Παρά την πίεση της Ουάσιγκτον, το Νέο Δελχί αρνείται να περιορίσει τις εισαγωγές του από τη Ρωσία, δίνοντας προτεραιότητα στην ενεργειακή ασφάλεια και τη στρατηγική του αυτονομία.
Η κίνηση της κυβέρνησης Trump να επιβάλει δασμούς-ρεκόρ 50% στις ινδικές εισαγωγές ήταν άμεση απάντηση στην εκτίναξη των αγορών ρωσικού πετρελαίου από την Ινδία.
Το γεγονός αυτό δεν είναι απλώς ένα εμπορικό επεισόδιο• αντανακλά τη βαθύτερη σύγκρουση ανάμεσα στη λογική της μονοπολικής ηγεμονίας των ΗΠΑ και τη φιλοσοφία της πολυπολικής στρατηγικής αυτονομίας που προωθεί η Ινδία, μαζί με άλλες αναδυόμενες δυνάμεις.
Οι δηλώσεις του Λευκού Οίκου και η απογοήτευση του Navarro
Ο Peter Navarro, ανώτερος σύμβουλος του προέδρου Τραμπ σε θέματα εμπορίου, εξέφρασε δημόσια την «απορία» του για την ινδική στάση.
Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Η Ινδία θα μπορούσε αύριο να κερδίσει 25% έκπτωση στους δασμούς αν σταματούσε να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο.
Αλλά δεν το θέλει. Δεν κάνουν πίσω. Είμαι μπερδεμένος.»
Η αμηχανία του Peter Navarro δείχνει το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται η αμερικανική στρατηγική: από τη μία, οι ΗΠΑ θέλουν να περιορίσουν τις εμπορικές σχέσεις Ρωσίας–Ασίας• από την άλλη, δεν μπορούν να αγνοήσουν ότι Ινδία και Κίνα αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ρωσικής ενέργειας, άρα και τους βασικά «σωσίβια» της ρωσικής οικονομίας απέναντι στις δυτικές κυρώσεις.
Η κλιμάκωση των δασμών
Από τις 27 Αυγούστου τέθηκε σε ισχύ η απόφαση Trump για επιβολή 25% νέου δασμού στις ινδικές εισαγωγές, επιπρόσθετου στους ήδη υπάρχοντες.
Συνολικά, οι δασμοί ανέρχονται πλέον σε 50% – ένα από τα υψηλότερα επίπεδα που έχουν ποτέ επιβληθεί από τις ΗΠΑ σε μεγάλο εμπορικό εταίρο.
Εξαιρούνται μόνο:
• ανθρωπιστικά αγαθά,
• φορτία που είχαν σταλεί πριν τις κυρώσεις,
• και ειδικά προγράμματα αμοιβαίου εμπορίου.
Η Ουάσιγκτον επιδιώκει με αυτόν τον τρόπο να στείλει μήνυμα τόσο στο Νέο Δελχί όσο και στο Πεκίνο: «όποιος συνεχίζει με τη Μόσχα θα πληρώσει το κόστος».
Η αντίδραση της Ινδίας
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Randhir Jaiswal, απέρριψε τις αμερικανικές πιέσεις ως «ανεδαφικές και παράλογες». Σύμφωνα με το Νέο Δελχί:
1. Οι ΗΠΑ δείχνουν επιλεκτική κριτική, αφού χώρες της Ε.Ε. συνεχίζουν επίσης να αγοράζουν ρωσική ενέργεια.
2. Το δικαίωμα μιας μεγάλης οικονομίας όπως η Ινδία είναι να προστατεύει τα εθνικά της συμφέροντα.
3. Η πίεση αυτή είναι περισσότερο πολιτική παρά οικονομική.
Παράλληλα, η Ινδία δηλώνει έτοιμη για διάλογο, αλλά απορρίπτει όρους που θίγουν την κυριαρχία της.
Το αγκάθι των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών
Οι διαπραγματεύσεις Ουάσιγκτον –Νέου Δελχί σκοντάφτουν σε ένα άλλο θέμα: την απαίτηση των ΗΠΑ να ανοίξει η ινδική αγορά στους γενετικά τροποποιημένους σπόρους και τα αγροτικά προϊόντα αμερικανικών πολυεθνικών.
