Μια Ευρώπη που τρέχει πίσω από τις εξελίξεις

Από την αρχή της ουκρανικής κρίσης – δηλαδή πολύ πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής – η Ευρώπη δεν κατάφερε να λειτουργήσει ως μια δύναμη που να μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες για την ειρήνη και για επίλυση των υπαρκτών προβλημάτων.

Άφησε τα πράγματα να εξελιχτούν και ακόμη και όταν η προοπτική του πολέμου φάνηκε να είναι πραγματική, πάλι δεν πήρε πρωτοβουλίες για να μπορέσει να οδηγήσει τα πράγματα σε διαπραγμάτευση και σε μία ειρηνευτική διαδικασία.

Αντιθέτως, υιοθέτησε πλήρως τη ρητορική του «Νέου Ψυχρού Πολέμου», ως εάν η Δύση να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια «υπαρξιακή απειλή» και να υπάρχει κίνδυνος τα ρωσικά στρατεύματα να φτάσουν στο Παρίσι.

Και βέβαια σε εκείνη τη φάση ταυτίστηκε με εκείνες τις μερίδες του αμερικανικού κατεστημένου που επένδυαν στην κλιμάκωση της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία, μια κλιμάκωση «εκ του ασφαλούς» για τις ίδιες τις ΗΠΑ αφού το μεγάλο κόστος βαραίνει την Ευρώπη.

Τώρα, όμως, φαίνεται τα πράγματα να αλλάζουν στην αμερικανική πλευρά. Ο Ντόναλντ Τραμπ και αυτό που εκπροσωπεί εντός των αμερικανικών ελίτ φαίνεται ότι δεν επιθυμούν άλλο μια τέτοια παρατεταμένη πολεμική σύγκρουση και προτιμούν μια ειρηνευτική διαδικασία ακόμη και εάν αυτό σημαίνει στην πράξη ότι η Ουκρανία χάνει εδάφη. Αυτό στηρίζεται και σε μια εκτίμηση ότι δεν είναι δυνατό πια η Ουκρανία να αντιστρέψει αυτά που έχουν ήδη συντελεστεί στα πεδία των μαχών όπου η Ρωσία φαίνεται να κερδίζει, την ώρα που οι κυρώσεις σε βάρος της, ακόμη και εάν γίνουν πιο αυστηρές, δεν δείχνουν να αποδίδουν.

Αυτά εξηγούν την αλλαγή στάση των ΗΠΑ, ή τουλάχιστον της αμερικανικής κυβέρνησης.

Απέναντι σε αυτό η Ευρώπη για άλλη μια φορά σύρεται πίσω από τις εξελίξεις, ανίκανη να παίξει καθοριστικό ρόλο. Απλώς προσπαθεί να αντιδράσει, επιδιώκοντας– τουλάχιστον αυτό δηλώνει– να μην αφήσει την Ουκρανία μόνη και να εξασφαλίσει εγγυήσεις ασφάλειας.

Μόνο που είναι εμφανής η αμηχανία της. Και αυτό γιατί είναι σαφές ότι διαφωνεί με τον Τραμπ, θεωρώντας ότι παραχωρεί στη Ρωσία περισσότερα από όσα πρέπει. Όμως, δεν μπορεί να βγει και να πει ότι δεν επιθυμεί μια ειρηνευτική συμφωνία.

Και αυτό μας επαναφέρει στο πρόβλημα. Μια Ευρώπη που δεν μπορεί ούτε να στηρίξει στρατιωτικά στην Ουκρανία, πέραν του να στείλει περισσότερο εξοπλισμό, ώστε να αλλάξει το συσχετισμό στα πεδία των μαχών, ούτε να προτείνει ένα εναλλακτικό πλαίσιο συλλογικής ασφάλειας και προς την Ουκρανία και προς τη Ρωσία, ούτε να βρει έναν αποτελεσματικότερο τρόπο πίεσης στη Ρωσία.

Πάνω από όλα μια Ευρώπη που έχει αποτύχει να είναι η κύρια δύναμη ειρήνης στην περιοχή.

Με αποτέλεσμα να μένει στη ρητορική και στην πράξη να παρακολουθεί εξελίξεις για τις οποίες άλλοι παίρνουν την πρωτοβουλία.

Και αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να απαντηθεί ούτε με μια ακόμη ομαδική φωτογραφία των ηγετών της ΕΕ που να αποπνέει «ενότητα και αποφασιστικότητα», ούτε με έναν ακόμη εμπνευσμένο λόγο του Εμανουέλ Μακρόν, ούτε ένα ακόμη πακέτο κυρώσεων, ούτε καν με ένα πρόγραμμα σαν το Rearm, ακόμη και εάν είναι σημαντικό η Ευρώπη να αποκτήσει τη δική της αμυντική υποδομή και αυτάρκεια.

Το πρόβλημα μπορεί να απαντηθεί μόνο όταν η Ευρώπη αποφασίσει να αποκτήσει ξανά τη δική της φωνή: και προς το εσωτερικό της και προς το εξωτερικό της. Αλλά αυτό φαίνεται να αργεί αρκετά.