Η αναμενόμενη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού οδηγεί σε αναμενόμενη αύξηση της αντίστοιχης ζήτησης για τρόφιμα. Ομως, η αγροτική προσφορά, εκτός από τα προβλήματα λόγω κλίματος, αναμένεται να έχει στο κοντινό μέλλον και γεωπολιτικές πιέσεις. Είναι ενδεχόμενο οι μεγάλοι προμηθευτές τροφίμων να δημιουργήσουν σφαίρες επιρροής με βάση τις εξαγωγές τους. Η ομάδα των αναδυόμενων χωρών BRICS μεγαλώνει και περιλαμβάνει χώρες που διαθέτουν αυξημένη προσφορά τροφίμων.
Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στον πλανήτη, στη χώρα μας έχουμε το φαινόμενο να ξεφυτρώνουν παντού φωτοβολταϊκά πάρκα, χωρίς καμιά στρατηγική αλλά με μια άναρχη ανάπτυξη. Σε όλη τη χώρα χωράφια βγαίνουν από την παραγωγή για να βάλουν φωτοβολταϊκά. Αγρότες που νοίκιαζαν χωράφια τα χάνουν ,γιατί απλά οι ιδιοκτήτες τους προτιμούν να τα δώσουν σε εταιρίες -με το αζημίωτο- για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.
Συγχαρητήρια στην ελληνική κυβέρνηση για τις πρωτοβουλίες της στην κατεύθυνση του περιβάλλοντος με αιχμή την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας απένειμε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, κατά την ομιλία του στη διεθνή διάσκεψη του 9ου «Our Ocean Conference», που έγινε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2024. «Εχετε επιτύχει ένα απίστευτο ρεκόρ στην παραγωγή ενέργειας αποκλειστικά μόνο από ανανεώσιμες πηγές για μεγάλο χρονικό διάστημα το περασμένο καλοκαίρι», τόνισε ο Τζον Κέρι, απευθυνόμενος στον Ελληνα πρωθυπουργό.
Μήνυση κατέθεσαν αγρότες
Βέβαια, μπορεί κάποιοι να δίνουν συγχαρητήρια επειδή η Ελλάδα γέμισε ΑΠΕ, αλλά έχουμε και αντίθετες φωνές που υποστηρίζουν ότι σε μια εποχή επισιτιστικής κρίσης δεν μπορείς να «καταστρέφεις» την αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας με τη δικαιολογία ότι θέλεις να μειώσεις τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.
Στις 15 Μαρτίου 2024 ο αγρότης Γιώργος Σταυρογιάννης, μαζί με έναν συντοπίτη του από τον Παλαμά Φθιώτιδας και δύο ακόμη από το Καλαμάκι Λαμίας, υπέβαλαν μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Λάρισας, κατά παντός υπευθύνου, διοικητικού στελέχους και υπαλλήλου, της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδος, του ΔΕΔΔΗΕ, του ΑΔΜΗΕ και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Οι μηνυτές ζητούν να ελεγχθούν και να αξιολογηθούν ποινικά όλοι οι φάκελοι αδειοδότησης φωτοβολταϊκών σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας από τις 9 Αυγούστου 2020.
Την ημερομηνία εκείνη τέθηκε σε ισχύ η πρώτη Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), η οποία προβλέπει το όριο ανά Περιφέρεια για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι φωτοβολταϊκοί σταθμοί ισχύος έως 1MW μπορούν να εγκατασταθούν σε γη υψηλής παραγωγικότητας, υπό την προϋπόθεση ότι οι εκτάσεις που θα καλυφθούν δεν θα υπερβαίνουν το 1% του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων κάθε Περιφερειακής Ενότητας.
Ειδικά για την Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας, η νέα ΚΥΑ προβλέπει ότι μπορούν να καλυφθούν από φωτοβολταϊκά έως και 10.875 στρέμματα γης υψηλής παραγωγικότητας, με μέγιστο όριο συνολικά εγκατεστημένης ισχύος τα 776,78 ΜW. «Εμείς εκτιμούμε ότι το όριο αυτό έχει ήδη ξεπεραστεί, παρ’ όλα αυτά βλέπουμε συνεχώς να δεσμεύεται γη για φωτοβολταϊκά στην περιοχή μας» δηλώνει ο κ. Σταυρογιάννης. Το ερώτημα είναι κάνει κάποιος έλεγχο για το πόσα στρέμματα καλύπτονται με φωτοβολταϊκά ή μοιράζουν συνεχώς άδειες;
Μετά τον «Daniel» ήρθαν τα φωτοβολταϊκά
Φωτοβολταϊκό πάρκο πέριξ του οικισμού της Περαχώρας Τυρνάβου, μιας καθαρά κτηνοτροφικής περιοχής θέλουν να κάνουν για να φέρουν μια ακόμη καταστροφή στην κτηνοτροφία της περιοχής. Μιλάμε για έκταση 900 στρεμμάτων, δημόσια και δημοτική, όπου βοσκούν οι κτηνοτρόφοι της περιοχής τα κοπάδια τους, πάνω από 12.000 αιγοπρόβατα.
