Το τέλος στη μονοφωνία της Δύσης και στην επιβεβαίωση της de facto ανάδειξης ενός πολυπολικού κόσμου αναμένεται να δώσει η ιστορικών διαστάσεων εξαγγελλόμενη παρέμβαση της ομάδας των BRICS τον Αύγουστο για το ζήτημα του Ουκρανικού, με την ειδική στρατιωτική επιχείρηση να μετρά ήδη πάνω από 500 ημέρες και να έχει μετασχηματίσει τις παγκόσμιες γεωπολιτικές και οικονομικές ισορροπίες διά παντός.
Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Cyril Ramaphosa την Παρασκευή 14 Ιουλίου 2023 ανακοίνωσε τα κύρια θέματα που θα συζητήσουν οι συμμετέχοντες στη σύνοδο κορυφής των BRICS στα οποία περιλαμβάνεται μια ευρεία και εμβληματική πρωτοβουλία για την επίλυση του Ουκρανικού.
Οι ηγέτες των χωρών της ομάδας των BRICS σχεδιάζουν να συζητήσουν το θέμα της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία ως μέρος του «ειρηνευτικού σχεδίου» που είχαν παρουσιάσει προηγουμένως εκπρόσωποι αφρικανικών κρατών στο Κίεβο και τη Μόσχα, ανέφερε το Bloomberg σε δημοσίευμά του στις 14 Ιουλίου επικαλούμενο τη δήλωση. από τον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Cyril Ramaphosa.
Ο Ramaphosa δήλωσε ότι η επικείμενη σύνοδος κορυφής των BRICS τον Αύγουστο θα έχει στην ατζέντα της μια σειρά ζητημάτων, όπως το Ουκρανικό, η ανθρωπιστική κρίση και η ειρήνη στην Ευρώπη.
«Όταν συναντηθούμε, θα συζητήσουμε τις διάφορες κρίσεις που λαμβάνουν χώρα σε όλο τον κόσμο», τόνισε ο κατά τη διάρκεια συνάντησης με τους ηγέτες του κυβερνώντος κόμματος στο Γιοχάνεσμπουργκ.
«Θα συζητήσουμε επίσης την κρίση στην Ευρασία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας».
Ο Νοτιοαφρικανός ηγέτης επιβεβαίωσε επίσης ότι είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy στις 13 Ιουλίου.
Σύμφωνα με τη Ramaphosa, οι αρχηγοί κρατών συζήτησαν το «ειρηνευτικό σχέδιο» και «την φροντίδα των παιδιών που βρέθηκαν πρόσφυγες και πρέπει να μεταφερθούν πίσω στα δικά τους τη δική τους χώρα και τους γονείς τους».
Η πρωτοβουλία των αφρικανικών κρατών
Στις 16 Ιουνίου, οι ηγέτες μιας ομάδας αφρικανικών χωρών μετέβησαν στο Κίεβο και τη Μόσχα με ένα ειρηνευτικό σχέδιο, το οποίο προέβλεπε τον τερματισμό του πολέμου, την έναρξη διπλωματικών διαπραγματεύσεων και την επίλυση ανθρωπιστικών ζητημάτων όσον αφορά την παροχή σιτηρών και τροφίμων σε χώρες που εξαρτώνται από τέτοιες προμήθειες.
Μετά τη συνάντηση στο Κίεβο, οι Αφρικανοί ηγέτες ταξίδεψαν στη Μόσχα με το ειρηνευτικό τους σχέδιο.
Ωστόσο, τδεν πέτυχαν κανένα αποτέλεσμα ή συμφωνία και ο Νοτιοαφρικανός πρόεδρος Ramaphosa δήλωσε ότι οι αφρικανικές χώρες επιμένουν στην «επίλυση της σύγκρουσης» μέσω διαπραγματεύσεων και διπλωματίας».
Η επερχόμενη σύνοδος κορυφής των BRICS θα διεξαχθεί στις 22 – 24 Αυγούστου στην πόλη Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής.
Η Ρωσία, ως μέλος της οργάνωσης, αναμένεται να λάβει μέρος στη συνάντηση των ηγετών.
Στις 17 Ιουνίου, ο ηγέτης της Νότιας Αφρικής Cyril Ramaphosa δήλωσε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin θα πρέπει να εκπροσωπήσει τη Ρωσία προσωπικά στην επικείμενη σύνοδο κορυφής των BRICS.
Ωστόσο, λόγω του γεγονότος ότι έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης του από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο εξετάζει την αυτπρόσωπη παρουσία του Ρώσου προέδρου με την παροχή πρόσθετης ασυλίας.
