Ο νέος χάρτης και το δόγμα ασφάλειας για την επόμενη ημέρα
Η Ρωσία, όπως έχει επισημάνει και ένας σύγχρονος ιστορικός, μιλάει συχνά με την Ιστορία για τη διαμόρφωση ενός οικομενικού μέλλοντος ενώ το παρελθόν της είναι … διαρκώς υπό διαπραγμάτευση
Η ρωσική πλευρά ατύπως ακόμη καταθέτει έναν οδικό χάρτη για την ειρήνευση στο Ουκρανικό, αλλά και τις νέες γεωπολιτικές αρχές που θα διαμορφώνουν έναν πολύ-πολικό κόσμο, θέτοντας το ερώτημα στη διεθνή κοινότητα: ποιο θα είναι το μέλλον της Ουκρανίας αφού σταματήσουν να μιλούν τα όπλα.
Ο επόμενος πόλεμος αναμένεται να διεξαχθεί με τα μέσα της διπλωματίας…
Στα παρασκήνια
Στην πρόσφατη διάσκεψη για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας στο Λονδίνο, η γενική συζήτηση ήταν για τις επικείμενες διαπραγματεύσεις που κάποια στιγμή θα λάβουν χώρας έτσι και αλλιώς.
Στην πραγματικότητα, αυτό μπορεί να συμβαίνει ήδη στα παρασκήνια.
Οι πρόσφατες συζητήσεις (που έλαβαν χωρά στα μέσα Ιουνίου) μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και ΗΠΑ, που διοργανώθηκαν από την Ουάσιγκτον στο Κάιρο, σχετικά με τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, ενδέχεται να είναι μόνον η αρχή ευρύτερων συνομιλιών και ίσως ακόμη να έχουν ξεκινήσει συγκεκαλυμμένα οι σχετικές συζητήσεις
Πώς θα έμοιαζε όμως η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας μετά τη στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 ;
Στην ιστοσελίδα Russia Briefing που απηχεί τις απόψεις του Κρεμλίνου για τις γεωπολιτικές αλλαγές που τέθηκαν εν ενεργεία παρουσιάζεται ο «οδικός χάρτης» τον οποίο έχει καταρτίσει η Ρωσική Ομοσπονδία για τον τερματισμό της σύγκρουσης, ανοίγοντας τα χαρτιά της όσον αφορά τις απαιτήσεις της για την επόμενη ημέρα και τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες…
Τα νέα σύνορα
Από τη ρωσική σκοπιά, οι πρόσφατες δηλώσεις του Dmitri Medvedev, Αναπληρωτή Προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, υποδηλώνουν ότι η Ρωσία απαιτεί – και επιβάλλει – χερσαία σύνορα να εκτείνονται μέχρι το Lviv προς τη Δύση, κοντά στα σύνορα με την Πολωνία.
Δεδομένου ότι η Ρωσία έχει επίσης κινηθεί για να φιλοξενήσει στη Λευκορωσία τακτικά πυρηνικά όπλα, αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της σημερινής βόρειας Ουκρανίας θα ήταν επίσης μέρος μιας ευρύτερης ζώνης κυριαρχίας, προκειμένου να προστατευθεί καλύτερα το νότιο τμήμα της Λευκορωσίας.
Υπήρξαν επίσης διαπραγματεύσεις και συζητήσεις ως προς το κατά πόσον η Λευκορωσία μπορεί τελικά να γίνει μέρος της ίδιας της Ρωσίας – κάτι που θα ταιριάζει με την γεωπολιτική ατζέντα που έχει διαμoφώσει ο Ρόσος πρόεδρος Vladimir Putin και επί αυτής έχει συνάψει διαθνείς συμμαχίες, με ισχυρότερη αυτή της Κίνας.
Το Κίεβο θα παρέμενε η πρωτεύουσα, εκτός της ρωσικής σφαίρας επιρροής αλλά θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές της Ουκρανίας θα παραμείνουν σε συνάφεια με τα συμφέροντα ασφάλειας του Κρεμλίνου προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν νέες τριβές μελλοντικά.
Στα ανατολικά, όσον αφορά τις περιοχές Donbass, Zaporozhie και Kherson, κάθε νέο σύνορο θα διαμορφωθεί κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου.
Αυτή η συνοριακή γραμμή συνεχίζεται νότια, με την Οδησσό να περνά στα χέρια της Ρωσίας και τα σύνορα με την Ουκρανία προς τη Δύση να τοποθετούνται στην Υπερδνειστερία, ήδη ένα de facto μέρος της ρωσικής εδαφικής επικράτειας.
Το νέο καθεστώς της ουκρανικής κυριαρχίας
Θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι αυτό το σενάριο δεν αντιπροσωπεύει μια «ολοκληρωτική ρωσική νίκη» – που δεν αποτελούσε σε κανένα σημείο ρωσική στόχευση.
Αυτό θα σήμαινε ότι ολόκληρη η Ουκρανία θα έπεφτε στην κυριαρχία της Μόσχας, επισημαίνεται στο κείμενο θέσεων.
Αυτό το σενάριο αναγνωρίζει την ύπαρξη του ουκρανικού κυρίαρχου κράτους, αν και σε περιορισμένη, μορφή που δεν αμφισβητεί το δόγμα ασφάλειας της ρωσικής ομοσπονδίας.
Και υπάρχουν επιφυλάξεις για την απόδοση του εν λόγω καθεστώτος κυριαρχίας όσον αφορά τις εγγυήσεις ασφάλειας
Ο χάρτης δεν προορίζεται να καταγράψει την οριστική λύση του Ουκρανικού.
Αλλά έχει σκοπό να πυροδοτήσει κάποια διεθνή πολυμερή συζήτηση.
Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά ζητήματα που θέτουν σε κίνδυνο αυτή τη λύση.
Τα «αγκάθια» στην προτεινόμενη λύση
Πρώτον, η Πολωνία έχει κάποιες αξιώσεις σε ουκρανικό έδαφος και μπορεί να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις, υπό την αιγίδα της αρχής του «δόγματος ασφάλειας της ΕΕ» για τη μετακίνηση των συνόρων της προς ανατολάς για να αποκτήσει τα νέα σύνορα στο Lviv με τη Ρωσία.
Η Ουκρανία έχει ήδη διαμαρτυρηθεί για πολωνικά σχέδια όσον αφορά τμήματα της επικράτειάς της, ωστόσο οι ιστορικοί ισχυρισμοί έχουν εμπραγματη βάση, παρά τη συμφωνία μεταξύ Βαρσοβίας και Κιέβου.
Τμήματα της Δυτικής Ουκρανίας ήταν πολωνικά μέχρι το 1939 – 1940 περίπου.
Δεύτερον, οι νέοι «ρωσικοί» τομείς στο πλαίσιο μιας επανασχεδίασης των ουκρανικών συνόρων κατόπιν διαπραγμάτευσης θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να χαρακτηριστούν ως «ουδέτερη ζώνη» αντί να αποτελούν κυρίαρχο τμήμα της ίδιας της ηπειρωτικής Ρωσίας.
Υπάρχει κάποιο προηγούμενο, με αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες να υπάρχουν μεταξύ Κίνας και Πακιστάν, Ιράκ και Κουβέιτ, Βόρειας και Νότιας Κορέας και στα τέλη της δεκαετίας του 1960 μεταξύ Βορείου και Νοτίου Βιετνάμ.
Η ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη και τα ανταλλάγματα για την Ουκρανία
Ο τρόπος διαχείρισης και επιτήρησης του καθεστώτος ασφάλειας στις εν λόγω ζώνες είναι ένα θέμα υπό διαπραγμάτευση.
Μια στρατιωτική δύναμη της ΕΕ – της οποίας την παρουσία θα εγγυάται η Γερμανία, τη Γαλλία και πιθανώς οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενδέχεται να είναι μια απάντηση σε περίπτωση που μια παρουσία του ΝΑΤΟ θεωρηθεί απειλητική για τη Μόσχα.
Φυσικά, αυτό σημαίνει ότι η Ουκρανία, όσον αφορά την εδαφική της επικράτεια, θα συρρικνωθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής της ήττας.
Ωστόσο, παραμένει το γεγονός –αν και μια άβολη πραγματικότητα– ότι ορισμένες περιοχές της Ουκρανίας, ειδικά στην Ανατολή, θα προτιμούσαν να αποτελούν μέρος της Ρωσίας.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύγκρουση συνεχίζεται στις περιοχές του Donbass από το 2014.
Λοιπόν, τι λαμβάνει η Ουκρανία σε αντάλλαγμα την παραχώρηση μέρους της εδαφικής της επικράτειας.
Όπως συμβαίνει σε κάθε ειρηνευτική διαπραγμάτευση, είναι δυνατόν να συναφθούν διάφορες διεθνείς συνθήκες και να αναπτυχθούν νέα δόγματα συλλογικής ασφάλειας.
Πρώτον, μια νέα Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δεύτερον, τα 281 δισεκατομμύρια δολάρια των «παγωμένων» ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τη Ρωσία και να διατεθούν για την ανοικοδόμηση της μεταπολεμικής Ουκρανίας.
Δεδομένου ότι τα χρήματα είναι ούτως ή άλλως εκτός πρόσβασης της Μόσχας και η Κεντρική Τράπεζα τα έχει διαγράψει από τα βιβλία της προς το παρόν ως «μη ανακτήσιμα».,η υπόθεση ότι μπορεί να συναφθεί συμφωνία επί αυτού του ζητήματος είναι βάσιμη.
Στη συνέχεια, υπάρχει η πρόσφατα διευρυμένη και σημαντική νέα ουκρανική διασπορά.
Με περίπου 8 εκατομμύρια Ουκρανούς στο εξωτερικό και το γεγονός ότι δεν αναμένεται να επιστρέψουν βραχυπρόθεσμα, το γεγονός αυτό εξακολουθεί να αποτελεί μια μεγάλη πιθανή πηγή εσόδων που για τη χώρα.
Μια μικρότερη, ανασυγκροτημένη Ουκρανία χωρίς συνοριακές συγκρούσεις θα οδηγούνταν σε επιστροφή στην ανάπτυξη, κάτι που θα είναι αδύνατο να επιτευχθεί κατά την τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων.
Μένει να δούμε ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα και πώς θα διαμορφωθεί.
Ωστόσο, μια ανασυγκρότηση της Ουκρανίας όπως υποδεικνύεται θα άρει τουλάχιστον τα εμπόδια των συγκρούσεων και θα εγκαινιάσει ένα νέο καθεστώς ασφάλειας και ανάπτυξης για τον ουκρανικό λαό.
Η επιμονή του Volodymyr Zelensky ότι όλα τα εδάφη πρέπει να ανακτηθούν, φαίνεται ολοένα και πιο ακατόρθωτη και επικίνδυνη για την ίδια τη χώρα του – και αν και απίθανο σενάριο θα χρειαστεί μακροπρόθεσμα χρόνια μάταιων θυσιών από τον Ουκρανικό λαό.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο Zelensky ακύρωσε τις προεδρικές εκλογές του 2024 που ήταν προγραμματισμένες στην Ουκρανία και χρησιμοποίησε τη συνεχιζόμενη σύγκρουση για να καθυστερήσει επ’ αόριστον οποιαδήποτε δημοκρατική συζήτηση για το τέλος της πολεμικής διένεξης.
Αυτό είναι προβληματικό καθώς αρνείται στον ουκρανικό λαό να εκφράσει οποιαδήποτε συλλογική φωνή ως προς το τι αισθάνεται για τον τερματισμό της σύγκρουσης.
Αντίθετα,η πολεμική αντιπαράθεση διαιωνίζεται.
Ο Zelensky και οι πολιτικές του ευθύνονται για τη διαιώνιση των εχθροπραξιών.
Κάτι πρέπει να γίνει για να σπάσει αυτό το αδιέξοδο και η υποχώρηση παραμένει τιμητική απόφαση ακόμα και ύστερα από έναν αιματηρό αγώνα, επισημαίνει η ρωσική πλευρά.
Τι διδάχθηκε η Ρωσία
Η κατάσταση αποτέλεσε επίσης για τη Μόσχα ένα μάθημα.
Οι απλοί Ρώσοι δεν θέλουν να δουν τους γιους τους να πηγαίνουν σε άλλο μέτωπο, και μια νέα στρατιωτική επιχείρηση –αλλά όχι αυτή– πιθανότατα θα προκαλούσε κοινωνική αναταραχή στη Ρωσία και θα προκαλούσε τη δυνατότητα σοβαρής διεθνούς συνωμοσίας για την αλλαγή καθεστώτος, όπως αυτές που συνηθίζει η Δύση με τις «έγχρωμες επαναστάσεις».
Δεν θα συμβεί στη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά ο πρόεδρος Putin δεν είναι διατεθειμένος να πέσει σε αυτή την παγίδα και επιδιώκει μια ειρηνευτική λύση με μακροπρόθεσμο ορίζοντα…