Η Δύση μπαίνει σε ύφεση. Ο πληθωρισμός σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία οδηγούν τους οικονομολόγους σε αβέβαιες προβλέψεις για τον ερχόμενο χειμώνα.
Ο Joachim Fels είναι οικονομικός σύμβουλος της Pimco (Pacific Investment Management Company), μίας από τις μεγαλύτερες εταιρίες διαχείρισης επενδύσεων στον κόσμο. Μιλώντας στον ανταποκριτή της γαλλικής Le Monde στο Λονδίνο, Eric Albert, είπε ότι η αύξηση των επιτοκίων και ο πόλεμος στην Ουκρανία συμπαρασύρουν την ανάπτυξη προς τα κάτω.
Ο Fels δεν κρύβει την απαισιοδοξία του. Ο οικονομικός σύμβουλος του μεγαλύτερου διαχειριστή ομολόγων στον κόσμο, πιστεύει ότι η ανάπτυξη στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα σημειώσει βουτιά τους επόμενους μήνες. «Είμαστε ήδη de facto σε στασιμοπληθωρισμό και εισερχόμαστε σε ύφεση».
Ο Γερμανός, ο οποίος ζει στην Καλιφόρνια και βρισκόταν στο Λονδίνο, πήρε μέρος στη διάσκεψη της επενδυτικής επιτροπής της Pimco την Παρασκευή 8 Ιουλίου. Υπό αυτή του την ιδιότητα, πρέπει να καθοδηγήσει τα περιουσιακά στοιχεία ύψους 2 τρισ. δολαρίων (1.96. τρισ. ευρώ) αυτού του γίγαντα της διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Αυτό είναι περίπου επτά φορές το μέγεθος του γαλλικού κρατικού προϋπολογισμού.
Η κύρια δουλειά του είναι να εντοπίζει τις τάσεις των επόμενων χρόνων. Αυτό που βρίσκει δεν είναι καθόλου καθησυχαστικό. Βραχυπρόθεσμα, ο πληθωρισμός – και η συνοδευτική νομισματική σύσφιξη – είναι η αιτία για τη βίαιη επιβράδυνση της δυτικής ανάπτυξης. Η αλληλουχία των γεγονότων είναι πλέον γνωστή: στο τέλος της πανδημίας Covid-19, οι αλυσίδες εφοδιασμού αποδιοργανώθηκαν πλήρως, δημιουργώντας ελλείψεις αγαθών (ιδίως ηλεκτρονικών τσιπ) και αύξηση των τιμών.
Σε αυτό το πρώτο σοκ προστέθηκε και ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος προκάλεσε αύξηση των πρώτων υλών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, γεωργικά προϊόντα κ.λπ.). Για να αντιμετωπίσουν αυτή την έξαρση του πληθωρισμού, οι κεντρικές τράπεζες, με πρώτη την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), αυξάνουν τα επιτόκιά τους. «Βρισκόμαστε σε πληθωρισμό 8,6% στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη ζώνη του ευρώ, ο οποίος απέχει πολύ από τον στόχο του 2% των κεντρικών τραπεζών. Οι κεντρικές τράπεζες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να σφίξουν τη νομισματική τους πολιτική», λέει ο Fels.
Η Fed έχει ήδη αυξήσει τα επιτόκια από σχεδόν μηδενικά στις αρχές του έτους σε ένα εύρος μεταξύ 1,5% και 1,75%.
Προτεραιότητα των τραπεζών να προλάβουν τον πληθωρισμό
«Αναμένεται να τα διπλασιάσει και πάλι μέχρι τις αρχές του 2023, σύμφωνα με τον Fels. Κανονικά, η Fed έχει διπλή εντολή, να ελέγχει τον πληθωρισμό και να στηρίζει την απασχόληση. Αυτή τη στιγμή, επικεντρώνεται αποκλειστικά στον πληθωρισμό. Δικαίως, λέει, διότι οι κίνδυνοι να οδηγηθούμε σε ένα καθεστώς διατηρήσιμου υψηλού πληθωρισμού είναι πραγματικοί και είναι προτιμότερο να δράσουμε νωρίτερα παρά αργότερα για να τον περιορίσουμε. Αναπόφευκτα, αυτό το κοκτέιλ μείωσης της αγοραστικής δύναμης και σύσφιξης των χρηματοπιστωτικών συνθηκών οδηγεί σε ύφεση της οικονομίας.
«Είναι μια ύφεση που προκλήθηκε από τον [Jerome] Powell και τον [Vladimir] Putin», συνοψίζει ο Fels, αναφερόμενος στους προέδρους της Fed και της Ρωσίας.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται πιο μακριά στον οικονομικό κύκλο: το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ήταν ήδη αρνητικό το πρώτο τρίμηνο και «οι σημερινοί δείκτες δείχνουν ότι το δεύτερο τρίμηνο θα είναι αρνητικό». Στην ευρωζώνη, η ύφεση θα έρθει αργότερα μέσα στο έτος. Κατά το πρώτο τρίμηνο, η ανάπτυξη ήταν ακόμη θετική, στο 0,6%.