Οι ρωσικές θέσεις και τα εδαφικά κέρδη
Η ρωσική πλευρά, από την πλευρά της, ατύπως ακόμη καταθέτει έναν «οδικό χάρτη» για την ειρήνευση στο Ουκρανικό, αλλά και τις νέες γεωπολιτικές αρχές που θα διαμορφώνουν έναν πολυ-πολικό κόσμο, θέτοντας το ερώτημα στη διεθνή κοινότητα: ποιο θα είναι το μέλλον της Ουκρανίας αφού σταματήσουν να μιλούν τα όπλα.
Στην πρόσφατη διάσκεψη για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας στο Λονδίνο, η γενική συζήτηση αφορούσε τις επικείμενες διαπραγματεύσεις που κάποια στιγμή θα λάβουν χώρα έτσι και αλλιώς.
Στην πραγματικότητα, αυτό μπορεί να συμβαίνει ήδη στα παρασκήνια.
Οι πρόσφατες συζητήσεις (που έγιναν στα μέσα Ιουνίου) μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και ΗΠΑ, που διοργανώθηκαν από την Ουάσιγκτον στο Κάιρο, σχετικά με τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, ενδέχεται να είναι μόνον η αρχή ευρύτερων συνομιλιών και ίσως ακόμη να έχουν ξεκινήσει συγκεκαλυμμένα οι σχετικές συζητήσεις
Πώς θα έμοιαζε όμως η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας μετά τη στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 ;
Στην ιστοσελίδα Russia Briefing που απηχεί τις απόψεις του Κρεμλίνου για τις γεωπολιτικές αλλαγές που τέθηκαν εν ενεργεία παρουσιάζεται ο «οδικός χάρτης» τον οποίο έχει καταρτίσει η Ρωσική Ομοσπονδία για τον τερματισμό της σύγκρουσης, ανοίγοντας τα χαρτιά της όσον αφορά τις απαιτήσεις της για την επόμενη ημέρα και τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες…
Τα νέα σύνορα
Από τη ρωσική σκοπιά, οι πρόσφατες δηλώσεις του Dmitri Medvedev, Αναπληρωτή Προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, υποδηλώνουν ότι η Ρωσία απαιτεί – και επιβάλλει – χερσαία σύνορα να εκτείνονται μέχρι το Lviv προς τη Δύση, κοντά στα σύνορα με την Πολωνία.
Δεδομένου ότι η Ρωσία έχει επίσης κινηθεί για να φιλοξενήσει στη Λευκορωσία τακτικά πυρηνικά όπλα, αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της σημερινής βόρειας Ουκρανίας θα ήταν επίσης μέρος μίας ευρύτερης ζώνης κυριαρχίας, προκειμένου να προστατευθεί καλύτερα το νότιο τμήμα της Λευκορωσίας.
Υπήρξαν επίσης διαπραγματεύσεις και συζητήσεις ως προς το κατά πόσον η Λευκορωσία μπορεί τελικά να γίνει μέρος της ίδιας της Ρωσίας – κάτι που θα ταιριάζει με την γεωπολιτική ατζέντα που έχει διαμορφώσει ο Vladimir Putin και επί αυτής έχει συνάψει διεθνείς συμμαχίες, με ισχυρότερη αυτή της Κίνας.
Το Κίεβο θα παρέμενε η πρωτεύουσα, εκτός της ρωσικής σφαίρας επιρροής αλλά θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές της Ουκρανίας θα παραμείνουν σε συνάφεια με τα συμφέροντα ασφάλειας του Κρεμλίνου προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν νέες τριβές μελλοντικά.
Στα ανατολικά, όσον αφορά τις περιοχές Donbass, Zaporozhie και Kherson, κάθε νέο σύνορο θα διαμορφωθεί κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου.
Αυτή η συνοριακή γραμμή συνεχίζεται νότια, με την Οδησσό να περνά στα χέρια της Ρωσίας και τα σύνορα με την Ουκρανία προς τη Δύση να τοποθετούνται στην Υπερδνειστερία, ήδη ένα de facto μέρος της ρωσικής εδαφικής επικράτειας.
Το νέο καθεστώς της ουκρανικής κυριαρχίας
Θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι αυτό το σενάριο δεν αντιπροσωπεύει μια «ολοκληρωτική ρωσική νίκη» – που δεν αποτελούσε σε κανένα σημείο ρωσική στόχευση.