Παρά τις αντιδράσεις του δήμου πάνε να το κατασκευάσουν με τη δικαιολογία του δημόσιου συμφέροντος. Γέμισαν τα βουνά μας με φωτοβολταϊκά πάρκα, τώρα θέλουν να γεμίσουν και τα λιβάδια μας, που βόσκουν τα κοπάδια μας, λένε οι κτηνοτρόφοι.
Φωτοβολταϊκό σε βοσκότοπο 27.000 στρεμμάτων
Ανάστατοι είναι οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι του Δήμου Θέρμης στη Θεσσαλονίκης εξαιτίας του σχεδιασμού κατασκευής φωτοβολταϊκού σταθμού συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 55,44 MW, καθώς και συνοδών έργων διασύνδεσης στη θέση «Κούλια, Συντριβάνι» της Δημοτικής Κοινότητας Περιστεράς. Στην Κοινότητα Περιστεράς εκτρέφονται συνολικά 10.345 αιγοπρόβατα, ενώ η βοσκήσιμη γη που χρησιμοποιεί το εν λόγω ζωικό κεφάλαιο ανέρχεται σε περίπου 27.000 στρέμματα.
Ο Αγροτοκτηνοτροφικός Σύλλογος Ανατολικής Θεσσαλονίκης αναφέρει: «Αγρότες και κτηνοτρόφοι παλεύουν καθημερινά να επιβιώσουν και την ίδια στιγμή επιδοτούνται επιχειρηματίες πράσινης ανάπτυξης για να έχουν εγγυημένα κέρδη».
Λύσεις υπάρχουν αλλά ακόμη τις… μελετούν
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη δραστηριότητα σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο της πρακτικής χρήσης φωτοβολταϊκών πλαισίων είτε σε οροφή θερμοκηπίων είτε υπερυψωμένων κατασκευών σε υπαίθριες καλλιέργειες ή βοσκοτόπια, έτσι ώστε να επιτρέπεται η διπλή χρήση – αξιοποίηση του αγροτεμαχίου. Βλέπουμε σε άλλες χώρες να υπάρχουν όροι στην κατασκευή ενός φωτοβολταϊκού.
Με τη χρήση σύγχρονων αγροφωτοβολταϊκών γίνεται εκμετάλλευση της γης υψηλής παραγωγικότητας, περιορίζονται οι ανάγκες των φυτών σε νερό και διασφαλίζεται και αυξάνεται η παραγωγή εξαιτίας της προστασίας της καλλιέργειας από τη δράση βίαιων κλιματικών παραγόντων (χαλάζι, υπεροβολικές βροχοπτώσεις, καύσωνες κ.ά.).
Έχει κατατεθεί μελέτη
Γνωρίζουμε ότι το προηγούμενο διάστημα έχει κατατεθεί μελέτη, η οποία αναφέρεται στην αξιοποίηση γεωργικής γης με καλλιέργειες και φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις. Το πρόβλημα είναι ότι στη χώρα μας αυτές οι μελέτες ξεχνιούνται σε κάποιο συρτάρι ή τις μελετάνε για μεγάλο διάστημα, με αποτέλεσμα, όταν αποφασίσουν να εφαρμοστούν, να είναι ξεπερασμένες.
Σύμφωνα λοιπόν με τη συγκεκριμένη μελέτη που κατάφερε να πάρει η εφημερίδα, το αγροτεμάχιο που πάνω του θα κατασκευάζεται φωτοβολταϊκό, τόσο σε υπαίθριες όσο και σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες, θα πρέπει να αξιοποιείται σε μόνιμη βάση για γεωργικούς σκοπούς. Η καλλιέργεια που επιλέγεται θα παράγει τουλάχιστον 20 χρόνια λειτουργίας του φωτοβολταϊκού. Τυχόν αλλαγή καλλιέργειας θα πρέπει να γίνεται μόνο ύστερα από έγκριση του ΥπΑΑΤ.
