Μπορεί η έκθεση πραγματογνωμοσύνης για το δυστύχημα των Τεμπών του καθηγητή του ΕΜΠ Δημήτρη Καρώνη να έχει γίνει… φέιγ βολάν από ΜΜΕ, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, όμως ο καθ’ ύλην αρμόδιος φορέας για τα σοβαρά ζητήματα ασφαλείας των τρένων, τα οποία εγείρει ο καθηγητής στην έκθεση, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), δεν την έχει λάβει υπόψη της. Ξεκάθαρα δηλώνει ότι αναγνωρίζει ως επίσημο πόρισμα εκείνο του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, που βασίζεται στην έκθεση του καθηγητή του ΑΠΘ Αθανάσιου Κωνσταντόπουλου, ο οποίος απορρίπτει κατηγορηματικά το σενάριο για το οποίο θριαμβολογεί (κακώς) η κυβέρνηση: ότι την πυρόσφαιρα μπορεί να προκάλεσε έκρηξη αερίων υπό συνθήκες ηλεκτρικού τόξου από τα έλαια σιλικόνης των μετασχηματιστών των μηχανών.
Την αποκάλυψη έκανε στο Documento η πρόεδρος της ΡΑΣ Ιωάννα Τσιαπαρίκου, ερωτηθείσα σχετικά με το τι προτίθεται να πράξει ο φορέας αναφορικά με τις ανησυχητικές διαπιστώσεις του Δ. Καρώνη, που εγείρουν ζητήματα επικινδυνότητας στους μετασχηματιστές των ηλεκτρομηχανών των τρένων λόγω εκρηγνυόμενου μονωτικού υλικού (των ελαίων σιλικόνης).
Η Ι. Τσιαπαρίκου έδωσε την ξεκάθαρη απάντηση: «Δεν έχουμε εικόνα υπηρεσιακά ότι τίθεται θέμα ασφάλειας. Εμείς το μόνο πόρισμα που έχουμε είναι του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, που δεν αναφέρει, δεν εγείρει τέτοια ζητήματα επικινδυνότητας».
Οταν μάλιστα επισημάναμε ότι το πόρισμα Καρώνη έχει δημοσιευτεί, ολόκληρο, σε όλο τον Τύπο, μας είπε: «Δεν λειτουργούμε σύμφωνα με τα δημοσιεύματα… Αν κάποιος πραγματογνώμονας θεωρεί ότι υπάρχει θέμα επικινδυνότητας ή ο ίδιος ο ανακριτής και οι εισαγγελικές αρχές, θα πρέπει να απευθυνθούμε στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA) και να θέσουμε θέμα επικινδυνότητας. Αν υποβληθεί κάτι επίσημο, από κάποια επίσημη αρχή, φυσικά θα πρέπει να το προωθήσουμε στον ERA, ο οποίος έχει τους αρμόδιους εμπειρογνώμονες». Και κατέληξε: «Δεν έχουμε δικαιοδοσία να κάνουμε ενέργεια για πορίσματα δικαστικά. Ακολουθούμε τις συστάσεις του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, αυτές είμαστε υποχρεωμένοι να εφαρμόσουμε».
Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση, που επιχαίρει για ένα πόρισμα το οποίο επί της ουσίας αφήνει ορθάνοιχτο ζήτημα ασφάλειας όχι μόνο των ελληνικών αλλά και των ευρωπαϊκών σιδηροδρόμων, ακόμη και πλοίων που χρησιμοποιούν αντίστοιχα έλαια στους μετασχηματιστές των μηχανών τους, δεν ενημερώνει καν την κρατική αρχή που πρέπει να επιληφθεί γι’ αυτό. Στη σπουδή της να θριαμβολογήσει για τη δικαίωση του αφηγήματος περί μη συγκάλυψης (προκύπτει ούτως ή άλλως από το μπάζωμα του πεδίου) ξέχασε την ουσία της υπόθεσης των Τεμπών, που είναι η ευθύνη των αρχών για την ασφάλεια των μετακινήσεων των πολιτών, ώστε να μην επαναληφθεί το έγκλημα στο μέλλον.
Τι προκύπτει τελικά; Η ΡΑΣ αναγνωρίζει μόνο το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ.