Αυτό θα σήμαινε στη πράξη ότι ολόκληρη η Ουκρανία θα έπεφτε στην κυριαρχία της Μόσχας, επισημαίνεται στο κείμενο θέσεων.
Αυτό το σενάριο αναγνωρίζει την ύπαρξη του ουκρανικού κυρίαρχου κράτους, αν και σε περιορισμένη, μορφή που δεν αμφισβητεί το δόγμα ασφάλειας της ρωσικής ομοσπονδίας.
Και υπάρχουν επιφυλάξεις για την απόδοση του εν λόγω καθεστώτος κυριαρχίας όσον αφορά τις εγγυήσεις ασφάλειας
Ο χάρτης δεν προορίζεται να καταγράψει την οριστική λύση του Ουκρανικού.
Αλλά έχει σκοπό να πυροδοτήσει κάποια διεθνή πολυμερή συζήτηση.
Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά ζητήματα που θέτουν σε κίνδυνο αυτή τη λύση.
Τα «αγκάθια» στην προτεινόμενη λύση
Πρώτον, η Πολωνία έχει κάποιες αξιώσεις σε ουκρανικό έδαφος και μπορεί να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις, υπό την αιγίδα της αρχής του «δόγματος ασφάλειας της ΕΕ» για τη μετακίνηση των συνόρων της προς ανατολάς για να αποκτήσει τα νέα σύνορα στο Lviv με τη Ρωσία.
Η Ουκρανία έχει ήδη διαμαρτυρηθεί για πολωνικά σχέδια όσον αφορά τμήματα της επικράτειάς της, ωστόσο οι ιστορικοί ισχυρισμοί έχουν εμπραγματη βάση, παρά τη συμφωνία μεταξύ Βαρσοβίας και Κιέβου.
Τμήματα της Δυτικής Ουκρανίας ήταν πολωνικά μέχρι το 1939 – 1940 περίπου.
Δεύτερον, οι νέοι «ρωσικοί» τομείς στο πλαίσιο μιας επανασχεδίασης των ουκρανικών συνόρων κατόπιν διαπραγμάτευσης θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να χαρακτηριστούν ως «ουδέτερη ζώνη» αντί να αποτελούν κυρίαρχο τμήμα της ίδιας της ηπειρωτικής Ρωσίας.
Υπάρχει κάποιο προηγούμενο, με αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες να υπάρχουν μεταξύ Κίνας και Πακιστάν, Ιράκ και Κουβέιτ, Βόρειας και Νότιας Κορέας και στα τέλη της δεκαετίας του 1960 μεταξύ Βορείου και Νοτίου Βιετνάμ.
Η ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη και τα ανταλλάγματα για την Ουκρανία
Ο τρόπος διαχείρισης και επιτήρησης του καθεστώτος ασφάλειας στις εν λόγω ζώνες είναι ένα θέμα υπό διαπραγμάτευση, σύμφωνα με τις ρωσικές θέσεις.
Μια στρατιωτική δύναμη της ΕΕ – της οποίας την παρουσία θα εγγυάται η Γερμανία, τη Γαλλία και πιθανώς οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενδέχεται να είναι μια απάντηση σε περίπτωση που μια παρουσία του ΝΑΤΟ θεωρηθεί απειλητική για τη Μόσχα.
Φυσικά, αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία, όσον αφορά την εδαφική της επικράτεια, θα συρρικνωθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής της ήττας.
Ωστόσο, παραμένει το γεγονός –αν και μια άβολη πραγματικότητα– ότι ορισμένες περιοχές της Ουκρανίας, ειδικά στην Ανατολή, θα προτιμούσαν να αποτελούν μέρος της Ρωσίας.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύγκρουση συνεχίζεται στις περιοχές του Donbass από το 2014.
Λοιπόν, τι λαμβάνει η Ουκρανία σε αντάλλαγμα την παραχώρηση μέρους της εδαφικής της επικράτειας.
Όπως συμβαίνει σε κάθε ειρηνευτική διαπραγμάτευση, είναι δυνατόν να συναφθούν διάφορες διεθνείς συνθήκες και να αναπτυχθούν νέα δόγματα συλλογικής ασφάλειας.
Πρώτον, μια νέα Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δεύτερον, τα 281 δισεκατομμύρια δολάρια των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τη Ρωσία και να διατεθούν για την ανοικοδόμηση της μεταπολεμικής Ουκρανίας.
