεν συμφέροντα που θέλουν να αποκτήσουν τον έλεγχο της Μολδαβίας.
Ο πρώτος γύρος των εκλογών και το δημοψήφισμα, που πραγματοποιήθηκαν παράλληλα στις 20 Οκτωβρίου, σημαδεύτηκαν από αυτό που αξιωματούχοι είπαν ότι ήταν ένα εκτεταμένο σχέδιο εξαγοράς ψήφων από τον φιλορώσο φυγά ολιγάρχη Ιλάν Σορ.
Η Σάντου έχει πει ότι το σχέδιο αυτό είχε στόχο να χρηματίσει 300.000 ψηφοφόρους –πάνω από το 10% του πληθυσμού— προκειμένου να ψηφίσουν με συγκεκριμένο τρόπο. Η Μόσχα αρνείται ότι έχει κάποιο ρόλο σε αυτό ενώ ο Σορ αρνείται ότι έκανε κάτι επιλήψιμο.
Αν και η ίδια δήλωσε ότι η ανάμειξη αυτή επηρέασε το αποτέλεσμα, η Σάντου κέρδισε το δημοψήφισμα με μικρή διαφορά, χάρη στις ψήφους της μεγάλης φιλοευρωπαϊκής διασποράς που ζει στο εξωτερικό. Στον πρώτο γύρο η Σάντου έλαβε το 42% των ψήφων έναντι 26% για τον Στογιάνογκλο.
Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, εκτός από την ανάμειξη, τα αποτελέσματα κατέδειξαν γνήσια αντίθεση προς τη Σάντου. Ο Ρουσλάν Ροκόβ, Ουκρανός ειδικός στις πολιτικές εξελίξεις στη Μολδαβία και εταίρος στην εταιρία PGR Consulting Group LLC, δήλωσε ότι οι πιθανότητες φαίνονται να μην είναι με το μέρος της Σάντου στον δεύτερο γύρο. Ενώ εκείνη και άλλοι φιλοευρωπαίοι πολιτικοί κέρδισαν πάνω από 650.000 ψήφους στον πρώτο γύρο, 850.000 ψήφοι πήγαν στον Στογιάνογκλο και υποψήφιους που είτε στηρίζουν τη Ρωσία είτε τονίζουν την ανεξαρτησία της χώρας, δήλωσε ο Ροκόβ. Η Σάντου έχει επίσης πολύ μεγαλύτερο ποσοστό δυσαρέσκειας σε σχέση με τον Στογιάνογκλο που είναι πιο καινούργιος στα πολιτικά πράγματα, πρόσθεσε ο ίδιος.
Η θητεία της Σάντου συνέπεσε με μεγάλα οικονομικά προβλήματα που επηρέασαν τη φτωχή χώρα, η οποία έχει λιγότερους από 3 εκατομμύρια κατοίκους. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι επιπτώσεις της COVID και η ρωσική εισβολή στη γειτονική Ουκρανία, όπου σημειώθηκε μεγάλη εισροή προσφύγων και μειώθηκαν σημαντικά οι ρωσικές προμήθειες αερίου, κάτι που με τη σειρά του προκάλεσε υψηλό πληθωρισμό.
Ο Ράντου Μπουρντούτζα, εκτελεστικός διευθυντής του Euro-Atlantic Institute for Building Resilience που εδρεύει στο Κισινάου, δήλωσε ότι κάποιοι φιλοευρωπαίοι ψηφοφόροι νιώθουν πως η Σάντου έχει “μονοπωλήσει” την ατζέντα για τον εαυτό της, αφήνοντας εκτός άλλους φιλοευρωπαίους πολιτικούς. Αυτό, σε συνδυασμό με την ανάμειξη, εξηγεί το μικρό ποσοστό της νίκης στο δημοψήφισμα παρά τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι πάνω από το 60% στηρίζει την ένταξη στην ΕΕ, δήλωσε ο ίδιος.
“Η ιδέα με το δημοψήφισμα ήταν ότι θα χρησιμοποιούσαν το δημοψήφισμα για να αυξήσουν τα ποσοστά για τη Μάγια Σάντου. Αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα ήταν ακριβώς το αντίθετο –τα “αντιποσοστά” για το (κόμμα της) PAS παρέσυραν πτωτικά το δημοψήφισμα”.
Επιδεικνύοντας ανθεκτικότητα
Ο Στογιάνογκλο έχει ταχθεί υπέρ μιας ισορροπημένης εξωτερικής πολιτικής που κοιτά τόσο προς την Ανατολή όσο και προς τη Δύση. Εάν κερδίσει, πιθανόν θα έχει περιορισμούς από την πλειοψηφία του κόμματος PAS στο κοινοβούλιο, αν και αυτό μπορεί να αλλάξει στις εκλογές του επόμενου καλοκαιριού.
“Μια ήττα της Σάντου στις εκλογές θα δημιουργούσε καλές συνθήκες για τις φιλορωσικές δυνάμεις στις επικείμενες κοινοβουλευτικές εκλογές το 2025”, δήλωσε ο πολιτικός αναλυτής Βιτάλι Αντριέβσκι.
Ο Στογιάνογκλο έχει δεσμευθεί ότι θα προσπαθήσει να διαπραγματευτεί νέες ρωσικές προμήθειες αερίου, εάν ανέλθει στην εξουσία, και επέκρινε ως ανάμειξη υπέρ της Σάντου το μεγάλο πακέτο βοήθειας της ΕΕ, καθώς και την επίσκεψη Δυτικών ηγετών στο Κισινάου πριν από τις εκλογές της 20ης Οκτωβρίου. Χαρακτήρισε επίσης “τσίρκο” την κυβέρνηση της Μολδαβίας για το ότι συντάχθηκε με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Ο Βαλέριου Πάσα, πολιτικός αναλυτής στο Κισινάου, δήλωσε ότι μια τέτοια θέση θα μπορούσε να πλήξει τις σχέσεις της Μολδαβίας με την ΕΕ.
Ο Πάσα δήλωσε ότι είναι επίσης σημαντικό ο δεύτερος γύρος να είναι “ανθεκτικός” σε πιθανή ανάμειξη, καθώς μια αποτελεσματική παρέμβαση θα μπορούσε να θεωρηθεί απειλή ασφαλείας από την ΕΕ, με αποτέλεσμα κάποια κράτη-μέλη της να υιοθετήσουν λιγότερο θερμή στάση στην ιδέα της ένταξης της Μολδαβίας στην ΕΕ.
Σε ερώτηση για το εάν υπάρχουν ανησυχίες για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις στην περίπτωση που χάσει η Σάντου, υψηλόβαθμος διπλωμάτης χώρας της ανατολικής ΕΕ στις Βρυξέλλες δήλωσε: “Ναι, αλλά ελπίζω ότι θα νικήσει εκείνη”.
“Οι βουλευτικές εκλογές την άνοιξη θα είναι καθοριστικές”, δήλωσε ο διπλωμάτης.
Σε ερώτηση για το εάν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η Μολδαβία να απομακρυνθεί από την Ευρώπη, ο διπλωμάτης δήλωσε: “Ελπίζω πως όχι. Η ευρωπαϊκή προοπτική έχει το πάνω χέρι στη Μολδαβία, αλλά η Ρωσία θα προσπαθήσει να την εκτροχιάσει”.
Ο Οάζου Ναντόι, βουλευτής στο κόμμα της Σάντου, δήλωσε ότι παραμένει συγκρατημένα αισιόδοξος. “Κάποιες φορές μια ψυχρολουσία μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη”.