Η πραγματογνωμοσύνη Κωνσταντόπουλου
Το Documento όμως προχωρά και σε ακόμη μία σοκαριστική διαπίστωση. Το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ –εκείνο που ξεκάθαρα απέρριπτε το αφήγημα περί ελαίων σιλικόνης, το οποίο δηλαδή δεν «βόλευε», κατά την αντίληψη που η ίδια έχει αφήσει να διαφανεί, την κυβέρνηση– δεν είχε ενσωματωθεί στη δικογραφία των Τεμπών. Με το ψευδεπίγραφο επιχείρημα μάλιστα ότι δεν έχει μεταφραστεί από τα αγγλικά το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ο ειδικός εφέτης ανακριτής δεν είχε εντάξει στη δικογραφία ούτε την έκθεση πραγματογνωμοσύνης του καθηγητή Αθ. Κωνσταντόπουλου, η οποία όμως έχει παραδοθεί στα ελληνικά στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ ήδη από τις 24 Φεβρουαρίου 2025!
Οταν ο Γιάννης Μαντζουράνης, ως πληρεξούσιος δικηγόρος του Παύλου Ασλανίδη, πατέρα του αδικοχαμένου στα Τέμπη Δημήτρη, ζήτησε από τον ειδικό εφέτη ανακριτή Σωτήρη Μπακαΐμη να του δώσει αντίγραφο της τεχνικής έκθεσης του Αθ. Κωνσταντόπουλου, εκείνος αρχικά προφασίστηκε ότι ήταν αμετάφραστο, όπως παραμένει μέχρι σήμερα ολόκληρο το πολυσέλιδο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Οταν ο Γ. Μαντζουράνης τού υπέδειξε ότι (σε αντίθεση με το πόρισμα του οργανισμού) η γνωμοδότηση του Αθ. Κωνσταντόπουλου υπήρχε μεταφρασμένη σε στικάκι USB που είχε κατατεθεί από τον ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ο Σωτ. Μπακαϊμης έθεσε το επιχείρημα ότι πράγματι υπάρχει στο στικάκι, όμως δεν μπορεί να το ανοίξει.
Πριν από δέκα μέρες, στις 6 Μαΐου, ο Π. Ασλανίδης διά του Γ. Μαντζουράνη κατέθεσε εξώδικη αίτηση στον ειδικό εφέτη ανακριτή των Τεμπών Σωτ. Μπακαΐμη ζητώντας του να εντάξει στη δικογραφία το στικ USB με την έκθεση του καθηγητή Κωνσταντόπουλου καθώς και την εντύπως κατατεθείσα τεχνική έκθεση και εν συνεχεία να του διαθέσει αντίγραφο αυτής.
Υπενθυμίζουμε ότι ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ στις 19 Φεβρουαρίου είχε ζητήσει από τον Αθ. Κωνσταντόπουλο γνωμοδότηση στο ερώτημα «αν τα έλαια σιλικόνης των μετασχηματιστών που υπάρχουν σε όλα τα τραίνα που εμπλέκονται στη σύγκρουση, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν την παρατηρούμενη πυρόσφαιρα». Η απάντηση που έδωσε ήταν σαφέστατη, την επισημαίνει μάλιστα και στη συνοπτική απαντητική επιστολή που έστειλε στον τότε πρόεδρο του ΕΟΔΑΣΑΑΜ Χρήστο Παπαδημητρίου, μαζί με την πραγματογνωμοσύνη του:
«Παρόλο που το χρησιμοποιούμενο έλαιο σιλικόνης μπορεί να καεί σε κατάλληλα υψηλή θερμοκρασία (όπως ορίζεται στο φυλλάδιο προδιαγραφών του), η ανάφλεξη και η καύση του δεν θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμβούν εντός του δεδομένου χρονικού πλαισίου της δημιουργίας της πυρόσφαιρας, λόγω ανεπαρκούς χρόνου για την απαιτούμενη κινητική της αντίδραση. Επιπλέον, η απουσία λευκής σκόνης (διοξείδιο του πυριτίου, SiO2) στον τόπο του ατυχήματος, σε ποσότητες που θα δικαιολογούσαν την καύση μεγάλης ποσότητας ελαίου σιλικόνης και την επακόλουθη παραγωγή αερολύματος καύσης, αποτελεί άλλη μια σαφή ένδειξη ότι δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Ως εκ τούτου, η προέλευση της πυρόσφαιρας που συνάδει με μερικούς τόνους μιας εύφλεκτης ένωσης πρέπει να αναζητηθεί αλλού».