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι το αγροτεμάχιο δεν αξιοποιείται γεωργικά ή καλλιεργείται εικονικά να ζητείται λήψη μέτρων που θα φτάνουν μέχρι και τον τερματισμό της λειτουργίας του πάρκου για λογαριασμό του επενδυτή. Στα φωτοβολταϊκά που είναι σε βοσκοτόπια ή μη γόνιμες εκτάσεις προτείνεται να απαγορεύεται η χρήση ζιζανιοκτόνων για αντιμετώπιση των αυτοφυών φυτών και να γίνεται αυτή με βόσκηση.
Επίσης να υπάρχει πρόβλεψη για μικρή εγκατάσταση (μαντρί) για τα ζώα ή σύμβαση με εξωτερικούς κτηνοτρόφους. Παράλληλα να σπαρθούν ή να φυτευτούν περιμετρικά της έκτασης αρωματικά φυτά ή φυτά κατάλληλα για βόσκηση, που θα αναφέρονται στην περιβαλλοντική μελέτη. Σε μεγάλες εκτάσεις θα προβλέπεται κατασκευή ποτίστρας των ζώων ή ύπαρξης νερού για τις μέλισσες.
Γνωρίζουμε ότι στην Κύπρο, επειδή έχει μεγάλες ενεργειακές ανάγκες και έχουν τοποθετηθεί σχεδόν σε κάθε ταράτσα ηλιακά πάνελ, υπάρχει σχεδιασμός για τοποθέτηση πάρκων με παράλληλη γεωργική ή κτηνοτροφική (μελισσοκομική) δραστηριότητα. Για να γίνει αυτό, οι διαστάσεις της κατασκευής στην οποία θα τοποθετηθούν τα πλαίσια των πάνελ θα πρέπει να συσχετιστούν με τις διαστάσεις των γεωργικών μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται για τις καλλιεργητικές εργασίες.
Τα πλαίσια θα πρέπει να ανυψωθούν σε ένα προσαρμοσμένο διάκενο, ώστε να επιτρέπεται η διέλευση γεωργικών μηχανημάτων ή ζώων. Σε μεγάλες εκτάσεις μπορούν τα φωτοβολταϊκά να χρησιμοποιούνται ως φράκτες σε κτήμα για εκτροφή βοοειδών. Η χωροθέτηση του συστήματος, δηλαδή οι αποστάσεις μεταξύ των σειρών, το ύψος από το έδαφος, το μέγιστο ύψος πλαισίου, θα καθορίζεται ανάλογα με την καλλιέργεια. Το ποσοστό κάλυψης της γεωργικής έκτασης θα καθοριστεί από τη μελέτη ανάλογα με τις απαιτήσεις της καλλιέργειας, με σκοπό τη βελτίωση της ποσότητας και της ποιότητας της παραγωγής.
Χάνονται επιλέξιμα βοσκοτόπια λόγω των φωτοβολταϊκών
Η ελληνική κυβέρνηση έχει στρατηγικό σχέδιο την ανάπτυξη μεγάλων φωτοβολταΐκών πάρκων στη χώρα μας. Τα funds, που είναι συνήθως οι επενδυτές, θέλουν κέρδη και δεν δίνουν καμιά σημασία στη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, ούτε βέβαια στο περιβάλλον.
Οι Eλληνες κτηνοτρόφοι λαμβάνουν επιδοτήσεις και λόγω της ανάπτυξης των φωτοβολταϊκών πάρκων γκριζάρουν οι βοσκοτοπικές εκτάσεις. Αυτό σημαίνει ότι χάνονται η επιλεξιμότητα των βοσκοτόπων και οι ενισχύσεις των κτηνοτρόφων. Η κυβέρνηση πρέπει να είχε προβλέψει για να μη χαθούν τα βοσκοτόπια, όπως κάνουν οι άλλες χώρες της Ε.Ε.
Απαιτήσεις φύτευσης σε φωτοβολταϊκά
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης υπέγραψε την απόφαση για τις απαιτήσεις φύτευσης σε φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Το ελάχιστο πλάτος αυτών των ζωνών φύτευσης είναι 10 μ. για τα έργα μεγάλου μεγέθους, 8 μ. για τα μεσαίου μεγέθους και 5 μ. για τα μικρά έργα.
Εάν το έργο καταλαμβάνει πάνω από 70 στρέμματα, απαιτείται εσωτερική φύτευση του 5% της έκτασής του, επιπροσθέτως της περιμετρικής. Τα ελάχιστα ύψη καθορίζονται στα 10 μ. για μεγάλα και μεσαία έργα, περιλαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, είδη όπως η αμυγδαλιά, η ελιά, η δαμασκηνιά, η χαρουπιά κ.ά., ενώ στα μικρά έργα το ελάχιστο ύψος είναι 8 μ. Ο φορέας του έργου αναλαμβάνει τη φύτευση και τη συντήρησή της.