Μπορεί η κυβέρνηση να έχει 62 μέλη, να είναι η πολυπληθέστερη όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και από όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από συστάσεως του κράτους, στην πραγματικότητα όμως είναι μια κυβέρνηση στην οποία ο πρωθυπουργός περισσότερο από κάθε άλλον προκάτοχό του είναι… one man show, γιατί με τον τρόπο που λειτουργεί και έχει οργανώσει το πρωθυπουργικό γραφείο αφαιρεί σημαντικές εξουσίες από τα υπουργεία, τις οποίες ασκούν ο ίδιος και το γραφείο του.
- Του Πάνου Σώκου – κυριακάτικη δημοκρατία
Η τακτική αυτή άρχισε από το 2019 με το λεγόμενο επιτελικό κράτος. Ομως, παρά το φιάσκο του επιτελικού κράτους (και είναι φιάσκο, καθώς πάνε δυο τρία χρόνια τώρα που δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτό, συγκεκριμένα μετά τις υποκλοπές, τις φυσικές καταστροφές και ιδιαίτερα μετά την τραγωδία των Τεμπών, όταν φάνηκαν η γύμνια του και η αναποτελεσματικότητά του) ο πρωθυπουργός συνεχίζει ακόμα και σήμερα να συγκεντρώνει στο γραφείο του αρμοδιότητες και οικονομικού περιεχομένου (εξοπλιστικό πρόγραμμα, συμβάσεις δημοσίων έργων κ.ά.), τις οποίες αφαιρεί από υπουργεία και διυπουργικά όργανα.
Τελευταίο χαρακτηριστικό και κορυφαίο παράδειγμα είναι η μεταφορά της αρμοδιότητας για τα εξοπλιστικά προγράμματα από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας στο Μέγαρο Μαξίμου, σε μια περίοδο που αρχίζει ουσιαστικά το νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα, ύψους 25-28 δισ. ευρώ σε βάθος 12ετίας, μέσω της ίδρυσης Γενικής Γραμματείας Εθνικής Ασφάλειας στο Μέγαρο Μαξίμου για την αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών. Στο σχετικό ΦΕΚ αναφέρεται πως η νέα υπηρεσία αποκτά αρμοδιότητα για την παρακολούθηση της δομής των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, και τα μείζονα έργα εκσυγχρονισμού, παραγωγής και προμήθειας αμυντικών μέσων και υλικού. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι λόγω του νέου εξοπλιστικού προγράμματος ίσως να είναι απαραίτητη μια τέτοια γραμματεία, στο πλαίσιο της δομής του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, όμως υπάγεται και αναφέρεται απευθείας στον πρωθυπουργό. Αυτή τη γραμματεία, επομένως και τα εξοπλιστικά προγράμματα θα «τρέχει» ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Θάνος Ντόκος.
Συγκεκριμένα, πρόσφατα στη Βουλή, κατά τη διάρκεια της συζήτησης του νομοσχεδίου για τα Εξοπλιστικά, ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι την επιτελική ευθύνη για τις «σύνθετες υβριδικές απειλές» που αντιμετωπίζει η χώρα -δίπλα στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας- «θα την έχει και η γραμματεία Εθνικής Ασφάλειας, υπό την προσωπική μου παρακολούθηση». Και όλα αυτά, ενώ η αντιπολίτευση καταγγέλλει ανοιχτά την κυβέρνηση για καθεστώς πλήρους αδιαφάνειας στους εξοπλισμούς.
Αυτή η κίνηση είναι η πιο πρόσφατη από μια σειρά άλλων αποφάσεων μεταφοράς αρμοδιοτήτων υπουργείων απευθείας στο πρωθυπουργικό γραφείο, με στόχο την εδραίωση του πρωθυπουργού στη θέση του μέσω του ελέγχου δομών και μηχανισμών του κράτους!
Τα δημόσια έργα
Είναι χαρακτηριστικό ότι από τον Μάιο 2021 και μετά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη περνούν όλες οι συμβάσεις δημοσίων έργων με πόρους που θα προέρχονται από τον ευρωπαϊκό Μηχανισμό Ανάκαμψης, ανεξαρτήτως προϋπολογισμού, όλες οι συμβάσεις προϋπολογισμού άνω των 50 εκατ. ευρώ, με την πρόβλεψη και για τα έργα του ΕΣΠΑ που ξεπερνούν τα 30 εκατ. ευρώ, καθώς και με τον αστερίσκο για έργα με μικρότερο προϋπολογισμό, αρκεί αυτά να θεωρούνται «εμβληματικά έργα» για την οικονομία.