Ως γνωστόν, το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ αμφισβητούσε τη μεθοδολογία του ΓΧΚ, απέκλειε κατηγορηματικά τη συμβολή των ελαίων σιλικόνης στην πρόκληση της πυρόσφαιρας, εκτιμώντας ότι το «άγνωστο καύσιμο» που ευθύνεται για το φαινόμενο της πυρόσφαιρας είναι 2,5 τόνοι καυσίμων υδρογονανθράκων, και έριχνε ευθύνες στις αρχές για το μπάζωμα του χώρου του δυστυχήματος, που «οδήγησε σε απώλεια σοβαρών στοιχείων».
Προσφυγές σε Siemens και ADNOC
Στις 10 Απριλίου το Documento είχε αποστείλει επιστολή στη Siemens, ρωτώντας αν εξετάζει το ενδεχόμενο να αντικαταστήσει τα έλαια σιλικόνης στους μετασχηματιστές των ηλεκτρομηχανών της. Στις 16 Απριλίου εκπρόσωπος της εταιρείας είχε απαντήσει: «Η Siemens έχει υποβάλει όλες τις σχετικές πληροφορίες και τα δεδομένα που της ζητήθηκαν από τις αρμόδιες αρχές στα πλαίσια της συνεχιζόμενης έρευνας και επομένως δεν μπορεί να σχολιάσει κάτι περισσότερο σε αυτό το στάδιο».
Σύμφωνα με πληροφορίες, τόσο συγγενείς όσο και επιστήμονες μαζί με επιτροπή Ευρωπαίων πολιτών ετοιμάζονται να προσφύγουν –πιθανότατα ακόμη και σήμερα– στην εταιρεία Siemens (οι ηλεκτρομηχανές των τρένων του δυστυχήματος ήταν Siemens-Krauss Maffei) όσο και στις εταιρείες Bayer και ADNOC (τα σιλικονούχα έλαια Baysilone M50 παρασκευάζονταν από την Bayer έως το 2015, οπότε το σκέλος αυτής που ασχολείτο με τα έλαια αποσχίσθηκε στη θυγατρική Covestro και το 2024 εξαγοράστηκε από την εταιρεία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων ADNOC).
Αναφέρουν ότι η επίσημη εκδοχή των ελαίων σιλικόνης που έχει υιοθετηθεί από κρατικούς φορείς προκαλεί έντονη ανησυχία στο επιβατικό κοινό σχετικά με την ασφάλεια των σιδηροδρομικών μεταφορών λόγω της ευρείας χρήσης των ελαίων σιλικόνης στην ψύξη των ηλεκτραμαξών των τρένων. Και ζητούν την καθήλωση των ηλεκτραμαξών που χρησιμοποιούν ίδια ή παρεμφερή σιλικονούχα έλαια στην Ευρώπη μέχρι να διερευνηθεί το ζήτημα.
Τα σχετικά αιτήματα θα κοινοποιηθούν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Σιδηροδρόμων (ERA) –εκείνον δηλαδή, στον οποίο θα απευθυνθεί και η ΡΑΣ, αν και εφόσον την ενημερώσουν ο ανακριτής και η κυβέρνηση– ενώ θα κοινοποιηθούν σε μεγάλα ευρωπαϊκά ΜΜΕ, στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές σιδηροδρομικές εταιρείες, σε όλα τα υπουργεία Μεταφορών των κρατών-μελών της ΕΕ και στον Ελληνα επίτροπο της Κομισιόν, αρμόδιο για τις Βιώσιμες Μεταφορές και τον Τουρισμό Απόστολο Τζιτζικώστα.
Ας δούμε όμως τα βασικά σημεία της τεχνικής έκθεσης του Δ. Καρώνη, στα οποία, σύμφωνα με τους επιστήμονες που τα εξέτασαν, τεχνικούς συμβούλους των οικογενειών των θυμάτων των Τεμπών, προκύπτουν ασάφειες και κενά που επιτρέπουν τη διάχυση των εγχώριων ευθυνών… λόγω αμφιβολιών, εντείνουν την πόλωση και τελικά «δείχνουν» ως μόνους υπεύθυνους τις εταιρείες Siemens, Bayer και ADNOC.
Η έκθεση, η οποία ανατέθηκε με διάταξη του ειδικού εφέτη ανακριτή Σωτ. Μπακαΐμη με την παραγγελία να απαντηθούν συγκεκριμένα ερωτήματα και παραδόθηκε πάνω από ένα έτος αργότερα, αφήνει πεδίο παρερμηνειών που τελικά ενδέχεται «να πολώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, προκαλώντας αμφισβητήσεις εκατέρωθεν», όπως το έθεσε ο τεχνικός σύμβουλος Βασίλης Κοκοτσάκης.