Δεδομένου ότι τα χρήματα είναι ούτως ή άλλως εκτός πρόσβασης της Μόσχας και η Κεντρική Τράπεζα τα έχει διαγράψει από τα βιβλία της προς το παρόν ως «μη ανακτήσιμα».,η υπόθεση ότι μπορεί να συναφθεί συμφωνία επί αυτού του ζητήματος είναι βάσιμη.
Στη συνέχεια, υπάρχει η πρόσφατα διευρυμένη και σημαντική νέα ουκρανική διασπορά.
Με περίπου 8 εκατομμύρια Ουκρανούς στο εξωτερικό και το γεγονός ότι δεν αναμένεται να επιστρέψουν βραχυπρόθεσμα, το γεγονός αυτό εξακολουθεί να αποτελεί μια μεγάλη πιθανή πηγή εσόδων για τη χώρα.
Μια μικρότερη, ανασυγκροτημένη Ουκρανία χωρίς συνοριακές συγκρούσεις θα οδηγούνταν σε επιστροφή στην ανάπτυξη, κάτι που θα είναι αδύνατο να επιτευχθεί κατά την τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων.
Μένει να δούμε ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα και πώς θα διαμορφωθεί.
Ωστόσο, μια ανασυγκρότηση της Ουκρανίας όπως υποδεικνύεται θα άρει τουλάχιστον τα εμπόδια των συγκρούσεων και θα εγκαινιάσει ένα νέο καθεστώς ασφάλειας και ανάπτυξης για τον ουκρανικό λαό.
Η επιμονή του Volodymyr Zelensky ότι όλα τα εδάφη πρέπει να ανακτηθούν, φαίνεται ολοένα και πιο ακατόρθωτη και επικίνδυνη για την ίδια τη χώρα του – και αν και απίθανο σενάριο θα χρειαστεί μακροπρόθεσμα χρόνια μάταιων θυσιών από τον Ουκρανικό λαό.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο Zelensky ακύρωσε τις προεδρικές εκλογές του 2024 που ήταν προγραμματισμένες στην Ουκρανία και χρησιμοποίησε τη συνεχιζόμενη σύγκρουση για να καθυστερήσει επ’ αόριστον οποιαδήποτε δημοκρατική συζήτηση για το τέλος της πολεμικής διένεξης.
Αυτό είναι προβληματικό καθώς αρνείται στον ουκρανικό λαό να εκφράσει οποιαδήποτε συλλογική φωνή ως προς το τι αισθάνεται για τον τερματισμό της σύγκρουσης.
Αντίθετα, η πολεμική αντιπαράθεση διαιωνίζεται.
Ο Zelensky και οι πολιτικές του ευθύνονται για τη διαιώνιση των εχθροπραξιών.
Κάτι πρέπει να γίνει για να σπάσει αυτό το αδιέξοδο και η υποχώρηση παραμένει τιμητική απόφαση ακόμα και ύστερα από έναν αιματηρό αγώνα, επισημαίνει η ρωσική πλευρά.
Ο ρόλος της Κίνας
Το Πεκίνο , από οτην πλευρά του θέλει να διαδραματίζει το ρόλο του αξιόπιστου συνομιλητή και γι αυτό θα χρησιμοποιήσει ενεργητικά το σχήμα των BRICS για τις παρεμβάσεις της.
Έχει δημιουργήσει στενούς δεσμούς με τη Μόσχα όλα αυτά τα χρόνια και ο ρόλος του ως γεωπολιτικής και οικονομικής δύναμης θα είναι καταλυτικός τόσον όσον αφορά τον τερματισμό της Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης αλλά και τις αναδυόμενες γεωπολιτικές ισορροπίες.
Υπό τη διακυβέρνηση του προέδρου Xi Jinping, η Κίνα επένδυσε πολλά στη σχέση της με τη Ρωσία και τη θεωρεί βασικό σύμμαχο έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης ως μέρος των σχεδίων του Πεκίνου να διαμορφωθεί ένα αντίπαλο δέος στην ηγεμονία της δύσης.
Ο Xi και ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin συναντήθηκαν πολλές φορές την τελευταία δεκαετία, με πιο πρόσφατη τον Μάρτιο, όταν το δίδυμο των ηγετών δεσμεύθηκε για μια συνεργασία «χωρίς όρια» μόλις η Κίνα ανακοίνωσε ένα ειρηνευτικό σχέδιο 12 σημείων για την επίλυση του πολέμου στην Ουκρανία, πρόταση την οποία ο πρόεδρος Putin δήλωσε ότι αντιμετωπίζει «με σεβασμό».