Σύμφωνα με την τροπολογία που είχε ψηφιστεί τότε, η υπαγωγή ή μη των συμβάσεων στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας θα εξαρτάται από κυβερνητική επιτροπή, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό. Οπως είχε αναφέρει το τότε υπουργός Υποδομών Κώστας Αχ. Καραμανλής από το βήμα της Βουλής, «δημιουργείται ξεχωριστό όργανο υπό την αιγίδα του πρωθυπουργού, ώστε όλα τα στρατηγικής σημασίας έργα άνω κάποιου ποσού να γίνονται κάτω από συγκεκριμένο έλεγχο». Μάλιστα, είχε υποστηρίξει πως με αυτή την κίνηση δημιουργούνται δικλείδες ασφαλείας απέναντι στις «ορέξεις» του εκάστοτε υπουργού.
Το επιτελικό κράτος
Επίσης το πρώτο νομοσχέδιο που είχε ψηφιστεί αμέσως μετά τις προγραμματικές δηλώσεις το 2019 αφορούσε την «οργάνωση και λειτουργία της κυβέρνησης και των κυβερνητικών οργάνων». Ηταν το λεγόμενο «επιτελικό κράτος», βάσει του οποίου το πρωθυπουργικό γραφείο, υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όχι μόνο ελέγχει όλα τα υπουργεία και τα βαθμολογεί, αλλά στην πραγματικότητα αυτό αποφασίζει ποια νομοσχέδια κατά υπουργείο προωθούνται στη Βουλή, σε ποια μορφή και ποιες μεταρρυθμίσεις γίνονται. «Πολλές φορές οι υπουργοί δέχονται εντολές από πρωθυπουργικούς συμβούλους, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που στα υπουργεία πηγαίνουν σχεδόν έτοιμα τα νομοσχέδια» μας έλεγε κοινοβουλευτικό στέλεχος της Ν.Δ. με εμπειρία στην κυβερνητική λειτουργία.
Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντίληψης του πρωθυπουργού για την κυβερνητική και κρατική λειτουργία είναι ο τομέας της δημόσιας ενημέρωσης. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο πρώτο Προεδρικό Διάταγμα που εκδόθηκε το 2019, στον Κυριάκο Μητσοτάκη μεταφέρθηκαν και εξακολουθούν να ανήκουν ακόμα η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, η οποία είναι αρμόδια για την εποπτεία των ΜΜΕ, της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων! Ο έλεγχος της ενημέρωσης σημαίνει και χειραγώγηση της κοινής γνώμης κι αυτός ήταν ο απώτερος στόχος. Εξάλλου, είναι γνωστή η φράση του πρωθυπουργού -πριν ακόμα γίνει πρωθυπουργός- πως σημασία έχει η επικοινωνία και όχι η πολιτική.
Ούτε η ΕΥΠ ξέφυγε από το «μαντρί»
Και φυσικά πάνω απ’ όλες τις υπερεξουσίες του πρωθυπουργού είναι η μεταφορά της ΕΥΠ στη δική του εποπτεία. Σημειώνεται στο άρθρο 5 του πρώτου του Προεδρικού Διατάγματος 81 του 2019: «Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών η οποία συστάθηκε με το άρθρο 1 του ν.δ. 2421/1953 και μετονομάστηκε και οργανώθηκε με το ν. 1645/1986 και το ν. 3649/2008 (Α’ 39) μεταφέρεται, ως σύνολο αρμοδιοτήτων, θέσεων και προσωπικού στον πρωθυπουργό». Αμέσως μετά ο πρωθυπουργός, αφού έθεσε την ΕΥΠ υπό την άμεση εποπτεία του, ανέθεσε την ευθύνη στον ανιψιό του, τότε γενικό γραμματέα του πρωθυπουργού Γρηγόρη Δημητριάδη και μετά την τροποποίηση των κατά τον νόμο κριτηρίων επιλογής του, διόρισε νέο διοικητή αυτής τον Παναγιώτη Κοντολέοντα.
Η αποκάλυψη το καλοκαίρι του 2022 του σκανδάλου των υποκλοπών, γνωστού και ως «Predatorgate» ή «ελληνικού Watergate» ή «ΕΥΠ GATE», που ως γνωστόν αφορούσε την παρακολούθηση Ελλήνων δημοσιογράφων, πολιτικών, μεταξύ αυτών και του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Νίκου Ανδρουλάκη, ακόμα και υπουργών, όπως του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Κωστή Χατζηδάκη και του υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Δένδια, στρατιωτικών όπως του τότε αρχηγού ΓΕΕΘΑ, επιχειρηματιών όπως του Βαγγέλη Μαρινάκη, δικαστικών και κρατικών λειτουργών κ.ά. μέσω του συστήματος της ΕΥΠ ή με τη χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator. Οι παρακολουθήσεις αυτές είχαν αρχίσει από το 2020, χρονικά δηλαδή λίγο μετά τη μεταφορά της εποπτείας της ΕΥΠ στον πρωθυπουργό. Καθόλου τυχαίο!