Σύμφωνα δε με τις απόψεις των εμπειρογνωμόνων των οικογενειών που την εξέτασαν με τη σειρά τους, 14 μήνες μετά την παραγγελία της αφήνει αναπάντητο το βασικό ερώτημα: Τι προκάλεσε την πυρόσφαιρα; Ενώ δεν εξηγεί (ούτε ποσοτικοποιεί με υπολογισμούς) πώς προήλθαν τα αέρια υδρογόνο και ακετυλένιο (με διάσπαση των ελαίων σιλικόνης, αναφέρει σε ένα συγκεκριμένο σημείο) που φαίνεται, κατά την υπόθεση που κάνει, να πυροδότησαν το φαινόμενο. Και όλα αυτά μάλιστα, όπως επισημαίνει στο Documento ο τεχνικός σύμβουλος οικογενειών των θυμάτων, χημικός μηχανικός Νικόλαος Κάρναβος, ο οποίος έχει καταθέσει τις δικές του εκθέσεις στον ανακριτή Μπακαϊμη, «χωρίς να κάνει τους μαθηματικούς υπολογισμούς, παρότι παραθέτει τους τύπους, έτσι ώστε να υπολογιστούν οι ποσότητες των αερίων που προκλήθηκαν από τα έλαια σιλικόνης, το μέγεθος της πυρόσφαιρας, υπολογισμούς που απαιτούνταν για να επιβεβαιώσει την υπόθεσή του».
Τα βίντεο είναι κι αυτά μια… κάποια λύση
Η έκθεση Καρώνη, παρότι δηλώνει ότι το έλαιο σιλικόνης M50 EL δεν μπορεί να σχηματίσει πύρινη σφαίρα «σε φυσιολογικές συνθήκες» αλλά και ότι τα έλαια σιλικόνης λογικά «συμμετείχαν» στην πυρκαγιά «μετά» την ανάπτυξη της πυρόσφαιρας, απορρίπτει το ενδεχόμενο της παρουσίας υδρογονανθράκων, παρότι αναφέρει τους υπολογισμούς της έκθεσης του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για ποσότητα υδρογονανθράκων 2,3 τόνων, εξετάζοντας όχι τα επιστημονικά δεδομένα των συνθηκών του δυστυχήματος αλλά τα βίντεο της Interstar, τα οποία, ως μη όφειλε, του χορήγησε ο ειδικός εφέτης ανακριτής Σωτ. Μπακαΐμης.
Εξετάζοντας επίσης και τα παραστατικά της Hellenic Train, της ίδιας εταιρείας δηλαδή της οποίας ο πρώην πρόεδρος και ο πρώην τεχνικός διευθυντής περιλαμβάνονται στη λίστα των ποινικών διώξεων που έχουν ασκηθεί από τη Δικαιοσύνη. Και που εντέλει, σε περίπτωση λαθραίου φορτίου, εκείνο δεν θα αναγραφόταν στα παραστατικά. Οπως αναρωτιέται ο τεχνικός σύμβουλος οικογενειών των θυμάτων Β. Κοκοτσάκης: «Μοιραία γεννάται το ερώτημα, εάν στο μεταξύ δεν προσκομίζονταν αυτά τα ούτως ή άλλως αμφισβητούμενα βίντεο ή υπέβαλλε την έκθεσή του πριν από αυτά, τι ακριβώς θα περιέγραφε (η έκθεση);»
Σιγή ασυρμάτου από Τζιτζικώστα
Το Documento έστειλε ερώτημα στον επίτροπο Απόστολο Τζιτζικώστα σχετικά με τις ενέργειες που προτίθεται να αναλάβει η Κομισιόν. Η εκπρόσωπός του επικαλέστηκε αορίστως τους κανονισμούς ασφαλείας των τρένων στην ΕΕ, δηλώνοντας: «Δεν υπάρχει καμία επίπτωση σχετικά με τις σιδηροδρομικές μεταφορές και την ασφάλεια στην ΕΕ» αλλά και πως «η επιχειρησιακή εποπτεία αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των κρατών-μελών και των Εθνικών Αρχών Ασφάλειας». Αποστείλαμε δεύτερο ερώτημα, ζητώντας να διευκρινίσει αν, λόγω των ευρημάτων της έκθεσης και με δεδομένη τη χρήση ελαίου σιλικόνης ως μονωτικού στους μετασχηματιστές των τρένων πανευρωπαϊκά, σκοπεύει να εξετάσει την ασφάλεια των ευρωπαϊκών τρένων. Μέχρι δημοσίευσης δεν λάβαμε απάντηση.