Για την Ινδία, αυτό είναι ζήτημα εθνικής ασφάλειας τροφίμων:
• Εκατομμύρια μικροκαλλιεργητές εξαρτώνται από παραδοσιακές ποικιλίες.
• Υπάρχει φόβος ότι η είσοδος των αμερικανικών εταιρειών θα καταστρέψει την αγροτική αυτάρκεια.
• Η «τροφή» θεωρείται στοιχείο κυριαρχίας – και όχι απλώς εμπόρευμα.
Αυτό κάνει το χάσμα ακόμη πιο βαθύ, καθώς το θέμα ξεπερνά την ενέργεια και αγγίζει την κοινωνική δομή της Ινδίας.
Γιατί η Ινδία δεν κάνει πίσω
Η στάση της Ινδίας μπορεί να εξηγηθεί από τρεις βασικούς άξονες:
1. Ενεργειακή ασφάλεια – Η Ινδία είναι η τρίτη μεγαλύτερη καταναλώτρια πετρελαίου παγκοσμίως. Χωρίς φθηνό καύσιμο, κινδυνεύει η οικονομική ανάπτυξη και η κοινωνική σταθερότητα.
2. Στρατηγική αυτονομία – Το δόγμα του Νέου Δελχί εδώ και δεκαετίες είναι να μη δεσμεύεται πλήρως σε κανένα στρατόπεδο. Παρά τις στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ (π.χ. μέσω του QUAD), η Ινδία δεν είναι διατεθειμένη να θυσιάσει τις σχέσεις με τη Ρωσία, που παραμένει σημαντικός προμηθευτής όπλων και σύμμαχος στον ΟΗΕ.
3. Γεωπολιτική ισορροπία – Η Ινδία βλέπει τον εαυτό της ως ανερχόμενη μεγάλη δύναμη που δεν μπορεί να λειτουργεί απλώς ως «δορυφόρος» των ΗΠΑ. Η σχέση με τη Μόσχα λειτουργεί ως αντίβαρο στην κινεζική ισχύ, αλλά και ως σήμα ανεξαρτησίας προς τη Δύση.
Η ευρύτερη γεωπολιτική διάσταση
Η σύγκρουση για το ρωσικό πετρέλαιο δεν είναι απλώς διμερές ζήτημα ΗΠΑ–Ινδίας• αντανακλά μια παγκόσμια ανακατανομή ισχύος.
• Οι ΗΠΑ θέλουν να απομονώσουν οικονομικά τη Ρωσία και να δείξουν ότι ακόμη μπορούν να επιβάλλουν όρους στους συμμάχους τους.
• Η Ινδία διεκδικεί το δικαίωμα να επιλέγει ελεύθερα προμηθευτές και να εξυπηρετεί τα δικά της συμφέροντα.
• Η Ρωσία βρίσκει σε Ασία και BRICS τη «σανίδα σωτηρίας» απέναντι στις δυτικές κυρώσεις.
• Η Κίνα παρακολουθεί με ενδιαφέρον: όσο η Ινδία συγκρούεται με τις ΗΠΑ, τόσο μειώνεται η πίεση προς το Πεκίνο.
Με λίγα λόγια, η διαμάχη αυτή είναι ενδεικτική της μετάβασης σε πολυπολικό κόσμο, όπου οι αναδυόμενες δυνάμεις δεν αποδέχονται πλέον αβίαστα την αμερικανική ηγεμονία.
Δίκοπο μαχαίρι
Η επιβολή δασμών 50% από τις ΗΠΑ στην Ινδία για το ρωσικό πετρέλαιο ίσως αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι.
Αντί να πιέσει το Νέο Δελχί να ευθυγραμμιστεί, ενδέχεται να το ωθήσει ακόμη περισσότερο προς την ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία και τη διεύρυνση των δεσμών με τον παγκόσμιο Νότο.
Η Ινδία, επιμένοντας στη στρατηγική της αυτονομία, στέλνει μήνυμα ότι καμία μεγάλη δύναμη δεν μπορεί να υπαγορεύει πλήρως την πολιτική της.
Για τις ΗΠΑ, η πρόκληση είναι αν θα επιμείνουν σε τιμωρητική προσέγγιση ή αν θα επιλέξουν έναν πιο ρεαλιστικό διάλογο, αναγνωρίζοντας τον ρόλο της Ινδίας ως κρίσιμου εταίρου σε έναν πολυπολικό κόσμο.