«Η επαναλειτουργία της οικονομίας μετά την Covid-19 ήρθε μετά από εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών. Επομένως, παρατηρούμε ένα φαινόμενο αναπλήρωσης, καθώς, για παράδειγμα, ένας μεγάλος αριθμός παραθεριστών αυτό το καλοκαίρι αντισταθμίζει την επιβράδυνση του βιομηχανικού τομέα».
Ωστόσο, είναι απλώς θέμα χρόνου. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε δύο αρχικές αυξήσεις του επιτοκίου καταθέσεων, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο -0,5%, κατά 0,25 μονάδες τον Ιούλιο και πιθανώς κατά 0,50 μονάδες τον Σεπτέμβριο. «Νομίζω όμως ότι δεν θα μπορέσει να πάει τόσο μακριά όσο περιμένουν οι αγορές και θα δυσκολευτεί να ξεπεράσει το 1%».
Η Ευρωζώνη δεν είναι μια νομισματική περιοχή όπως οι άλλες, με δεκαεννέα διαφορετικές χώρες και μία μόνο κεντρική τράπεζα, και οι κίνδυνοι «κατακερματισμού» μεταξύ των χωρών παραμένουν. Επιπλέον, υπάρχει η ενεργειακή ωρολογιακή βόμβα. Το φθινόπωρο, ο Φελς προβλέπει «περιορισμούς στην παροχή αερίου», με τη Ρωσία να έχει ήδη αρχίσει να περιορίζει τη ροή για να εμποδίσει την Ευρώπη να αναπληρώσει τα αποθέματά της. Αυτά όσον αφορά το βραχυπρόθεσμο μέλλον. Ο ρόλος όμως του Fels είναι κυρίως να προσπαθεί να εξετάσει τα μεσοπρόθεσμα φαινόμενα.
Περισσότερες αβεβαιότητες και συχνότερα σοκ
Αυτό που βλέπει είναι ελάχιστα πιο καθησυχαστικό: «Βρισκόμαστε σε έναν κόσμο που κατακερματίζεται. Τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια, υπήρξε ένα είδος ψυχρού πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Επιπλέον, υπάρχει τώρα [από τις 24 Φεβρουαρίου] ο “θερμός πόλεμος” της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, και εν μέρει ως αποτέλεσμα αυτού του κατακερματισμού, οι επιχειρηματικοί κύκλοι γίνονται συντομότεροι, με ταχύτερα σκαμπανεβάσματα». Αυτό σημαίνει «περισσότερη αβεβαιότητα και πιθανώς περισσότερα σοκ».
Η πρώτη συνέπεια είναι ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αυξήσουν τις δαπάνες τους: χρειάζονται περισσότερα χρήματα για την άμυνα, για την ενεργειακή ασφάλεια και -ιδιαίτερα για τις φτωχότερες χώρες- για την επισιτιστική ασφάλεια. «Επιπλέον, οι εταιρείες πρέπει να αναδιοργανώσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους για να τις καταστήσουν πιο ανθεκτικές», λέει ο Fels. Η εποχή της ολοκληρωτικής παγκοσμιοποίησης έχει τελειώσει: ορισμένα από τα εργοστάσια πρέπει να επαναπατριστούν ή να εγκατασταθούν σε χώρες που θεωρούνται σύμμαχοι, λέει.
Οι τάσεις αυτές σημαίνουν ότι η ανοδική πίεση στις τιμές είναι πιθανό να συνεχιστεί: «Η αποπαγκοσμιοποίηση θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών, καθώς η παραγωγή θα γίνεται σε λιγότερο ανταγωνιστικές περιοχές. Η οικολογική μετάβαση θα αυξήσει επίσης τις τιμές της ενέργειας βραχυπρόθεσμα, καθώς θα υπάρξουν λιγότερες επενδύσεις στην εξερεύνηση υδρογονανθράκων ή σε ρυπογόνα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής. Μακροπρόθεσμα, η ανανεώσιμη ενέργεια θα είναι φθηνότερη, αλλά κατά τη διάρκεια της μετάβασης, οι τιμές θα αυξηθούν».
Για έναν επενδυτή, όπως είναι κι ο ίδιος, αυτά τα κακά μαντάτα μεταφράζονται σ’ ένα καταστροφικό πρώτο εξάμηνο του έτους. Οι αγορές μετοχών υποχώρησαν περισσότερο από 20%, ενώ τα ομόλογα – η ειδικότητά του – υποχώρησαν κατά 11% ή 12% ανάλογα με την αγορά. «Δεν νομίζω ότι έχουμε πιάσει πάτο», λέει. Φαίνεται ότι θα είναι ένας πολύπλοκος χειμώνας.