Τον Μάιο, η Κίνα έστειλε τον ειδικό επιτετραμμένο της για τις ευρασιατικές υποθέσεις, Li Hui, στην Ουκρανία ως μέρος μιας 12ήμερης περιοδείας στο Κίεβο, τη Βαρσοβία, το Παρίσι, το Βερολίνο, τις Βρυξέλλες και τη Μόσχα σε μια προσπάθεια να βρει κοινό έδαφος για μια ενδεχόμενη πολιτική διευθέτηση της σύρραξης.
Ενώ η Κίνα έχει δείξει εμπράκτως την υποστήριξή της στη Μόσχα εμβαθύνοντας την οικονομική και στρατηγική της συνεργασία με τη Ρωσία, μέχρι σήμερα δεν έχει υποστηρίξει ρητά ούτε κατήγγειλε τις πολεμικές προσπάθειες της Ρωσίας.
Παιχνίδια ισορροπιών
Καθώς ο πόλεμος μαίνεται με την ουκρανική αντεπίθεση να «ναυαγεί», το Πεκίνο προσπαθεί σε μεγάλο βαθμό να εξισορροπήσει τις διάφορες στρατηγικές του σχέσεις, τηρώντας λεπτές ισορροπίες προκειμένου να μην διαρρήξει τις επιχειρηματικές και στρατηγικές του συνεργασίες με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Ρωσία.
«Από τη μια πλευρά, η Κίνα εκτιμά τους δεσμούς της με τη Ρωσία, με την οποία μοιράζεται αμοιβαία εχθρότητα για την επιρροή των ΗΠΑ, αλλά από την άλλη ανησυχεί επίσης για την εικόνα της στην Ευρώπη, η οποία βλέπει τη δίκαιη επίλυση του πολέμου της Ουκρανίας ως κεντρική στρατηγική της επιδίωξη», δήλωσε η Lily McElwee, επικεφαλής των κινεζικών σπουδών στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στο Columbia.
Η εταιρική σχέση της Κίνας με τη Ρωσία έχει γίνει ιδιαίτερα πιο σημαντική καθώς οι σχέσεις της με τις προηγμένες δυτικές βιομηχανικές δημοκρατίες έχουν επιδεινωθεί και το Πεκίνο προσπαθεί να διαφοροποιήσει πλέγμα των διεθνών του εμπορικών σχέσεων, σύμφωνα με την McElwee.
Ως εκ τούτου, η Κίνα επιδιώκει να αποτρέψει τις Βρυξέλλες και άλλες ευρωπαϊκές χώρες από το να «εξετάσουν περαιτέρω κινήσεις για να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους μακριά από την Κίνα και να επιβάλουν πρόσθετους ελέγχους στη μεταφορά τεχνολογίας διπλής χρήσης», πρόσθεσε.
Επιπλέον, το Πεκίνο προσπαθεί να οικοδομήσει τη διπλωματική του επιρροή μεταξύ των αναπτυσσόμενων κρατών και των αναδυόμενων οικονομιών της ομάδας των BRICS, και ως μέρος μίας υπεύθυνης λύσης του Ουκρανικού – το οποίο πέραν των άλλων συνεπειών έχει μεγεθύνει τα οικονομικά προβλήματα σε πολλές από αυτές τις χώρες .
Το Πεκίνο προσπαθεί ενεργά να δείξει ότι λαμβάνει μέτρα για την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει επιτύχει συγκεκριμένο συμβιβασμό με τον Putin ή την Ουκρανία.
«Το πρόβλημα για την Κίνα είναι ότι οι προσπάθειες της μέχρι στιγμής έχουν αποδειχθεί μη ικανοποιητικές για την Ουκρανία και την Ευρώπη», δήλωσε η McElwee.
«H ειρηνευτική πρόταση 12 σημείων αποτελεί μια πολιτική διευθέτηση σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά αυτό σημαίνει ότι ’’κλειδώνουν’’ τα ρωσικά εδαφικά κέρδη».
Ο Xi κράτησε επίσης ανοιχτό διάλογο με την Ουκρανία.
Το Πεκίνο υποστήριξε ακόμη και τον ισχυρισμό του Κιέβου να αποκαταστήσει την εδαφική του ακεραιότητα στα σύνορα του 1991, η οποία περιλαμβάνει την Κριμαία – μια χερσόνησο που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014, στέλνοντας μηνύματα ότι είναι πρόθυμη να αναλάβει πρωτοβουλίες για τον τερματισμό του πολέμου.
Αναμένεται λοιπόν στο προσεχές διάστημα ο πόλεμος να διεξαχθεί και με τα μέσα της διπλωματίας με τον BRICS και την Κϊνα να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο
