Η Αίγυπτος, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) προσχώρησαν στο μπλοκ το 2023, ενώ η Σαουδική Αραβία διατήρησε ενεργό ρόλο ως προσκεκλημένη χώρα.
Ασυνήθιστη κίνηση
Τον Αύγουστο του 2024, οι BRICS κάλεσαν το κράτος της Παλαιστίνης να υποβάλει αίτηση για ένταξη – μια ασυνήθιστη κίνηση, δεδομένου ότι η Παλαιστίνη δεν είναι μια αναδυόμενη οικονομική δύναμη όπως τα υφιστάμενα μέλη.
Η ανάλυση του δικτύου Al Shabaka εξετάζει τους εξελισσόμενους δεσμούς μεταξύ των χωρών της MENA και των BRICS, εστιάζοντας στην προοπτική ένταξης της Παλαιστίνης στο μπλοκ και στο σκεπτικό της ομάδας για την επέκταση της πρόσκλησης.
Υποστηρίζει ότι η ένταξη στις BRICS μπορεί να αναδιαμορφώσει τη συζήτηση γύρω από την παλαιστινιακή κυριαρχία πέρα από τα όρια της ευθυγράμμισης των ΗΠΑ με τις ισραηλινές πολιτικές.
Όπως αναφέρεται λεπτομερώς στο σχόλιο, η ιδιότητα μέλους των BRICS θα μπορούσε επίσης να ωφελήσει σημαντικά την παλαιστινιακή οικονομία, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ των μελών σε τομείς που προωθούν την οικονομική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων των τομέων της ενέργειας και της εφοδιαστικής και της τεχνητής νοημοσύνης (AI).
Η επέκταση των BRICS στη ΜΕΝΑ
Από την επίσημη ίδρυσή τους το 2009 ως εμπορικό μπλοκ, οι BRICS έχουν επικεντρωθεί κυρίως στην οικονομική συνεργασία.
Αναγνωρίζοντας την ανάγκη συλλογικής δράσης του Παγκόσμιου Νότου για την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών και νομισματικών προκλήσεων μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, το βασικό επίτευγμα της ομάδας ήταν η δημιουργία εναλλακτικών μη δυτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, και συγκεκριμένα του Contingent Reserve Arrangement και της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (NDB).
Με την πάροδο του χρόνου, οι BRICS διεύρυναν την ατζέντα τους για την αντιμετώπιση άλλων πιεστικών πολιτικών ζητημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.
Στη σύνοδο κορυφής των BRICS το 2023, το μπλοκ διεύρυνε την εμβέλειά του και καλωσόρισε νέα μέλη, όπως η Αίγυπτος, το Ιράν, η Αιθιοπία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Προσκάλεσε επίσης την Αργεντινή και τη Σαουδική Αραβία να ενταχθούν στον όμιλο, αλλά η συμμετοχή τους παραμένει ανεπιβεβαίωτη.
Παρ’ όλα αυτά, η επέκταση των BRICS αντανακλά τη φιλοδοξία τους να προωθήσουν την πολυμερή συνεργασία του Παγκόσμιου Νότου και να αμφισβητήσουν την παγκόσμια τάξη πραγμάτων που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ.
Αυξανόμενο ενδιαφέρον
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον των BRICS για την περιοχή ΜΕΝΑ χρονολογείται εδώ και μια δεκαετία, αλλά απέκτησε δυναμική μετά την πανδημία COVID-19 και τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Και τα δύο εξέθεσαν τρωτά σημεία στις αλυσίδες εφοδιασμού των BRICS, ωθώντας το μπλοκ να αναζητήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Επειδή οι χώρες BRICS δεν είχαν πρόσβαση σε εμβόλια που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ, στράφηκαν προς τα μέσα, παράγοντας και εξάγοντας τα δικά τους για να υποστηρίξουν τη σταθερότητα της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού.
Πράγματι, τα ΗΑΕ ήταν μεταξύ των πρώτων αποδεκτών των κινεζικών εμβολίων Sinopharm και ρωσικών εμβολίων Sputnik V.
Οι BRICS στοχεύουν στην ενίσχυση των δεσμών ΜΕΝΑ για την ενίσχυση της ασφάλειας της εφοδιαστικής αλυσίδας και τον μετριασμό μελλοντικών κρίσεων.
Πέρα από την ανθεκτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού, η επέκταση των BRICS στην περιοχή ΜΕΝΑ αντανακλά επίσης τις οικονομικές ανακατατάξεις, ιδίως όσον αφορά τη νομισματική πολιτική.
Οι οικονομικές πιέσεις σε χώρες της ΜΕΝΑ, όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, που υπογραμμίζονται από την έλλειψη δολαρίων, έχουν καταστήσει τη συνεργασία με τα μέλη των BRICS ελκυστική -αν όχι απαραίτητη.
Οι διμερείς συμφωνίες σε τοπικά νομίσματα μειώνουν την εξάρτηση από τα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, γεγονός που ωφελεί τις αγωνιζόμενες αναδυόμενες οικονομίες της περιοχής ΜΕΝΑ.
Εν τω μεταξύ, η στρατηγική γεωγραφική θέση των κρατών της MENA προσφέρει τεράστια αξία για την οικονομική ασφάλεια και τα εμπορικά δίκτυα των χωρών BRICS. Παρά τις εσωτερικές διαιρέσεις, οι BRICS πέτυχαν σημαντικά γεωπολιτικά κέρδη με την επέκτασή τους στην περιοχή ΜΕΝΑ και την εξασφάλιση πρόσβασης σε κρίσιμες παγκόσμιες ναυτιλιακές οδούς, συμπεριλαμβανομένης της διώρυγας του Σουέζ και της Ερυθράς Θάλασσας. Η επέκταση αυτή ενίσχυσε την ανθεκτικότητα του εμπορίου, μείωσε τους κινδύνους γεωπολιτικών σοκ και ενίσχυσε την οικονομική σταθερότητα.
Επιπλέον, τα μέλη των BRICS απέκτησαν πρόσβαση σε δίκτυα όπως η Ευρύτερη Αραβική Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών και η Κοινή Αγορά της Ανατολικής και Νότιας Αφρικής, μειώνοντας την επιρροή των ΗΠΑ στις γραμμές εφοδιασμού τους.
Οι ηγέτες των BRICS, ιδίως η Κίνα και η Ρωσία, αύξησαν επίσης την επιρροή τους στην περιοχή για να διασφαλίσουν τον ενεργειακό εφοδιασμό και να προωθήσουν τη συνεργασία στον τομέα αυτό.
Στήριξη στην Παλαιστίνη
Στη Σύνοδο Κορυφής του 2024 στο Καζάν, οι χώρες BRICS επαναβεβαίωσαν την υποστήριξή τους προς το κράτος της Παλαιστίνης και τη λύση των δύο κρατών, εκφράζοντας την έντονη ανησυχία τους για τη γενοκτονική βία του ισραηλινού καθεστώτος.
Ωστόσο, η θέση των BRICS για την Παλαιστίνη γίνεται καλύτερα κατανοητή μέσα από τις επιμέρους πολιτικές κάθε κράτους μέλους και όχι ως ενιαίο, συνεκτικό μπλοκ.
Πράγματι, ενώ οι BRICS λαμβάνουν θέσεις ως μπλοκ, αυτές δεν είναι νομικά δεσμευτικές για τα κράτη μέλη τους, σε αντίθεση με την ΕΕ.
Για παράδειγμα, ενώ οι BRICS υποστηρίζουν τη λύση των δύο κρατών, τα μέλη τους διαφέρουν ως προς τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκονται με τις διάφορες παλαιστινιακές παρατάξεις και το ισραηλινό καθεστώς.
Το ενδιαφέρον των BRICS για την ένταξη του Κράτους της Παλαιστίνης αντανακλά ευρύτερες γεωπολιτικές αλλαγές και μια αυξανόμενη απογοήτευση από τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ. Τον Ιούνιο του 2023, η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) υπέγραψε στρατηγική εταιρική σχέση με την Κίνα, στην οποία η τελευταία επαναβεβαίωσε την υποστήριξή της στη λύση των δύο κρατών.
Από την πλευρά της, η Κίνα έχει υποστηρίξει την πλήρη ένταξη του κράτους της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ και την αναγνώριση της Ανατολικής Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσάς του. Η Κίνα έχει επίσης επεκτείνει τη διπλωματική της εμπλοκή στις εσωτερικές προσπάθειες συμφιλίωσης των Παλαιστινίων.
Διευκόλυνε τη Διακήρυξη του Πεκίνου του Ιουλίου 2024, όπου 14 παλαιστινιακές παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένων της Φατάχ και της Χαμάς, δεσμεύτηκαν για μια πορεία συμφιλίωσης.
Ενώ οι συνομιλίες του Πεκίνου επιβεβαίωσαν την αναγνώριση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ως το μοναδικό νόμιμο αντιπροσωπευτικό όργανο όλων των Παλαιστινίων, η διακήρυξη τόνισε τη δέσμευση των συμμετεχόντων για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ.
Το πιο σημαντικό, οι συνομιλίες είχαν ως αποτέλεσμα οι παλαιστινιακές παρατάξεις να συμφωνήσουν να σχηματίσουν μια κυβέρνηση εθνικής συμφιλίωσης με επίκεντρο την ανοικοδόμηση της Γάζας, αν και αυτό δεν έχει ακόμη καρποφορήσει.
Η Διακήρυξη του Πεκίνου, που υποστηρίχθηκε από τη Ρωσία, την Αίγυπτο και την Αλγερία, υπογραμμίζει τη δέσμευση της Κίνας για την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση και ευθυγραμμίζεται με τη συλλογική στάση των BRICS.
Ομοίως, κατά την έναρξη της γενοκτονίας, η Ρωσία τάχθηκε υπέρ μιας πιο σθεναρής στήριξης της Παλαιστίνης.
Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της παλαιστινιακής ενότητας φιλοξενώντας συναντήσεις συμφιλίωσης μεταξύ των παλαιστινιακών πολιτικών κομμάτων.
Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Mikhail Bogdanov, συνομίλησε με τους ηγέτες της Χαμάς στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 2024 για να πιέσει για μια κυβέρνηση ενότητας.
Η Νότια Αφρική, εν τω μεταξύ, έχει εδραιώσει τη θέση της ως δύναμη επιρροής, λαμβάνοντας την πιο ισχυρή φιλοπαλαιστινιακή θέση, επιδιώκοντας νομικές ενέργειες κατά του ισραηλινού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένης της απαγγελίας κατηγοριών για γενοκτονία στο Διεθνές Δικαστήριο.